Настройки отображения

Размер шрифта:
Цвета сайта:
Ностройка изображения
Ностройка изображения

Настройки

Алтайдын Чолмоны

Кан-Чараста «Кан-Ойрот» бар

02.03.2018

Алтай Республиканыҥ јайаан кӱӱлик ӧмӧликтериниҥ ортозында Кан-Оозы аймактыҥ «Кан-Ойрот» ӧмӧлиги аҥылу јерде турат. Тергеебисте бу ӧмӧликти билбес кижи јок болбой.

Бойыныҥ ӧйинде «Кан-Ойротты» јайалталу бир канча кӱӱчилер тӧзӧгӧн болгон. Олорды кӱӱлик кеендикке текши кӧрӱми ле амадулары бириктирген деп айдар керек. ²мӧ-јӧмӧ јайаан иш 1993 јылда башталган. Ол тушта Сергей Чунижеков, Владимир Матин, Юрий Шодоев бойлорыныҥ ла баштаҥкайыла иштеген эди.

«Кан-Ойрот» ӧмӧлик эстраданыҥ јиит кожоҥчыларыныҥ баштапкы тергеелик конкурсыныҥ туружаачызы болуп јат. 1995 јылда вокально-инструментальный ансамбльдар ортодо ӧткӧн баштапкы республикан конкурста ол 3-чи јер алган. Оноҥ ло бери ӧмӧликтиҥ ады республика ичинде јарлу боло берген. Ол ӧйлӧрдӧ «Кан-Ойрот» кӧп јорыктап, Туулу Алтайдыҥ башка-башка толыктарында кӧрӧӧчилерди бойыныҥ кожоҥдорыла сӱӱндирип баштаган. Удабай ла јайалталу кӱӱчилер, кожоҥчылар айылдаш јаткан Тува, Хакас, Бурят јеринде база јарлу боло берген.

«Кан-Ойрот» ӧмӧлик башка-башка тергеелерде ӧткӧн фестивальдарга ла конкурстарга база баратан ла јеҥӱлӱ јанатан. «Кан-Ойрот» Сибирьдиҥ ле Ыраак Кӱнчыгыштыҥ албатыларыныҥ 1998 јылда ӧткӧн фестивалиниҥ дипломанты деп адаткан. 2000 јылда Монголияныҥ юбилейлик керек-јарактарында база турушкан. Бу ок јылда вокально-инструментальный ансамбльдар ортодо ӧткӧн 2-чи республикан конкурста экинчи јерге чыккан, 2001 јылда тӱрк албатылардыҥ Уфа калада ӧткӧн «Урал-Моно» конкурсыныҥ дипломанты болгон. Ол ло јылда тӱрк албатылардыҥ Тыва Республикада ӧткӧн «Саян кырлардыҥ кӱӱзи» конкурсында гран-при ойноп алган.

Кан-Оозы аймакта культура ууламјыда болуп турган бастыра керек-јарактарда бу ӧмӧлик алдынаҥ ла бери јаантайын туружат. «Кан-Ойрот» јаҥыс ла аймак ичинде эмес, је анайда ок республикада ӧдӱп турган керек-јарактардыҥ јаантайынгы туружаачызы. Ӧмӧлик Кан-Чарас аймактыҥ чырайы да болуп калды деп айдарга јараар болор. Албатыбыстыҥ сӱӱген Эл Ойын байрамы, «Чике-Таманныҥ јазы» ла оноҥ до ӧскӧзи болзын, бу ӧмӧлик бастыразында ла кыйалтазы јоктоҥ туружат.

Jайаан ижинде једимдери ле турулталу ижи учун 2001 јылда «Кан-Ойрот» ӧмӧлик «Алтай Республиканыҥ албаты ӧмӧлиги» деп ат-нере алган. Ол тӧзӧлгӧнинеҥ ле ала одуска јуук кӱӱлик дисктер чыгарган.

Кандый ла ӧмӧликте чылап, «Кан-Ойроттыҥ» туружаачылары база солынган. Бӱгӱн ӧмӧликте Влад Санашев, Руслан Шагаев, Вадим Дугашев, Jергелей Маташева-Таджибаева, Айдель Таджибаев, Тимур Суртаев ле Ижена Шагаева иштейт.

Художественный башкараачыныҥ ижин апарып јаткан Влад Санашевти эл-јон база јакшы билер. Оныҥ сольный программазына кирген кожоҥдор башка-башка јылдарда јарлу хиттер де болгон ло эмди де болуп јат. Кожоҥдорды јарандырып, олорго фонограммалар бичип турган Влад «Кан-Ойрот» ӧмӧликтиҥ јайаан ижине база да аҥылу ӧҥ кошкон деп айдарга јараар.
«Кан-Ойрот» ӧмӧлик деп айтканда, улустыҥ санаазына озо ло баштап Jергелей Маташева кирип турган болор. Ол бойыныҥ коо-јараш ӱниле кӧп улустыҥ јӱректерин кайылтат. Бойы кӱӱчи ле кожоҥдорыныҥ авторы. Оныҥ јайаан ижин јарадып тургандардыҥ тоозы јаҥыс та бистиҥ республика ичинде эмес, ӧскӧ дӧ тергеелерде кӧп.

