Алтайдын Чолмоны

Jаҥы эки электростанция тудулган

22.09.2017

Алтай Республикада кӱнниҥ чогынаҥ иштеер эки электростанцияныҥ ачылтазы бир ле уунда Оҥдой ло Майма аймактарда ӧтти.

Калганчы јылдарда Алтай Республикада тудулган кӱнниҥ чогынаҥ иштеер ӱч электростанцияныҥ текши ийде-кӱчиниҥ кеми 15 МВт: 2014 јылда Кош-Агашта Россия ичинде баштапкы андый электростанцияны тузаланарына табыштырарында Россияныҥ Президенти Владимир Путин видеомост ажыра турушкан. 2015 јылда мында экинчи электростанция тудулган, 2016 јылда—Кан-Оозында.
Оҥдойдогы станцияныҥ ийде-кӱчиниҥ кеми 5 МВт. Ол тоозыла Туулу Алтайда тӧртинчи станция болуп јат: Кош-Агашта эки станция ла Кан-Оозында бир станция. Мынаҥ озо ӧйдӧ республикада бойыныҥ генерациязы јок болгон, оныҥ да учун тергее бастыра энергияны Бийский энергоузелдеҥ эмиктер ажыра алган болгон. Эмди тергеебисте орныктырылып турган энергетиканыҥ кластери једимдӱ тӧзӧлӧт.
Электростанцияныҥ ачылтазында Алтай Республиканыҥ Башчызы Александр Бердников, компаниялардыҥ «Хевел» группазыныҥ генеральный директоры Игорь Шахрай, Эл Курултайдыҥ ӱредӱ, культура, спорт, јашӧскӱримниҥ политиказы, јондык биригӱлер ле СМИ-лер аайынча комитединиҥ председатели Вячеслав Уханов, Оҥдой аймактыҥ јааны Мирон Бабаев ле ӧскӧ дӧ улус турушкан.
Александр Бердников бу станцияныҥ ачылтазы јаҥыс ла республикан эмес, је анайда ок текшироссиялык кеминде јаан учурлу керек деп айткан. Оныҥ эзеткениле, мындый ӱлекерлерди Россияда јӱрӱмде бӱдӱрери шак ла Алтай Республикадаҥ башталган. «Бис бӱгӱн Оҥдой аймакта, Алтай Республиканыҥ ӧзӧгинде, бу электростанцияныҥ ачылтазын ӧткӱрип јадыс. Ол Туулу Алтайдыҥ аҥылу экологиязын чеберлеп аларына бойыныҥ камаанын јетирер»—деп, тергеениҥ Башчызы айтты.
Ол бу ӱлекерди Ильичтиҥ лампочказыла тӱҥдештирип, ол чек ӧскӧ инженерно-технический культура болгонын темдектеген. «Бис энергетика јанынаҥ ӧскӧ талалардаҥ камаанду болгоныс ӧткӧн ӧй болуп артып јат. 2020 јыл кирезинде бис мындый станциялардыҥ шылтузында бойыстыҥ электроэнергия аайынча керексинижисти бӱткӱлинче јеткилдеп турар болуп каларыс»—деген.
Объектке чыгарылган инвестициялардыҥ кеми 500 миллион салковойдоҥ кӧп. Станцияны тударында Алтай Республиканыҥ специалисттери иштеген. Игорь Шахрайдыҥ темдектегениле, подрядчик—Андрей Ялбаков ло оныҥ «Солнечная энергия» компаниязы—билгирлери бийик специалисттер, олор Россияныҥ ӧскӧ дӧ талаларында мындый ок объекттер тударында база иштейт.
Аҥылу объект
Кӱнниҥ экинчи јарымызында Майма аймакта (ийде-кӱчиниҥ кеми 20 МВт) бистиҥ ороондо эдип чыгарган гетероструктурный модульдарла тудулган электростанцияныҥ база бир ачылтазы ӧтти.
Маймадагы станция Россия ичинде аҥылу станция болуп јат—бӱрӱҥкий де кӱнде кӱнниҥ јарыгын тудуп турар, бистиҥ ороондо эдип чыгарган гетероструктурный модульдарла тудулган сок јаҥыс андый станция. Станцияга инвестициялардыҥ кеми 2 млрд салковой кире. Новочебоксарскта «Хевел» заводто тузаланылып башталган гетероструктурный технология телекей ичинде јаҥы технология болуп јат: ол кремниевый солнечный элементтерге келижет, ячейкаларыныҥ КПД-зыныҥ кеми бийик (22 проценттеҥ кӧп), тузаланыштыҥ температурный диапозоны элбек болгоныла аҥыланат.
