Алтайдын Чолмоны

Уткуулду, быйанду сӧстӧр—иштиҥ мергендӱчилерине

01.12.2017

Алтай Республиканыҥ јурт ээлеминиҥ ле перерабатывающий промышленнозыныҥ ишчилериниҥ профессионал байрамына учурлалган кӧдӱриҥӱ кӱчӱрген айдыҥ 28-чи кӱнинде драмтеатрда ӧтти. Кӧдӱриҥӱде АР-дыҥ Башчызы, Башкарузыныҥ Председатели Александр Бердников, Эл Курултайдыҥ Председатели Владимир Тюлентин, Башкаруныҥ турчылары, Госдуманыҥ ла республиканыҥ депутаттары, федерал службалардыҥ тергеелик бӧлӱктериниҥ јаандары, аймактардаҥ келген айылчылар, иштиҥ ветерандары ла ӧскӧ дӧ кӧп тоолу улус турушкан.

Кӧдӱриҥӱниҥ баштапкы бӧлӱги ӧдӧр тушта 2017 јылдагы иштиҥ республикан мӧрӧйиниҥ јеҥӱчилдери кайралдалган. Мӧрӧй јаҥжыкканы аайынча бир канча ууламјыларла ӧткӧн: аймактар, јурт ээлемниҥ организациялары, крестьян (фермер) ээлемдер, специалисттер ортодо ло ӧскӧ дӧ ууламјыларла. Аймактар ортодо мӧрӧйдӧ јеҥӱчил болгондор: јабыстай зонала Турачак аймак, орто зонала Шабалин аймак ла бийиктей зонала Улаган аймак јеҥген. Мӧрӧйдиҥ јеҥӱчилдерине тергеениҥ Минјуртээлеминиҥ Кӱндӱлӱ грамоталарын, Быйанду самараларын ла сый-акчаныҥ сертификаттарын АР-дыҥ Башкарузыныҥ Председателиниҥ ордынчызы, јурт ээлем аайынча министр Александр Манзыров кӧдӱриҥилӱ айалгада табыштырган.
Текши алза, јеҥӱчилдердиҥ тоозында кӧбизинде бистиҥ тергеениҥ ол ло озочыл иштӱ ээлемдери болгоны олор бойыныҥ јозокту ижин једимдӱ улалтып турганын кереледи. Анайда ок мӧрӧйдиҥ јеҥӱчилдериниҥ тоозында јиит те улус ас эмес. Кӧксуу-Оозы аймакта «Абайский» СПК-ныҥ јааны Виктор Челах олордыҥ ӧмӧлиги јурт ээлемниҥ ишчилериниҥ тоозы 100-теҥ кӧп организациялары ортодо мӧрӧйдӧ јеҥгени учун кайралдар алып турала айтканыла, олордыҥ ээлеми ӱчинчи јыл улай мӧрӧйдиҥ јеҥӱчили болуп чыккан. Анайда ок ол тергеениҥ башкартузы, јурт ээлем аайынча республикан министерство јурт ээлемге јаан ајару эдип, бу бӧлӱкте иштеп тургандарга јӧмӧлтӧ-болуш јетирип турганы учун быйан айткан.
РФ-тыҥ Госдумазыныҥ депутады Родион Букачаков уткуулду сӧзинде мынайда айткан: «Бӱгӱн бу залда—јеҥӱчилдердиҥ залында болгоныс сӱрекей јарамыкту. Улус бойыныҥ јакшы ижи учун кайралдар алат. Слер ороонныҥ аш-курсак аайынча программазын јӱрӱмде бӱдӱрерин јеткилдеп јадыгар. Россияныҥ јӱк ле АПК-зы бойыныҥ профессионал байрамын кӱстеҥ ала кыш башталарына јетире темдектейт—орооныс телкем, кажы ла тергеениҥ ар-бӱткениниҥ айалгалары аҥыланат, кӱски иш тӱгенген соҥында байрам темдектелет. Бистиҥ ороонго кандый ла санкциялар эдилип те турган болзо, јурт ээлемге јӧмӧлтӧ-болуш эдилет—2018 јылда да ороонныҥ АПК-зын јӧмӧӧрине 246 млрд салковой акча ууландырылар. Бӱгӱн аграрийлердиҥ ишјалыныҥ кемин тергеелердеги орто ишјалдыҥ 95 процентине јетирер деген сурак туруп јат». Анайда ок Родион Борисович јурт ээлемге берилип турган кредит акчаныҥ проценттерин 5 процентке јетире јабызадары керегинде јанынаҥ айдып, бистиҥ Минјуртээлемге Госдуманыҥ Уткуулду самаразын табыштырган.