²мӧликте узак јылдарга иштеп келген јайалталу кӱӱчилердиҥ бирӱзи Руслан Шагаев болор. Ол база јараш ла кижиниҥ јӱрегин олјолоор кожоҥдор чӱмдейт.
Айдель Таджибаевтеҥ кӧп неме камаанду. Не дезе, ол каруулу звукооператор.
Ӧмӧликтиҥ јайалталу јииттери Тимур Суртаев ле Ижена Шагаева база јайаандык бедирештӱ иштейт.

«Кан-Ойроттыҥ» ийдези неде деген суракка, байла, чӱмдеп турган тӧзӧлгӧлӱ кожоҥдорында, олорго салынган кӱӱлерде деп айдарга јараар. Олордыҥ кажызы ла кожоҥдорын бойы чӱмдейт. Андый болордо, байла, кожоҥдорыныҥ сӧстӧрин чыҥдый ла учурлу эттире чӱмдеп јазайдылар. Анайда чӱмделген кожоҥдор улустыҥ јӱрек-канына шиҥип, кӧгӱс-кӧрӱмин там байыдып турган ине. Ӧмӧликтиҥ турчылары эмдиги ӧйлӧ теҥ алтап, бӱгӱнги јашӧскӱримге јарагадый кожоҥдор чӱмдееринеҥ бир де артпайт. Омӧликтиҥ репертуарында кандый кожоҥдор јок деер: алтай, орус, казах, кӱнбадыштыҥ јарлу хиттерине келиштире чӱмделген кожоҥдор, кӱнчыгыштыҥ кожоҥдоры — бастыразы ла бар. Jайалталу улус андый болбой. «Кан-Ойроттыҥ» туружаачылары чӱмдеген «Нӧкӧр, уксаҥ», «Алкышту Алтай», «Уткы мени», «Jас», «Алтайдыҥ чечеги» ле оноҥ до ӧскӧ кожоҥдор хиттер болуп, Алтайыстыҥ башка-башка толыктарында, ӧскӧ дӧ тергеелерде јаҥыланатан.

Бойыныҥ ӧйинде бу ӧмӧликтиҥ кожоҥчыларыныҥ коологон коо ӱндери јашӧскӱримниҥ јӱректерин бактырып, олорды јараштыҥ, јалакайлыктыҥ, сӱӱштиҥ телекейине ууламјылаган ла эмей. Jайалталу кӱӱчилер ле кожоҥчылар бу ишти эмди де бийик кеминде апарып јат. Бӱгӱн олор аймактыҥ тӧс јуртында культураныҥ јаҥыртылган туразында иштейт. Андый айалгалар тӧзӧлгӧни јайаан ишке ӱзеери тебӱ берер эмей. Оныҥ да учун «Кан-Ойрот» ӧмӧликтиҥ туружаачыларына кӧп ажулар, јараш ойын-концерттер, чӱмделги једимдер кӱӱнзейли.

К. ЯШЕВ

ТОП

«Баатырларыс ойгонып калды…»

(Башталганы 1-кы номерде) «Алтын-Эргек» кай чӧрчӧкти сценада «Ээлӱ кайдыҥ» турчыларыла кайлап отурыс. Ол тушта мениле саҥ башка учурал болгон. Кандый да ӧйдӧ сӱнем чыга бергендий, бойымды ӱстинеҥ тӧмӧн ајыктап турум. Топшуур согуп турганымды кӧрӧдим. Ол ло ок ӧйдӧ коштойындагы, алдыгы, ӱстиги телекейлерге јӱрӱп, олордо не болуп турганын, ондогы јӱрӱмди база кӧрӱп турум. Ончо ло бойым

Малдыҥ сӧӧк-тайагыла тудуш јаҥдар

Кыптунак Малды сойгон кийнинде эҥ ле озо этле кожо кыптунакты кайнадар учурлу. Јаак Эки јаакты айрыйла, бирӱзин тургуза ла кайнадар. Оноҥ башка эки јаак јадала, «арткан этти јип салар». Ол тушта этти јизе, курсакка бодолбос. (К. И. Санин) Кары Карыны энедеҥ јаҥыс бӱткен кижи јарбас керегинде албатыда чӱм-јаҥ бар. Оныла колбулу мындый кеп-куучын арткан: «Бир

Јаҥарыс бистиҥ Алтайга јаҥыланзын

Јаҥы Койон јылдыҥ бажында телеҥит јаҥарыс коштойындагы Алтай крайда профессионал студияда јыҥыраганын интернетле «нӧкӧрлӧжип» турган улус уккан-кӧргӧн лӧ болбой. Оны кӧргӧн кижиниҥ база ла катап «Улаган тыҥ!» деп, кӧксине чабынар кӱӱни келер. Бу узак јолды кӱчсинбей, Улаган аймактыҥ кеендикти, узанышты ла спорттыҥ албаты бӱдӱмдерин элбедер тӧс јериндиҥ башкараачызы Мерген Тельденовко, Алтай Республиканыҥ ат-нерелӱ артисттери Марина