Алтайдын Чолмоны

Jасактар белетеер иштиҥ айалгазы шӱӱжилген

06.03.2018

Кочкор айдыҥ 27-чи кӱнинде «Алтай Республикада јасактар белетеер иштиҥ 2017 јылдагы айалгазы керегинде» јуун ӧткӧн. Оныҥ туружаачыларына кире сӧслӧ Алтай Республиканыҥ Эл Курултайыныҥ председатели Владимир Тюлентин баштанган.

—11 јылдыҥ туркунына, кажы ла јылдыҥ бажында, бис парламенттиҥ эҥ јаан учурлу керек-јарактарыныҥ бирӱзин — јасакчы иштиҥ турулталарын кӧрӧдис. Бу учуралда — «Алтай Республикада јасактар белетеер иштиҥ 2017 јылдагы айалгазы керегинде» јуунды ӧткӱредис. Алтай Республиканыҥ јасакберим иш-ченемелиниҥ турулталарын элбеде јартаганы эл-јоныстыҥ јадын-јӱрӱминиҥ чыҥдыйын бийиктедерине ууламјылалган, тергеедеги јӱрӱмниҥ эҥ учурлу экономикалык, јондык ла политикалык ууламјылары болгон иштерди кӧргӱзет. Олор толо бӱткен бе, јасакберимле ӧйинде аайлу-башту белетелген бе, тузалу ба деп баалаарга керектӱ болуп јат. Шак мынызы Алтай Республиканыҥ јасакбериминиҥ мониторингиниҥ тӧс амадузы болуп јат — деп, парламентарий темдектеген.

Спикер јасактар белетеер иште ӧмӧ-јӧмӧ, тӧзӧлгӧлӱ иш учун Алтай Республиканыҥ башчызы, башкарузыныҥ председатели Александр Бердниковко, Алтай Республиканыҥ прокурорына, юстицияныҥ Алтай Республика аайынча башкартузына, јербойында бойы башкарынарыныҥ чыгартулу органдарына быйанын айткан.

АР-дыҥ башкарузыныҥ председателиниҥ ордынчызы, АР-дыҥ башчызыныҥ ла башкарузыныҥ бирлик аппарадыныҥ башкараачызы Анатолий Донской депутатский корпуска ӧмӧ-јӧмӧ иш учун быйанын айткан. Оныҥ шӱӱлтезиле, мындый јуундар јаҥыс ла јасакберимниҥ айалгазын эмес, је анайда ок келер ӧйгӧ ууламјыларын чокымдап алар арга берет.

Анатолий Михайлович бӱдӱреечи ле јасакчы јаҥдардыҥ мынаҥ да ары бирлик айалгада иштеерине бӱткенин айткан. Jаҥыс ла ол тушта, президенттиҥ майский јарлыктарында ла баштанузында тургузылган амадуларды бӱдӱрип, тергеебис ичкери ӧзӧр деп, ол темдектеген.

Алтай Республика јасакберимниҥ мониторингин ӧткӱрип баштаган баштапкы тергеелердиҥ тоозында болгонын Госдуманыҥ депутады Иван Белеков айткан. 2008 јылда ӧткӧн баштапкы мындый јуунда Федерация Совединиҥ председателиниҥ баштапкы ордынчызы Александр Торшин ле аналитика аайынча башкарарыныҥ аппарадыныҥ јааны Геннадий Бурбулис, анайда ок Федерация Совединиҥ эксперттериниҥ Михаил Гнездиловко баштаткан группазы турушкан. АР-дыҥ парламентарийлериниҥ јасактар белетеер ченемелин элбеде јартаганы ла олорды Федерация Соведи кеминде кепке басканы туштажуныҥ турултазы болгон. Ол бичик РФ-тыҥ субъекттериниҥ бастыра јасакчы органдарына таркадылган.

Иван Белеков: «Мынайып, бисте АР-дыҥ Эл Курултайы РФ-тыҥ субъекттериниҥ јасактар белетеер бӧлӱгинде мониторинг ӧткӱрер деген баштаҥкай эткен парламент болуп јат деп айдар аргабыс бар».

