Настройки отображения

Размер шрифта:
Цвета сайта:
Ностройка изображения
Ностройка изображения

Настройки

Алтайдын Чолмоны

Студенттердиҥ кӱни

26.01.2018

Эрчимдӱ јӱрӱмдӱ студенттер
Телекей ӱстинде студенттердиҥ тоозы бастыра јаба 153 миллионноҥ ажыра деп чоттолот. Бу тоо кажы ла јыл кӧптӧп јат. Студенттер — ол кижиликтиҥ аҥылу бӧлӱги. Олордо бойлорыныҥ кӧрӱми, амадулары, јеҥӱлери бар. Кӧбизи јӱрӱмге јеп-јеҥил кӧрӧт. Олордо бойлорыныҥ байрам кӱни бар — Студенттиҥ кӱни. Россияныҥ студенттери оны кажы ла јыл чаган айдыҥ 25-чи кӱнинде темдектейт. Оныла колбой «Алтайдыҥ Чолмоны» газеттиҥ бӱгӱнги айылчылары студенттер болор. Студент деп сӧс ӱренип турган јииттерди бириктирип те турган болзо, кажызыныҥ ла јӱрӱми коштой јӱрген студенттийинеҥ иле аҥыланып јат.

Айдарда, таныжалы:
Ксения СЫЛБАКОВА ГАГУ-ныҥ естественно-географиялык факультединиҥ 4-чи курсыныҥ студенти. Ого ӱзеери бу ла университеттиҥ юриспруденция бӧлӱгинде заочно ӱренет. Угы-тӧзи, ӱредӱзи, акту бойыныҥ једимдери керегинде Ксения мынайда куучындады:
— Сӧӧгим сойоҥ, Шабалин аймакта чыккам, калада ӧскӧм. Энемниҥ ады-јолы Мария Павловна Сылбакова. Энем мени јаҥыскан чыдадып, бутка тургускан. Гимназияны ӱренип божодоло, Новосибирск калада кооперативный техникумда ӱренгем. Оныҥ кийнинде база кайда да ӱренер керек деп шӱӱйле, ГАГУ-ныҥ география факультедине киргем. Тӧрӧлимнеҥ ыраак барар кӱӱним келбеген, мында артканыма эмди сӱӱнип јӱредим. Баштапкы ла курстаҥ ала студенттердиҥ јӱрӱминде ӧдӱп турган иш-керектерде эрчимдӱ турушкам. Кӧп конкурстардыҥ јеҥӱчили болгом. Анайып, 2015 јылда «Студент ГАГУ» деп кӱндӱлӱ атла адаттым. 2017 јылда П. В. Кучияктыҥ адыла адалган стипендия алдым. Бу ла јылда мэрдиҥ сыйыныҥ лауреады болдым. Анайда ок Волонтерлордыҥ кӱнинде Алтай Республиканыҥ Башкарузыныҥ Председателиниҥ ордынчызы меге Быйанду самара табыштырды.
Бу тӧрт јылдыҥ туркунына университеттиҥ ӱредӱчилериле кожо республиканыҥ јурттарындагы, каладагы школдорго ло Алтай крайдыҥ школдорына јорыктап, профессиялар талдаарына ууландырылган эрмек-куучындар ӧткӱргенис. Бойыстыҥ куучыныста балдарга бистиҥ республикадагы бийик ӱредӱ алар сок јаҥыс университет керегинде, анда кандый ууламјыларла ӱредӱ алар аргалар барын јетиргенис. Jакшы ӱредӱ аларга ыраак талага барар арга ончо улуста јок то болуп јат, је андый ла ок бийик ӱредӱни бистиҥ де калада алар арга бар. Оныҥ учун ӱренчиктерге бистиҥ университетте ӱредӱдеҥ башка ӧйдӧ ӧткӱрилип турган керектер, соот-эҥирлер, јол-јорыктар керегинде тӧкпӧй-чачпай толо куучындап, балдарды јилбиркедип јадыс. Ӧткӧн ӱч јылдыҥ туркунына бу агитационный ишти меге башкарарга келишкен. Jе быјыл агитациялык иштерде турушпадым, нениҥ учун дезе бойым калганчы курска јеткем, кӧп ӱренер, экзамендер табыштырар керек. Чынын айтса, баштапкы курска келген јииттерге јол берер керек, олор иштезин, университеттиҥ адын тӱжӱрбей, база бийик тударга бажынаҥ ла ала темиксин.
