Настройки отображения

Размер шрифта:
Цвета сайта:
Ностройка изображения
Ностройка изображения

Настройки

Алтайдын Чолмоны

Н. Валуев: эҥ ле учурлузы – спорттоҥ јакшы кӱӱн-санаа алары

05.09.2017

Бистиҥ јарлу јерлежис, Россия Федерацияныҥ Государственный Думазыныҥ, Алтай Республиканыҥ парламентиниҥ депутады болгон, каруулу иштерде иштеген Сергей Тимурович Пекпеевтиҥ эземине учурлай футболло маргаанныҥ сыгын айдыҥ 2-чи кӱнинде Горно-Алтайск каланыҥ «Спартак» стадионында ӧткӧн ачылтазында РФ-тыҥ Государственный Думазыныҥ депутады Николай Сергеевич Валуев турушты.

Николай Сергеевич Валуев—боксло телекей ичинде јарлу экс-чемпион, Госдуманыҥ физкультура, спорт ло јашӧскӱримниҥ керектери аайынча комитединиҥ турчызы. Ол Петербургта 1973 јылда куран айдыҥ 21-чи кӱнинде заводтыҥ ишчилериниҥ билезинде чыккан. Бокстыҥ тӱӱкизинде јаҥыс ла бескезиле эҥ уур ла сыныла эҥ узун спортчы болуп эмес, је анайда Россияныҥ пофессионал спортчылары ортодо боксло текшителекейлик ассоциацияныҥ (ВБА) эҥ уур бескеде телекейдиҥ баштапкы чемпионы болгон. Боксло 20 јаштуда тазыктырынып баштаган, баштапкы тазыктыраачызы Олег Шалаев. Бокстоҥ озо ол баскетболло тазыктырынган, уулдар ортодо ороонныҥ чемпионы да болгон. Профессионал рингке баштапкы ла катап 1993 јылда Берлинде чыгып, американ Джон Мортонды јеҥген.
С. Т. Пекпеевтиҥ эземине учурлалган маргаанныҥ ачылтазында Госдуманыҥ депутады И. И. Белеков, Федерацияныҥ Совединиҥ турчызы В. В. Полетаев, Эл Курултайдыҥ Председатели В. Н. Тюлентин, спорттыҥ ветерандары, бӱгӱнги спортчылар ла ӧскӧ дӧ улус турушты.
—С. Т. Пекпеевтиҥ эземине учурлай футболло алтынчы катап ӧткӱрилип јаткан маргаанда баштапкы да катап туружып јаткан болзом, Сергей Тимуровичтиҥ адыла адалган фондтыҥ башкартузыла јаантайын колбу тудуп јадым. Турнир јылдаҥ јылга ӧткӱрилип, јаҥжыгып калганы биске ол мынаҥ да ары једимдӱ улалып барар деген ижемји берет. Маргаандарда туружарына јаҥыс ла спорттыҥ ветерандарын эмес, је анайда ок кӧп тоолу јиит спортчыларды, спорттыҥ устарын тартып алар арга болор. Маргаанныҥ туружаачыларына акту кӱӱнимнеҥ бийик кӱӱн-санаа, јеҥӱлер кӱӱнзейдим—деп, В. В. Полетаев айтты.
Оноҥ сӧс Н. С. Валуевке берилерде, туштажуныҥ туружаачылары оны изӱ колчабыжуларла уткыды. «Кӱндӱлӱ најылар, слерди турнирдиҥ башталганыла уткып турум. Мен мынаҥ озо мындый јакшынак стадиондо болбогом. Мындый стадиондо тазыктырынатаны кандый јакшы—ару кей, айландыра јараш ар-бӱткен. Мында бистиҥ коллегабыстыҥ эземине учурлалган маргаан ӧдӧр, оныҥ туружаачыларына једимдер кӱӱнзейдим. Эҥ ле учурлузы—спорттоҥ јакшы кӱӱн-санаа, јандыру алары. Слердиҥ бастырагарга бийик кӱӱн-санаа, бек су-кадык кӱӱнзейдим. Анайда ок слерди ӱредӱлӱ јыл башталганыла уткып турум. Слерге једимдер!»—деп, Николай Сергеевич айтты.
В. Н. Тюлентин туштажуныҥ туружаачыларын маргаанныҥ ачылтазыла уткып, јарлу јондык ишчи С. Т. Пекпеевле кӧп јылдардыҥ туркунына најылажып јӱргени, ыраак јурттарда да оныҥ најылары кӧп болгоны керегинде айткан. Николай Сергеевичке маргаанныҥ ачылтазында туружып јатканы учун быйан сӧс айткан.
И. И. Белеков база уткуулду сӧс айдып, бӱгӱн ӧдӧтӧн маргаан алтай албатыныҥ чындык уулыныҥ, Госдуманыҥ ӱч созывыныҥ депутадыныҥ эземине учурлалганын темдектеген. «Кече ле бӱгӱн калабыстыҥ байрамы ӧдӧт. Бӱгӱн бисте јаан байрам: биске јаҥыс ла Госдуманыҥ депутады эмес, је анайда Россияныҥ оморкодузы келген. Слерди бистиҥ јебрен јеристе уткып турус. Бистиҥ јерис јаҥыс ла культуразыла, тӱӱкизиле, ар-бӱткениле байлык эмес, ол анайда ок спорттогы једимдериле база байлык. Ол тоодо Олимпийский ойындардыҥ, телекейлик маргаандардыҥ јеҥӱчилдериниҥ тӧрӧл јери болуп јат. Онызы сӱӱнчилӱ. Маргаанныҥ туружаачыларына јеҥӱлер кӱӱнзейдим»—деп, Иван Итулович айтты.
Уткуулду сӧстӧр айдылган кийнинеҥ, туштажуныҥ туружаачылары Николай Сергеевичле кожо фотого соктырткандар ла автографтар алган. Оныҥ фотојуруктары, ого учурлалган кӱнтизӱ улуска берилген. Jарлу спортчыла, Госдуманыҥ депутадыла кожо фотого соктыртарга, автографтар аларга кӱӱнзегендер кӧп болды. Бистиҥ тергеебистиҥ спортыныҥ ветерандары Николай Сергеевичле элес ӧйгӧ куучындажып, балдардыҥ спортына акча-манатла јеткилдеш ороонныҥ субъекттерине берилгени, јиит спортчыларга ла олордыҥ једимдерине ајару јербойында кирелӱ болгоны керегинде айткан. Анайда ок олор государство јанынаҥ ДЮСШ-ларды акча-манатла јеткилдеерине ајару эдилзин деген суракла ого баштангандар. Депутат сурактарыгарла меге баштаныгар, мениҥ Интернеттеги электрон суруум слерге берилген кӱнтизӱде бичилип калган деген. Ол спортло колбой бӱгӱнги мындый керекке оны кычырганы учун быйанын, Алтайда мынаҥ озо ӧйдӧ болгоны керегинде айткан.
Кыска ӧйдиҥ туркунына ӧткӧн туштажуныҥ кийнинеҥ Н. С. Валуев кӧлӱкке отурып, аэропорт јаар атанган.
Бу јарлу спортчы ла депутат керегинде укпаган улус бистиҥ ороондо јок болбой. Ол профессионал рингтеҥ јӱре береле, кӧп тоолу јондык керек-јарактарда эрчимдӱ турушкан ла туружат. Николай Сергеевич Петербургта бокстыҥ школын 2009 јылда ачала, оны эмди де једимдӱ башкарат. Бу школдыҥ филиалдары Ленинградский областьта иштейт. Боксло «Валуевтиҥ кубогы» деген маргаандар тӧзӧп ӧткӱрет, спортко улусты тартып алары јанынаҥ јаан кемдӱ иштер ӧткӱрет. Анайда ок балдардыҥ спортыныҥ ӧзӱми аайынча килемјилик фондтыҥ тӧзӧӧчизи, учредители болуп јат. Бойы айыл-јуртту, бир кысту ла эки уулду. Бойыныҥ ӧйинде рекламала колбулу керек-јарактарда элбеде турушкан, кинофильмдерде ойногон болгон. Онызын телекӧрӧӧчилер јакшы билер болбой. Константин Осиповло кожо «Мениҥ 12 раундым» деп бичик бичиген.
Профессионал рингте ол 53 согуш ӧткӱрген, бежен учуралда јеҥӱчил болгон. Рингте телекей ичинде јарлу боксерлорло тартышкан, ол тоодо украин боксер Юрий Елистратовло, Ямайканыҥ боксеры Оуэн Бекле, американ Монте Берретле, оноҥ до ӧскӧ јарлу спортчыларла. Спорт сӱӱчилер россиянин база телекей ичинде јарлу украин боксер Виталий Кличколо рингте согужарын тыҥ ла сакыган болгон, је бу сакыш анайып ла калас керек болуп арткан. Профессионал рингтеҥ 2011 јылда барып, «Единая Россия» партиядаҥ Госдуманыҥ депутады болгон.

