Алтайдын Чолмоны

Ойын-соотту албатылык байрам

20.02.2018

Албатыны ойын-јыргалыла кӧкӱткен, блиналарыла ашкарган Масленица байрам быјыл кочкор айдыҥ 18-чи кӱнинде ӧтти.

Каланыҥ тӧс тепсеҥинде ӧткӧн бу байрамга соокты соок дебей, кӧп улус бала-барказын ээчиткенче келди. Сценада јайаандык ӧмӧликтердиҥ албатылык кожоҥ-комыт чӧйгӧн кӧргӱзӱзиле коштой, кичинек болчомдорго башка-башка ойындар ӧткӱрилген. Кӧп сӱӱнчилӱ соот ойындар ортодоҥ таныш ойын деп, чырайында ла тумчугын кечире толмондорлу (веснушкалар) балдарды эки скоморох улус ортозынаҥ таап, экелгенин кӧрдим. Эҥ ле кӧп толмонду «јаскы балага» сый табыштырылды. Анайда ок ӧскӧ дӧ ойындарда турушкан балдар ончозы сыйлар алды. Балдарга ӧткӱрилген ойындарды сыйларла јеткилдеер акча-манатла јӧмӧлтӧни «Совкомбанк» јетирген эмтир.

Jаан улуска јарлалганы аайынча столмого чыгар маргаан ӧдӧр јерде эҥ кӧп кӧрӧӧчи-оорыычылар јуулып, эҥ тыҥ тал-табыш мында болды. Бийиги сегис метр столмого соокло најылашпай турган эрлер чыгарга чырмайардаҥ болгой, јууктабай да јадылар. Jе кӧп улустаҥ капшуун-курдын баатырлар табылып, столмодо илилген ончо сыйлар ӱлелип калды. Баштапкыда килеҥ столмого чыгарга кӱӱнзегендердиҥ тоозы кӧп лӧ болгон. Jе јӱк ле бир саат кире ӧйдӧҥ баштапкы кижи, Владислав, кайырчактарга једеле, уулчактар ойноор конструктор, јаан темир јол тӱжӱрди. Калада айыл-јуртту Сергей эҥ баалу сыйды, телевизорды, столмого јеп-јеҥил чыгала, ойноп алды.

Оныҥ кийнинде база ла канча да кире ӧйгӧ столмоныҥ сыраҥай бажына једер кижи чыкпаста, бойыныҥ арга-кӱчин ченеери ойынды ӧткӱреечи Алексейдеҥ катап-катап суранып турган кызычакка јӧптӧлди. Jе¾ кыс бала болзын, соок кыш болзын, «сагышта бар, салымда јок» дегени шак бу учуралга келишти. Андый да болзо, кызычактыҥ кӱӱнине болуп, кийнинде чыккан јиит кижиге бойына тӱжӱрген кайырчакка ӱзеери кызычакка база сый тӱжӱрип берзин деп јакылта болды. Столмодогы сыйлар ортодо утюгтар, телефондор, ӧдӱктер, пледтер, постельныйлар, миксер, чайник бар болгонын эмеш узак ӧйгӧ чӧйиле берген маргаанды бойыныҥ кокырларыла сӱӱнчилӱ аайына билдирбезинеҥ кӧчӱрип, ӧткӱреечи Алексей Виноградов јарлады.

Калганчыда артып калган беш кайырчакты Игорь деп уул чыгып тӱжӱреле, столмоны айландыра чуркуражып, канча сааттыҥ туркунына «оорыган» уулчактарга ла кызычактарга теп-тегин ӱлеп берген.

Каланыҥ бӧкӧлӧриниҥ кӱчин чой кӧдӱрер маргаан јууды. Мында башка-башка категорияларга бӧлӱнген тартыжуда ӱч минуттыҥ туркунына кем канча катап 16 килограммнаҥ эки гиряга бӧлиген 32 килограммды кӧдӱрери кӧрӱлди. Jаан маргаандарда бу ӧй 10 минутка једет. Бастыра јаба 14 кижи турушкан. Jеҥӱчилдердиҥ ады-јолы јарталган соҥында, грамоталар ла кайралдар баштапкы јерлер алган бу бӧкӧлӧргӧ табыштырылды: 90 килограммнаҥ ӧрӧ бескеде чойды 69 катап кӧдӱрип, Курай јурттаҥ кыпчак сӧӧктӱ Альберт Санаев алды. 70 килограмм бескеге јетире улус ортодо баштапкы јерге гиряларды 53 катап кӧдӱргени учун каланаҥ Виталий Якпунов чыкты.

80 килограммга јетире бескеде јеҥӱни, 50 катап кӧдӱрип, Ортолык јурттаҥ Аркадий Акчалов алды. Аркадий спорттыҥ бу бӱдӱмиле бир ӧйдӧ ады-јолы јарлу спортчы, тазыктыраачы Иван Трифонович Немцевте тазыктырынган. Оныҥ кийнинде Эл Ойындардагы ла ӧскӧ дӧ јелердеги маргаандарда туружып, бу спортты таштабай, бойы алдынаҥ тазыктырынып јӱрет.

Байрамдык кӱнде кажы ла байрамчы мынаҥ да башка ойын-соотто, кандый ла јӱзӱн маргаандарда туружар аргалу болды. Jаҥжыкканы аайынча, байрамныҥ учында јарандырган јаан наадайды ӧрттӧӧри улусты катап ла тепсеҥниҥ чике ортозына чогуп келген. Кыштыҥ темдек-сӱрине бодолгон наадай тӧзине јетире кӱйгенче, байрамчылар таркаар ла кирези јок, јергележип ойноп, јединижип сооттоп, база бир кышты ӱйдежип салды.

М. ЯБЫКОВА