Ого ӱзеери ГАГУ-да ӱренип тургандардыҥ бириктирилген совединиҥ јааныныҥ ордынчызы болуп турум. Бу биригӱ университеттеги студент биригӱлердиҥ эҥ јааны деп чоттолот. Биригӱниҥ ичинде бойыс јаантайын ӱредӱлер ӧткӱрип, билеристи тыҥыдарга јӱткийдис. Оныҥ камаанында меге 2015 јылда Ростов-на-Дону каланыҥ «21-чи чактыҥ озочылы» деп текшироссиялык школына ӱренип барар арга берилген. Ол ӱредӱ меге кӧпти берген дезем, јастыра болбос. ²скӧ јаан калалардаҥ кӧп студенттер туружып, ченемелиле ӱлешкен.
Анайда ок 2017 јылда Сочи калада ӧткӧн Jииттердиҥ телекейлик фестивалине барар ырыс келишти. Анда ады-јолы јарлу улусла туштажулар ӧткӧни солун болды. Мен бистиҥ ороонныҥ эҥ эрчимдӱ политиги Владимир Жириновскийле, Госдуманыҥ эҥ јиит депутады Василий Власовло тушташтым. Ол јажыла менеҥ де оогош болгоны кайкатты. Ыраактаҥ Россиябыстыҥ Президенти В. В. Путинди, сценадаҥ кӧп јарлу артисттерди, кожоҥчыларды кӧрдим. Мында телекейдиҥ 188 ороонынаҥ келген 20 муҥнаҥ ажыра јиит улус турушкан.
Бистиҥ республиканыҥ делегациязыныҥ тоозында 38 јиит барган. Баштапкы ла кӱнде ончобыс озолодо белетелген сары ӧҥдӱ кийим кийгенис. Бой-бойысты ыраактаҥ ла фестивальдыҥ туружаачызы деп танып турзын деген амадула анайда кийиндирген. Танышса, ады-јолысты эмес, кандый ороонноҥ деп сурулашканыс. Оноҥ бойыстыҥ кӱӱнисле талдап, башка-башка площадкаларда туруштыс. Сӱрекей кӧп площадкалар иштеген, кажы ла тергее бойыныҥ площадказын тӧзӧгӧн. Ончозында туружар арга да, ӧй дӧ келишпеди. Кӧп тергеелердиҥ площадкаларында «3Д» очкилер бар болды. Ол очки ажыра кӧрӧри меге тыҥ јараганын аҥылап ийейин. Сочиде бойыҥды кенетийин ӧскӧ ороондо, ӧскӧ калада јӱргендий бодоорыҥ. Кичинек каладаҥ барган бойым оны ла кайкап божободым. Бистиҥ јерде «3Д» очкилер јок, је келер ӧй биске оны да экелер деп сананадым.
Телекейде јарлу Ник Вуйчичле ӧткӧн туштажу керегинде аҥылап айдып ийейин Туштажу ӧдӧтӧн залда јерлер тоолу-чотту болгон, оныҥ учун 7 сааттаҥ ала 11 саатка јетире очередьте турдым. Ого болуп, таҥ эртен ажанбадыс та. Jе онызы калас болбоды: туштажу сӱрекей јилбилӱ ӧткӧн, ол кӧп тереҥ шӱӱлтелер, тузалу санаа-сагыш кошкон. Ник Вуйчичтиҥ бойыныҥ јӱрӱми, су-кадык улуска тӱҥей јӱрӱм јӱрерге албаданганы, спортло колбогон јолындагы тартыжулары керегинде куучынында айтканыла, бис колду-бутту, је кенек кижи кирези чыдалыс јок немедий, јеҥил јӱрӱмге тартыладыс. А Ник Вуйчич ол ло кол ло бут јок бойы парашютла калып, эжинип, с¸рфингле тазыктырынып турганы керегинде уктыс. Туштажунаҥ ончобыс јӱрексиреген, кӧстӧрис јашталып калган чыкканыс. Кенек бойынча андый байлык кӧгӱстӱ, ыраак ичкери кӧрӱмдӱ кижиниҥ куучыныныҥ кийнинде кижи телекейге чек ӧскӧ кӧстӧриле кӧрӱп баштайтан эмтир. Арга-чагы ас, је улустыҥ кӱӱнин кӧдӱрип билер андый кижиле тушташканымла оморкоп јандым.
Сочидеги фестивальдыҥ кийнинеҥ менде гран ары јанында ла текши Россияда ӱӱрелер, нӧкӧрлӧр кӧптӧгӧн. Эмди олорло јаантайын колбуны соцсетьтер ажыра тудадым.
Студенттиҥ јӱрӱми эҥ јилбилӱ јӱрӱм деп бодоп турум. Оныҥ учун јаан класстардыҥ ӱренчиктерин ле ӧскӧ дӧ јииттерди бистиҥ ГАГУ-га ӱренип келзин, студенттиҥ јилбилӱ ле сӱӱнчизи кӧп јолын ӧтсин деп кычырадым.