Кан-Оозы аймактыҥ јааны Григорий Пильтин кӧдӱриҥӱниҥ туружаачыларын профессионал байрамла база уткып, мынайда айткан: «Мен уткуулду сӧс айдарга, бу трибунага аймактыҥ јааны эмес, а бойыныҥ ӧйинде јурт ээлемниҥ ишчизи болгон кижи болуп чыктым. Бӱгӱн база бир аҥылу кӱн—Алтай Республиканыҥ јурт ээлем аайынча министерствозы тӧзӧлгӧниниҥ 20 јылдыгы толгон. Бу министерство јурт ээлем аайынча комитеттиҥ ордына тӧзӧлгӧн болгон. Jурт ээлем Алтай Республиканыҥ чокым продукция иштеп алып турган сок јаҥыс бӧлӱги болуп јат». Оноҥ Григорий Николаевич министерствоныҥ учурлу јылдыгыла, јурт ээлемниҥ ишчилериниҥ байрамыла колбой бу министерствоныҥ ветераны, јурт ээлем аайынча министрдиҥ баштапкы ордынчызы Н. И. Табакаевага чечектер сыйлаган. Григорий Николаевичтиҥ айтканыла, Наталия Ивановна Минјуртээлем тӧзӧлгӧнинеҥ ала эмдиге јетире иштеп турган сок јаҥыс кижи.
Байрамдык кӧдӱриҥӱниҥ баштапкы бӧлӱгиниҥ кийнинеҥ оныҥ экинчи бӧлӱги ӧткӧн. Jурт ээлемниҥ ле перерабатывающий промышленностьтыҥ ишчилерин профессионал байрамыла АР-дыҥ Башчызы Александр Бердников уткып, аҥылап темдектеген: «Jурт ээлемниҥ ишчилери кандый ла ӧйдӧ тоомјыда болгон. Республиканыҥ албаты-јоныныҥ 70 проценттеҥ кӧбизи јурт јерде јадат. Тергеениҥ окылу јаҥдары улус јарамыкту айалгаларда јатсын деп, бастыра арга-кӱчтерди тузаланат. Слерде, слердиҥ балдарыгарда јакшы школдор, ФАП-тар, балдардыҥ садтары, эмчиликтер, сууӧткӱштер болзын деп».
²ткӧн јылда јурт ээлемниҥ текши кеми 11,5 млрд салковойго турар продукциязы иштеп алылган болгон. Текши продукцияныҥ кӧбизи јаҥжыкканы ла аайынча мал ӧскӱрерине келижет—77 процент кирези. Мындый кӧргӱзӱлер болгонына јурт ээлемниҥ ишчилериниҥ кӱнӱҥ сайынгы уур-кӱч, шыраҥкай ижи јаан камаанын јетирген деген. Анайда ок тергеениҥ Башчызы јурт ээлемниҥ башка-башка бӱдӱмдӱ организацияларына, ээлемдерине эдилип турган госјӧмӧлтӧниҥ кеми канча катапка кӧптӧгӧнин аҥылап темдектеген. Онызын чокым тоолор недеҥ де јарт керелейт. Республиканыҥ товарэдеечилерин чике јӧмӧӧрине быјыл 437 млн салковой чыгарылган. Текши кеми 22,1 млн салковой грантовый јӧмӧлтӧ «Jаҥы иштеп баштаган фермер» деген программа аайынча 16 ээлемге берилген, 41,3 млн салковой—мал ӧскӱреечилердиҥ билелик фермаларына (33 алаачы), 39,9 млн салковой—кооперативтердиҥ материально-техникалык тӧзӧлгӧзин ӧскӱрерине (5 алаачы).