А. СУЛУКОВ

ТОП

«Баатырларыс ойгонып калды…»

(Башталганы 1-кы номерде) «Алтын-Эргек» кай чӧрчӧкти сценада «Ээлӱ кайдыҥ» турчыларыла кайлап отурыс. Ол тушта мениле саҥ башка учурал болгон. Кандый да ӧйдӧ сӱнем чыга бергендий, бойымды ӱстинеҥ тӧмӧн ајыктап турум. Топшуур согуп турганымды кӧрӧдим. Ол ло ок ӧйдӧ коштойындагы, алдыгы, ӱстиги телекейлерге јӱрӱп, олордо не болуп турганын, ондогы јӱрӱмди база кӧрӱп турум. Ончо ло бойым

Малдыҥ сӧӧк-тайагыла тудуш јаҥдар

Кыптунак Малды сойгон кийнинде эҥ ле озо этле кожо кыптунакты кайнадар учурлу. Јаак Эки јаакты айрыйла, бирӱзин тургуза ла кайнадар. Оноҥ башка эки јаак јадала, «арткан этти јип салар». Ол тушта этти јизе, курсакка бодолбос. (К. И. Санин) Кары Карыны энедеҥ јаҥыс бӱткен кижи јарбас керегинде албатыда чӱм-јаҥ бар. Оныла колбулу мындый кеп-куучын арткан: «Бир

Јаҥарыс бистиҥ Алтайга јаҥыланзын

Јаҥы Койон јылдыҥ бажында телеҥит јаҥарыс коштойындагы Алтай крайда профессионал студияда јыҥыраганын интернетле «нӧкӧрлӧжип» турган улус уккан-кӧргӧн лӧ болбой. Оны кӧргӧн кижиниҥ база ла катап «Улаган тыҥ!» деп, кӧксине чабынар кӱӱни келер. Бу узак јолды кӱчсинбей, Улаган аймактыҥ кеендикти, узанышты ла спорттыҥ албаты бӱдӱмдерин элбедер тӧс јериндиҥ башкараачызы Мерген Тельденовко, Алтай Республиканыҥ ат-нерелӱ артисттери Марина