Айсанат КУЗУКОВ ГАГУ-ныҥ естественно-географиялык факультединиҥ 4-чи курсыныҥ студенти. ¯редӱзи аайынча тургускан ӱлекерлерин Айсанат школдыҥ ӱренчиктериле кожо јӱрӱмге кийдирерин баштап салды. Ол керегинде мынайда куучындайт:
—Мен чапты сӧӧктӱ улустыҥ билезинде, Оҥдойдо чыккам. Энем Светлана Табыловна Сатушева, адам Алексей Аймракович Кузуков. Эјем, эки акам ла оогош сыйным бар. Сыйным база ГАГУ-да ӱренет. Оогош болорымда, энем ӱренип ал деп јакып туратан. Оныҥ учун школдыҥ кийнинеҥ ГАГУ-га ӱредӱге кирдим. Ӱредӱ јилбилӱ, бойыма јарап јат. Ӱлекерге јилбӱ ненеҥ башталган дезе, Новосибирсктиҥ университеди экологияла колбулу «Ӱренчиктерле кожо ӱлекер (проект) тургузары» деп адалган конкурс ӧткӱрерде, анда турушкам. Оноҥ ло јилбиркегим тыҥыган. Ӧткӧн јылда билим башкараачым, доцент, геолого-минеральный билимдердиҥ кандидады Нина Алексеевна Кочееваныҥ болужыла экологиялык ууламјылу, орык јолдор јанынаҥ ӱлекерлер тургусканыс. Jайгыда Чаргы јурттыҥ школынаҥ 5-8 класстардыҥ ӱренчиктерин ле Ортолык јурттыҥ школыныҥ ӱренчиктерин јилбиркедип, олорды бу ӱлекерле таныштырган айас, Кош-Агаштыҥ јерлериле јӱрдис. Бастыра јаба 13 ӱренчик ле эне-адалардаҥ эки кижи кожуп алганыс. Бис анда балдарга палаткалар тургузарын, картаны таныш эмес јерде канайда тузаланарын, кыскарта айтса, туристтиҥ ӧдӱп турган јолыла ончо таныштырып, кӧргӱскенис. Эмди ӱренчиктер бойлорыныҥ ӱлекерлерин тургузарга албаданып баштады. Мындый ок практиканы 2-чи курстыҥ кийнинде Акташ јуртта ӧткӧн болгом. Мен сананзам, бистиҥ кожо иштеген балдар јӱрӱмин кийнинде база географияла колбоор. Нениҥ учун дезе јӱреги тартылган јилбӱзи ар-бӱткенле колбулу болгоны олордо школ ло ӧйинде јарталып калган. Мениҥ билеримле, кӧп туристтер бистиҥ университетке путеводительдер сурап, баштанып јат. Оныҥ учун келер ӧйдӧ эмди тургузып турган ӱлекерлерис тузалу болоры јарт деп бодойдым.
Студенттиҥ јӱрӱми общежитиеде башталып јат. Jе башка-башка шылтактардаҥ улам кезик студенттер айылдарда јадат. Меге общежитиедеги јӱрӱм — студенттиҥ чын јӱрӱми деп билдирет. Бис нак, бойы-бойына болужар, јарт эмезин айдыжар, керек болгондо јӧмӧжип те билер ӧмӧчил улус. Байрамла ончо студенттерди уткып, јакшы ла ӱрензин деп кӱӱнзейдим. Акту бойымныҥ эне-адама ӱредӱге ийип, санаа-сагыш кошконы учун јаан быйанымды јетиредим.