Республиканыҥ этле, сӱтле, сӱттеҥ белетеген аш-курсакла толо кеминде јеткилделген бюджетный организацияларыныҥ тоозы, бастыра андый организациялардыҥ тоозынаҥ, 80 проценттеҥ кӧп.
«Бӱгӱнги јеҥил эмес айалгаларды ајаруга алып, иш јанынаҥ јаҥыртуларды ӧткӱрер, рыноктыҥ айалгазында чокым тӧзӧлгӧлӱ ле башкартулу ишке кӧчӧр керек. Государство јӧмӧлтӧ-болуш эдип чыгарган акчаны јандырулу тузаланып турганын бойыныҥ чокым ижиле керелеп тургандарга болужар керек.
Бисте балык ӧскӱрери, јурт ээлемниҥ сырьезынаҥ не-немелер эдип чыгарары, продукцияны садары јанынаҥ кӧп тоолу ӱлекерлер бар. Jурт ээлемниҥ республикан јарымкаларын ӧткӱрери элбедилер: Горно-Алтайскта јарымкалар ӱч јерде ӧдӧр—каланыҥ тӧс тепсеҥинде, Жилмассив ле Гардинка деген микрорайондордо. Jарымкалар јурттарда да ӧдӧр»—деп, Александр Васильевич айткан.
Тергеениҥ Башчызы АР-дыҥ Башкарузыныҥ Председателиниҥ ордынчызы, јурт ээлем аайынча министр Александр Манзыровты республиканыҥ ӧзӱмине јаан камаанын јетиргени, узак ӧйдиҥ туркунына ак-чек иштегени учун «Таҥ Чолмон» орденле кайралдаган. Оноҥ јурт ээлемниҥ бӧлӱгинде мергендӱ иштеп тургандарга кайралдар табыштырылган: « АР-дыҥ јурт ээлеминиҥ нерелӱ ишчизи» деген кӱндӱлӱ ат Оҥдой аймакта Jоло јурттыҥ «Заря» деген КФХ-зыныҥ јааны Николай Епкинге, «Кеҥидеги укту мал ӧскӱрер завод» СПК-ныҥ Кеҥидеги фермазыныҥ тракторизи Валерий Фефеловко ло АР-дыҥ јурт ээлем аайынча министриниҥ баштапкы ордынчызы Наталия Табакаевага адалган.
АР-дыҥ Кӱндӱлӱ грамотазыла кайралдаткан мергендӱчилердиҥ тоозында Кан-Оозы аймакта «Талица» СПК-ныҥ «Санаровка» фермазыныҥ аҥ ӧскӱреечилериниҥ бригадири Михаил Байталаков, Чамал аймактыҥ крестьян ээлеминиҥ јааны Юлия Нуякшина, Кӧксуу-Оозы аймакта «Амурдагы укту јылкы мал ӧскӱрер завод» СПК-ныҥ баш зоотехниги Валентина Сакашева, Шабалин аймактыҥ КФХ-зыныҥ јааны Григорий Тыдыков ло Алтайда јурт ээлем аайынча ченелтелер ӧткӱрер ээлемниҥ тракторизи Михаил Шипунов.
Республикан парламенттиҥ спикери Владимир Тюлентин кӧдӱриҥӱниҥ туружаачыларын байрамла база уткып, јурт ээлемде иштеп тургандардыҥ ижиниҥ јаан учурын аҥылап темдектеген. Владимир Николаевич парламенттиҥ кайралдарын озочыл иштӱлерге табыштырган. Башкаруныҥ вице-премьери, јурт ээлем аайынча министр Александр Манзыров коллегаларын профессионал байрамла уткып, тергеениҥ АПК-зыныҥ ижи, једимдери керегинде элбек јетирӱ эткен.
Оноҥ кӧдӱриҥӱниҥ туружаачыларына јакшынак ойын-концерт кӧргӱзилген.

А. СУЛУКОВ