Тергеебистиҥ јасактар белетеер ижин јарандырарында ӧткӱрилген јеҥил эмес иш учун республиканыҥ депутаттарына, профильный комитеттердиҥ председательдерине, Эл Курултайдыҥ аппарадыныҥ ишчилерине, юридический башкартуга ла Владимир Тюлентинге быйанын айдып, Иван Белеков эки шӱӱлтезин айткан.

Баштапкызында, башкаруныҥ частарыныҥ турулталары аайынча кыйалтазы јоктоҥ јакаан јӧптӧӧр керек.

Экинчизинде, јаҥныҥ бӱдӱреечи органыныҥ баштаҥкайыла белетелген јасактыҥ ӱлекерлерине, баштапкы кычырыштыҥ кийнинеҥ калганчызына јетире, кыйалтазы јоктоҥ јасак алдындагы акттардыҥ планын, анайда ок олорды тузаланарыныҥ планын кӧргӱзер керек.

—Бу јаҥыс Владислав Володинниҥ баштаҥкайы эмес, јасактарды мынайда белетеерин РФ-тыҥ башкарузыныҥ председатели Дмитрий Медведев те, ороонныҥ президенти Владимир Путин де јӧмӧйт – деп, Иван Белеков темдектеген.

« Алтай Республикада јасактар белетеериниҥ 2017 јылдагы айалгазы керегинде» тӧс докладты Эл Курултайдыҥ председателиниҥ ордынчызы Михаил Терехов эткен. Бӱгӱн бу доклад јасак белетеечиге ла оныҥ тузаланаачызына эткен иштиҥ турулталарында кубулталарды ла Алтай Республикада јондык колбуларды аайлу-башту эдер јасакберим системаныҥ мониторингиниҥ турулталарын кӧрӧр арга берет.

Докладтыҥ тӧс амадуларыныҥ тоозында граждан јондыктыҥ институдыныҥ ла Алтай Республиканыҥ јасакбериминиҥ чыҥдыйы керегинде шӱӱлтелерди ајаруга алары ла бириктирери болгонын Михаил Терехов темдектеген. Оныҥ шӱӱлтезиле, республикан јасакберимниҥ шак мындый мониторинги јаҥныҥ башка-башка органдарыныҥ «ӧмӧ-јӧмӧ ижиниҥ ачык площадкаларын», Алтай Республиканыҥ эл-јоныныҥ республикан парламенттиҥ јӧптӧп турган јасактары јанынаҥ шӱӱлтезин тӧзӧӧр арга берет.

Парламенттиҥ јасакберим ле национальный политика аайынча комитединиҥ председатели Виктор Ромашкин Алтай Республиканыҥ Эл Курултайыныҥ республикан башкарула, прокуратурала, юстицияныҥ Алтай Республика аайынча башкартузыла ӧмӧ-јӧмӧ ижи керегинде сурактарга токтогон. Ол Иван Белековтыҥ башкаруныҥ частарыныҥ турулталары аайынча кыйалтазы јоктоҥ јакаан јӧптӧӧр, јасак алдындагы кыйалтазы јоктоҥ акттардыҥ планын, анайда ок олорды тузаланарыныҥ планын тургузар керек деген шӱӱлтезин јӧмӧгӧн.

Федерал ла республикан јасакберимди тузаланары јанынаҥ прокуратура 2017 јылда ӧткӱрген шиҥжӱ иш аайынча мониторинг, тап-эриктиҥ сурактары ла олорды Алтай Республикада тузаланары керегинде республиканыҥ прокуроры Николай Мылицын куучындаган.
Алтай Республиканыҥ Ӱстиги јаргызыныҥ председателиниҥ ордынчызы Валерий Сарбашев тергеелик јасакберим јербойында канайда тузаланылып турганы аайынча јетирӱ эткен.
Алтай Республикада јонјӱрӱмдик учурлу сурактарды аайлу-башту эдип турган јасакберим јаҥыртылып турганы керегинде АР-дыҥ Jондык палатазыныҥ председателиниҥ ордынчызы Андрей Ищенко айткан.