Тӱнде меге кырлар тӱжелет…
Студенттердиҥ байрам кӱниле колбой, бистеҥ ыраак Москва калада ӱренип јӱрген јиит јерлештерисле колбу табып, олордыҥ студент јӱрӱмиле соныркадым.
Анайып, Туулу Алтайдаҥ барган балдардыҥ јерлежӱзиниҥ јааны Шуну БАЙДАЛАКОВЛО эрмек-куучын ӧтти.

—Шуну, озо ло баштап бойыҥ, билеҥ керегинде айдып ийзеҥ?
—Мен Горно-Алтайск калада чыккам, мында ла ӧскӧм. Адам Валерий Николаевич Модоров Кан-Оозы аймактыҥ Кӧзӱл јуртынаҥ, энем Галина Маймановна Байдалакова Оҥдой аймактыҥ Бичиктӱ-Боом јуртынаҥ. Республикан классический лицейди экономикала јаба английский тилди тереҥжиде ӱренерине ууламјылалган класста ӱренип, 2015 јылда божотком. Бӱгӱн лицейди сананып, ӱредӱчилериме быйанду јӱредим. Анчада ла бу школ балдарды оогош туштаҥ ла ала јӱрӱмдик сурактардыҥ аайына бойыныҥ кӱчиле чыгарына таскадат. Оныҥ да учун кандый калага барып, кандый ӱредӱге, нениҥ учун андый ӱредӱге киреримди мен 11-чи класста ӱренип турар тужымда јарт билер болгом.
—Амадаган ӱредӱге кирип алдыҥ ба?
—Эйе. Тургуза ӧйдӧ албаты ээлемниҥ ле государственный службаныҥ РФ-тыҥ Президентиндеги российский академиязыныҥ албатылар ортодо экономикалык колбулар аайынча бӧлӱгиниҥ бежинчи семестрин једимдӱ «јабып» салдым. Башка-башка ороондорго, олор ортодогы экономикалык ла политикалык колбуларга јилбӱлер менде школ ӧйинде башталган.
—Школ ӧйинеҥ кандый јарык эске алыштар бар?
—10-чы класста ӱренип турарымда, алтай тилдиҥ ле литератураныҥ ӱредӱчизи Юлия Карындашевна Баграшева лицейдиҥ ӱренчиктерин Париж јаар јорыкка апарып јӱрген. Ол тоодо мен база болгом. Бис анда конференцияда турушканыс. Мен алтай кай керегинде доклад кычырып, баштапкы јер алган болгом. Jилбилӱ јол-јорык учун мен эмдиге Юлия Карындашевнага быйанду јӱредим. Оныҥ кийнинде, 11-чи класстыҥ ЕГЭ ченелтелерине белетенип турган ӧйдӧ, бичиичилер јайаандыгыныҥ кӧрӱ-конкурсында турушкам. Оныҥ турулталары аайынча јайгыда США-ныҥ Айова штадында стажировка ӧткӧм. Кӧп не-немеге кӧрӱмимди солыырына ла «стереотип» деп оҥдомолды бузарына бу стажировка јаан камаанын јетирген. Ол ло тушта мен Москваныҥ бийик ӱредӱлӱ бир канча заведениелерине документтеримди табыштырып салгам. Кийнинде ӧйдӧ эмди ӱренип турган РАНХиГС-ти талдап алгам. Эмди бир де кичинек эреҥистелбейдим, чын јолло баргам деп јарт биледим.
—Студент јӱрӱмиҥ јилбилӱ болбой?