Кӧдӱриҥилӱ ачылтада Александр Бердников, Игорь Шахрай, Эл Курултайдыҥ комитединиҥ председатели Сергей Ефимов, Минпромсадуныҥ станкостроение ле инвестиционный машиностроение аайынча департаментиниҥ директорыныҥ ордынчызы Олег Токарев ле Майма аймактыҥ јааны Евгений Понпа турушкан.
«Строительство ӧдӧтӧн јерде баштапкы тӧҥӧш-сваяны кӱӱк айда кадаган болгоныс, ӱч ай ӧткӧн соҥында бис станцияныҥ ачылтазын ӧткӱрип јадыс. Кӱнниҥ чогынаҥ генерацияныҥ парктарыныҥ тоозы бисте он кире болор. Тергеениҥ электроэнергия аайынча керексинижин бис бӱткӱлинче јеткилдеерис. Качан ол электростанциялардыҥ строительствозына чыгымдалган акча кайра јандырылза, байла, кайда да беш јылдаҥ, ол тушта тарифтердиҥ баазын јабызадары керегинде куучынды ӧткӱрерге јараар болор. Бу ӱзези келер ӧй керегинде амадула, кичеемелле колбулу: улус бистиҥ бӱгӱнги ижистиҥ уч-турулталарын тузаланар»—деп, Башчы айткан.
Специалисттердиҥ чокымдаганыла, мындый технологиялар бистиҥ ороондо баштапкы ла катап тузаланылган. Мынаҥ кӧргӧндӧ, Россия Япония ла Корея чылап, гетерокӧчӱштиҥ технологиязын промышленный кеминде тузаланып турган ороондордыҥ тооломына кирген.
«Бу объект чындап та аҥылу, экинчи мындый объект Россия Федерацияда јок. Мында россиялык лабораторияларда тӧзӧлгӧн гетероструктурный модульдар тузаланылган, российский патент алылган. Ийде-кӱчиниҥ орто кеми 300 Вт модульдар кӱнниҥ тыҥ јарык эмес чогын тузаланар аргалу. Мындый модульдарлу парктар керек дезе телекей ичинде кӧп эмес»—деп, Игорь Шахрай темдектеген.
Келер ӧйгӧ амадулар
Шахрайдыҥ айтканыла, мындый ӱлекер јӱрӱмде бӱдӱп турганы тергееде јарамыкту инвестиционный айалга тӧзӧлгӧниле колбулу. Оныҥ да учун компания 2018-2019 јылдарда станциялар тударыныҥ кемин 145 мВт-га јетирер, база ийде-кӱчиниҥ кеми 80 мВт јаан тӧрт станция тудар деген јӧпкӧ келген.
«Республика, чикезинче айтса, бу иш јанынаҥ текшироссиялык ууламјы кандый болорын ууламјылап турган деп айдарга јараар, нениҥ учун дезе ол лидер болуп јат. Jаҥыс ла станциялар тударында ла эмдиги ӧйдиҥ технологияларын тузаланарында эмес, је анайда ок ӧскӧ дӧ тергеелерде СЭС-тер тударында, бастыра јеткилдештерди толо бӱдӱмле ӧткӱреринде лидер болуп јат. Анайда ок јербойында мындый иштерди бӱдӱрери јанынаҥ бойыныҥ подрядный организациялары тӧзӧлгӧн лӧ ӧскӱрилген»—деп, Игорь Шахрай айтты. Анайда ок ол Алтай Республиканыҥ Башкартузына ӧмӧ-јӧмӧ иш учун быйан айдып, Александр Бердников бойыныҥ командазыла «јаан иш-керектер бӱдӱрет, тергееде ле текши Россия кеминде јажыл энергетиканыҥ ӧзӱмине јаан јӧмӧлтӧ эдет» деген.
«Бис, инвесторлор, слер «јажыл» ӱлекерлерди иштедерине, республиканыҥ јараш ар-бӱткенин чеберлеп аларга, ару энергия иштеп аларына кандый јаан јӧмӧлтӧ эдип турганыгарды кӧрӱп јадыс»—деп, Игорь Шахрай темдектеген. «2018 јылдыҥ јайы кирезинде бис Алтай Республикада јажыл энергетиканыҥ шылтузында бойын бойы электроэнергияла јеткилдеериниҥ јайгы тузаланыжыныҥ кемине, 2019 јыл кирезинде—кышкы тузаланыштыҥ кемине једерис деп иженедис. Оныҥ шылтузында тергее тузаланып турган энергия ару, «јажыл» аргалардаҥ иштеп алган энергия болор»—деген.

АР-дыҥ Башкарузыныҥ пресс-службазы