Jуунда айылчы болуп турушкан Алтайский крайдыҥ парламентиниҥ председателиниҥ ордынчызы — аграрный политика ла ар-бӱткенниҥ байлыктарын тузаланары аайынча комитеттиҥ председатели Сергей Серов јуунныҥ туружаачыларын уткып тура, Алтайский крайда јасакберимниҥ 2017 јылдагы айалгазы керегинде куучындаган.

РФ-тыҥ юстиция министерствозыныҥ Алтай Республика аайынча башкартузыныҥ бирлик правовой пространствоны јеткилдеер бӧлӱгиниҥ иш-чыдулары 2017 јылда канайда бӱткени керегинде башкартуныҥ јааны Наталья Веретенникова айткан. Оныҥ темдектегениле, бирлик правовой пространствоны јеткилдеери аайынча иште учурлу болгоны — јасактыҥ ӱлекерлери белетелер тушта башкартуныҥ Алтай Республиканыҥ государственный јаҥыныҥ органдарыла ӧмӧ-јӧмӧ ижи. Jасакчы органла ӧмӧ-јӧмӧ иш бу башкартуныҥ специалисттери ле башкараачылары Эл Курултайдыҥ ишмекчи группаларыныҥ ла комитеттериниҥ јуундарында, сессияларда турушканы ажыра ӧдӧт.

2017 јылдыҥ талдаштарын белетеп ӧткӱрген федерал јасакберимдеги кубулталар керегинде Алтай Республиканыҥ Талдаачы кӱреезиниҥ председатели Дмитрий Степанов куучындаган. Оныҥ темдектегениле, Алтай Республиканыҥ талдаштар ла референдумдар керегинде јасакберими, оны тузаланганы, ол тоодо 2017 јылдыҥ сыгын айыныҥ 10-чы кӱнинде ӧткӧн талдаштарда, республикан јасактар федерал јасакберимге келижип турганын кӧргӱскен.
Алтай Республиканыҥ Талдаачы кӱреезине Алтай Республиканыҥ Конституциязыла јасакберим баштаҥкай эдери јанынаҥ берилген тап-эрикти ӧйинде ле толо тузаланарга болуп, бу кӱрее Государственный Думага ууламјылалып јаткан јасактардыҥ ӱлекерлерин шиҥдеери аайынча ишти улалтат.

Тӧс докладчиктердиҥ кийнинеҥ јуунныҥ туружаачылары санаа-шӱӱлтелериле ӱлешкен.
Алтай Республиканыҥ депутады Аскар Тулебаев «Ӱнбереечилердиҥ јакылталары керегинде» республикан јасакты јӧптӧӧри аайынча ишти орныктырар керек деген шӱӱлтезин айткан. Бу јасак јӧптӧлгӧн соҥында, депутаттардыҥ округтардагы ижиниҥ турулта-тузазы бийиктеер эди. Ол анайда ок јаш ӱйени ишке таскадары керегинде јасакберим баштаҥкайды Госдума кеминде ӧткӱрер иш арай барып јатканына ајару эткен.

Алтай Республиканыҥ депутады Михаил Федькин тергеебиске келип турган 2 миллион туристтеҥ каландар коомой јуулып турганын аҥылап темдектеген. «Республикан бюджетке 100 миллионго јуук салковой келет. Кажы ла туристтеҥ бир муҥ салковойдоҥ алзаас, республикан казнаны билдирлӱ толтырып ийер эдис» — деп, депутат айткан. Парламентарий анайда ок депутаттыҥ тоомјызын бийиктедери керектӱ болгонына ајару эткен. Оныҥ шӱӱлтезиле, Алтай Республиканыҥ бир кезек јасакберим акттарына эдилген кубулталар депутаттардыҥ тоомјы-имиджине «иштебейт».

АР-дыҥ Эл Курултайыныҥ пресс-службазы