—Москваныҥ студентиниҥ јӱрӱми незиле аҥылу деп айдар. Сени айландыра бойыныҥ ижиниҥ устары, профессионалдар. Сен неле де јилбиркеп турган болзоҥ, мында ол јилбӱни ӧскӱрерге сӱрекей јарамыкту деп айдар эдим. Академия меге јадарга бийик кеминде дейтен общежитие ле эҥ артык онлайн-библиотекаларга кирер арга берген. Сок јаҥыс келишпес дегедийи — общежитиедеҥ ӱренип турган јерге једерге бӱдӱн-јарым час ӧй барып турганы. Бу јолдыҥ бир ле јаны. Алтайда болзо, мынча кире ӧйгӧ каладаҥ Чамалга эмезе Шабалинге једип калар эди. Jе мындый тутактар јаантайын эмес болгоны јакшы. Академияда мен английский ле испан тилдерди тереҥжиде ӱренедим. Анайда ок дипломатияны, телекейлик тӱӱкини, Россияныҥ тыш экономикалык ижин, телекейдиҥ экономикалык ла политикалык айалгазын, макро- ло микроэкономиканы ӱренедис. Баштапкы ла курстаҥ ала ишмекчи практикалар башталган. Баштапкы ӱредӱлӱ јыл божоордо, Латвияныҥ Рига калазына, экинчи курстыҥ кийнинеҥ Испанияныҥ Валенсия калазына барып јӱргенис. Бу јылда кайда практика ӧдӧрис јарталгалак, байла, Евросоюзтыҥ база кандый бир орооны болор болбой. Jе мен бойым Азияныҥ ороондорыныҥ бирӱзин кӧрӧр кӱӱним бар.
—Ӱредӱни божодып, кайда иштеериҥ?
—Мында ӱренип тура алган билгирлерле кӧп јерлерде, кайда ла иштеерге јараар. Кӧп студенттер Россияныҥ ӧскӧ ороондордыҥ керектери аайынча министерствозында иштеп артарга кӱӱнзеген. Кезиктери иностран компанияларга ишке кирет. Кем де бойы таҥынаҥ компания ачат. Журналисттиҥ де ижине, кӧчӱреечи де болуп баргандары бар. Jе мен эмди тургуза уч-шӱӱлтеге келбедим. Сананарга ӧй јеткилинче, талдаар ӧй келзе ле, онызын айдар. Эмди бойыҥа да некелтелер бийик, кажы ла кӱн јаҥы аргалар ачылып јат. Оныҥ учун ӧрӧ ӧзӱмиҥе ле јаан ајару салатан ӧй бу деп сананадым.
—Качаннаҥ ала студенттердиҥ биригӱзиниҥ јааны болдыҥ? Бу ижиҥ керегинде база айдып ийзеҥ?
—Бу ӱредӱлӱ јылдыҥ бажында меге јаан учурлу керек болды. Мен Москвадагы алтай студенттердиҥ јерлежӱзиниҥ јаанына кӧстӧлдим.
Ӧскӧ калаларга кӧрӧ, Москвада 200 алтай студент ӱренет. Тӱҥдештирерге Новосибирскти алза, анда студенттердиҥ тоозы муҥдарга чыга берет. Jиит улустыҥ јааны болоры јеҥил иш деп айдып болбозым. Бистиҥ ижиске эҥ јаан тутак — бой-бойыстыҥ ортобыстагы јол ыраак болгоны ла ӧй јетпей турганы. Щепкинниҥ адыла адалган театрал училищениҥ ӱренеечилерин темдек эдип алза, олор эртен тураныҥ 8 саадынаҥ ала эҥирдиҥ 8 саадына јетире ӱренгилейт. Кӧп студенттер билимле колбулу иште иштеп эмезе ӱзеери кандый бир ӱредӱ алгылайт. Чокымдап айтса, университетте ӧдӱп турган конференцияларга статьялар бичигилейт, КВН-да турушкылайт, бойлорыныҥ јилбӱлери аайынча биригӱлерде эрчимдӱ туружат. Ол ло ӧй јетпестиҥ бажында туштажарга да келишпей турганы ол. Оныҥ да учун Москвада ӱренип турган студенттердиҥ кезигиле каникул ӧйинде Алтайга јанза, туштажып јадым.
Jаҥжыгу болуп калган јаан байрамдар бар болгоны јакшы, анда кӧп студенттер јуулыжат. Темдектезе, студенттердиҥ тоозына киргенин темдектеген туштажулар ла мини-футболло ӧткӱрилип турган турнир. Удабастаҥ Чага байрамды ӧткӱрерис. Jерлежӱде бойыныҥ эрчимдӱ туружаачылары бар болгоны сӱӱндирет, олордыҥ кажызы ла кӱчи јеткенче болужар кӱӱндӱ јииттер.
—Бистиҥ республикадаҥ Москва јаар иштеп барган улусла туштажар арга болуп турат па?
—Эйе, кӧп тушташпай да турган болзоос, кандый ла суракла баштанып ийер улус бары јакшы. Мында иштӱ-тошту, бутка туруп калган јерлештерис јаантайын сӧзиле де, керектериле де болужып јӱрет. Ол тоодо Шоҥкор Модоров ло Равиль Лиров Москваныҥ тӧс јеринеҥ ыраак јокто турган лофт-туразын биске кӧдӱриҥилерди ӧткӱрерине берет. Jарлу актер јерлежис Амаду Мамадаков јаантайын бойыныҥ јаркынду спектакль-ойындарына кычырат. Мен бойым дезе бир де спектакльды божотпоско албаданадым. Анчада ла эҥ тыҥ јарап турганы «Пожары» деп адалат. Студент јӱрӱмиске аҥылу ајаруны «бийиктей турган болушчыларыс» эдет: Алтай Республиканыҥ Москва каладагы јаантайынгы представительствозыныҥ Ирина Петровна Лозоваяга башкарткан ӧмӧлиги, Госдуманыҥ депутаттары Родион Борисович Букачаков ло Иван Итулович Белеков, анайда ок Федерация Совединиҥ турчылары Владимир Владимирович Полетаев ле Татьяна Анатольевна Гигель. Олор јерлежӱниҥ кандый ла кыймыгузын јӧмӧп, билдирлӱ болужын јетирет. Олордыҥ камааныла јерлештерисле туштажулар да ӧдӧт. Керек болгондо, иштеп турган кыбына да баргаҥда, јылу уткып, суракту баштанган куучынысты лаптап угадылар. Кезикте республиканыҥ Башчызы А. В. Бердников студенттерле база туштажып ийет.
—Мындый ыраак, јаан калада јӱреле, тӧрӧл јериҥе јаныксап турадыҥ ба?
—Мениҥ билеримле, тургуза ӧйдӧ мында ӱренип турган балдардыҥ кӧп сабазы олордоҥ озо ӱренип, иштеп арткандардаҥ тем алып, Москвада ла иштеп артар амадулу. Мен олордыҥ бу шӱӱлтезин јӧмӧп тӧ турзам, бойым јаныксак кижи, мында артарынаҥ кыйылып турум. Бойымда айдынып ла јӱредим: мен качан бирде ойто кайра јанар болуп, уча бергем. Бир јылдаҥ, эки јылдаҥ эмес болзын, је мен тӱҥей ле јериме јанарым. Сананзам, кӧп улус мениле јӧп болор. Данил Гуцул канайда бичиген эди: «Тӱндерде меге кырлар тӱжелет, олор мени јанарга кычырат».

Теҥериге јуук ороондо
Бистиҥ студенттер кайда ла ӱренип туру. Сен кандый кижи болорыҥ, келер ӧйдӧ нени иштеериҥ — сеге јаан учурлу болзо, кандый да буудактар токтодып болбос. Туулу Алтайдаҥ ороонныҥ тыш јанында ӱредӱлӱ заведениелерде билгирлерге ӱренип барган јашӧскӱримниҥ тоозы ондый ла кӧп эмес. Бис ГАГУ-да алтаистиканыҥ ла тӱркологияныҥ факультединиҥ 3-чи курсыныҥ студенти Ильдар ЕМЕНДЕЕВТЕҤ бойын теҥериге јуук ороон деп аданган Кыдатта ӱредӱзи керегинде куучынын уктыс.
—ГАГУ-ныҥ студенттери кажы ла семестрде Кыдатта тил јанынаҥ стажировка ӧдӧр аргалу. Бу јорыкта бис ондый ӱредӱни СИАС-тыҥ Калыктар ортодогы университединде ӧткӧнис. Баштапкы ла катап бу ороондо куучындажарга кӱчке келишкен эди. Керектӱ кыдат сӧстӧрди эске алынып, чын айдарга ченежер керек болгон. Jе эки кӱннеҥ мен ӧскӧ јерде ӱрениже бергем. Бистиҥ кыдат тилле куучыныс бир эмештеҥ јаранган. Кыдат тилле куучындажып кандый ла ӧйдӧҥ ала ӱренип баштаарга јараар, чек билбес те кижи ӱрене берер. Ӱредӱ английский тилле ӧдӱп јат. Оноҥ студенттер кыдат куучынды оҥдоп баштазын деп, преподавательдер бир эмештеҥ кыдат тилге кӧчӱп јат. Тилге темиктирер курстарда 10-13 кижидеҥ ӱренип туру. Тилге кычырыш, аудирование, куучындажары, иероглифика ажыра ӱредип јат.
Онойдо ок Кыдаттыҥ культуразыла таныжар предметтер бар: ушу, јураныш, кун-фу ла о. ӧ. Кажы ла беш неделениҥ кийнинде алган билгирлерди ченеп кӧрӧдилер. Семестрдиҥ кийнинде студенттер ченелтелер ӧдӱп јат. Студент кыдат тилдеҥ башка ӧскӧ дӧ предметти талдап ӱренет.
Ӧскӧ ороондордыҥ студенттери башка общежитиеде јадып турганы бой-бойыла таныжар арга берип туру. Кӧп культуралардыҥ солуны, башказы кӱнӱҥги јӱрӱмисти байыдып јат. Башка-башка нациялу студенттерле најылажып, куучындажып, бойыҥныҥ билгирлериҥди, кӧрӱмиҥди тереҥжидип, тилиҥди байыдып јадыҥ. Кӧп тоолу керектер ӧткӱрилип, студенттер бойыныҥ калыгыла, культуразыла таныштырат. Jарым јылга ӧскӧ укту студентле кожо бир кыпта јадып, оныҥ јаҥжыгуларын, ич-кӧрӱмин јууктада билип аладыҥ.
Солун деп кӧргӧн керектер сӱреен кӧп. Ол тоодо сыгын айда университеттиҥ јаҥжыккан кереги — Ӱспекчиндер кӱйдӱрери ле јаҥы студенттерди уткыыры ӧткӧн. Бу керек кажы ла јыл ӧдӱп туру. Ондо университеттиҥ јаҥы студенттери, преподавательдери ле бис чылап, јӧптӧжӱ аайынча стажировкага келген студенттер туружат. Ӱспекчиндер кӱйдӱрип, концерт кӧргӱскенис. Кӧдӱриҥилӱ ачылтада јакшы ӱренип тургандарга аттестаттар берилген. Мен толужыла келген ӧскӧ студенттерле кожо «Макарено» деп биједе туруштым. Бу керек божогон кийнинде СИАС-тыҥ телекӧрӱлтезиниҥ студент-корреспонденттери менеҥ интервью алган. Мен английский тилле бу јаҥжыгу керегинде санаа-кӱӱнимди куучындап бергем.
База бир солун керек. Ӱлӱрген айдыҥ учында СИАС-та база јаҥжыккан керек — Культураныҥ неделези — ӧткӧн. Кажы ла катап неделени Кыдат ачып јат, оноҥ ары Азияныҥ ӧскӧ ороондоры ла ӧскӧлӧри барып јат. Неделениҥ учында гала-концерт болуп јат. Бис, толужыла келген студенттер, СИАС керегинде кожоҥ кожоҥдогоныс.
Американыҥ ла Монголияныҥ эки студентиле кожо мен онойдо ок «Jакшынак амыраар кӱндер» деп газетке интервью бердим. Корреспонденттиҥ сурактары университет, Кыдат, мындагы курсак-тамак керегинде кӱӱн-санаабыс јанынаҥ болгон. Интервью газеттиҥ «Мен Хенаньды сӱӱп јадым» деп толыгында чыккан.
Кӱчӱрген айда университет база бир јаҥжыккан, сӱреен тоомјылу Jаан банкетти алтынчы катап ӧткӱрген. Ӱренген группадаҥ мени кычырганы јаан оморкодулу болгон. Мен ондо Россияныҥ да, оогош тӧрӧлим Алтай Республиканыҥ да адынаҥ туруштым. Бу керекте 1-4 курстардыҥ группаларында эҥ артыктар, баштаар јайалталу ла эрчимдӱ студенттер туружат.
Jаан банкетти ӧткӱрип турганыныҥ амадузы: студенттерди банкеттердиҥ калыктар ортодогы бӱдӱм-стилиле таныштырары ла олорды ӱредӱниҥ кийниндеги профессионал јӱрӱмине белетеери. Бу керекте СИАС-тыҥ кӱӱлик-духовой оркестри ойногон.
Онойып, ӧскӧ ороондордо ӱредӱ јашӧскӱримниҥ телекейге, келер ӧйдӧги ижи-тожына кӧрӱм-шӱӱлтезин байыдып јат.

Н. Бельчекова ла М. Ябыкова белетеген

 

ТОП

«Баатырларыс ойгонып калды…»

(Башталганы 1-кы номерде) «Алтын-Эргек» кай чӧрчӧкти сценада «Ээлӱ кайдыҥ» турчыларыла кайлап отурыс. Ол тушта мениле саҥ башка учурал болгон. Кандый да ӧйдӧ сӱнем чыга бергендий, бойымды ӱстинеҥ тӧмӧн ајыктап турум. Топшуур согуп турганымды кӧрӧдим. Ол ло ок ӧйдӧ коштойындагы, алдыгы, ӱстиги телекейлерге јӱрӱп, олордо не болуп турганын, ондогы јӱрӱмди база кӧрӱп турум. Ончо ло бойым

Малдыҥ сӧӧк-тайагыла тудуш јаҥдар

Кыптунак Малды сойгон кийнинде эҥ ле озо этле кожо кыптунакты кайнадар учурлу. Јаак Эки јаакты айрыйла, бирӱзин тургуза ла кайнадар. Оноҥ башка эки јаак јадала, «арткан этти јип салар». Ол тушта этти јизе, курсакка бодолбос. (К. И. Санин) Кары Карыны энедеҥ јаҥыс бӱткен кижи јарбас керегинде албатыда чӱм-јаҥ бар. Оныла колбулу мындый кеп-куучын арткан: «Бир

Јаҥарыс бистиҥ Алтайга јаҥыланзын

Јаҥы Койон јылдыҥ бажында телеҥит јаҥарыс коштойындагы Алтай крайда профессионал студияда јыҥыраганын интернетле «нӧкӧрлӧжип» турган улус уккан-кӧргӧн лӧ болбой. Оны кӧргӧн кижиниҥ база ла катап «Улаган тыҥ!» деп, кӧксине чабынар кӱӱни келер. Бу узак јолды кӱчсинбей, Улаган аймактыҥ кеендикти, узанышты ла спорттыҥ албаты бӱдӱмдерин элбедер тӧс јериндиҥ башкараачызы Мерген Тельденовко, Алтай Республиканыҥ ат-нерелӱ артисттери Марина