Jурт јаткандарла туштажулар

06.03.2018

Алтай Республиканыҥ башчызы, башкарузыныҥ председатели Александр Бердников Чой аймакта ишмекчи јол-јорыкта болуп, Паспаул ла Кара-Кокша јурттардыҥ эл-јоныла туштажулар ӧткӱрген.

Ачык-јарык айалгада ӧткӧн туштажуларда јурт јаткандар јадын-јӱрӱмде учурап турган кӧп курч сурактарды кӧдӱрген. Эл-јон аймактыҥ администрациязы «Паспаул» деген крестьян ээлемниҥ јерлерин сатканын кезем јаратпай турганы керегинде угускан. Чой аймактыҥ администрациязы 2014 јылда бу крестьян ээлемле јӧптӧжӱ тургускан. Бу јӧптӧжӱ аайынча мында 18728 гектар јер садуга чыгарылып садылган ла ол крестьян ээлемниҥ јерлерин мензинген организациялардыҥ бирӱзине узак ӧйгӧ ээленерине табыштырылган. Оныҥ шылтузында аймактыҥ консолидированный дейтен бюджедине 1,7 миллион салковой акча тӱшкен. Садуны дезе јасакка келиштире ӧткӧн деп айдар керек. Jе улус јурт ээлемниҥ јерлери агаш аайынча фондко кӧчӱрилгенин јаратпай јат. Бу керек јанынаҥ аймакта чугаан-табыш кӧдӱрилген ле бу сурак јаргыга јеткен.

«Jурт јаткандар суракты чын кӧдӱрип јат, је улуска керек-јарактыҥ аайын јазап јартап берер керек. Шиҥжӱ ӧткӱрер органдар, республиканыҥ прокуратуразы, шылуныҥ башкартузы, јаргы приставтардыҥ службазы, јаргыныҥ органдары, республиканыҥ јаҥдары бӱгӱнги кӱнде бу курч сурак аайынча нени эдип турганын эл-јон билбес» — деп, А. Бердников темдектеген. Республиканыҥ башчызы Паспаулда јурт ээлемниҥ јери јастыра садылганы керегинде Алтай Республиканыҥ Арбитраж јаргызына угузу эдилген деп јартаган: «Арбитраж јаргы садылган јерлер јурт ээлемниҥ јерлерине келишпей јат, олор агаш аайынча фондто артар учурлу деген јӧп чыгарза, оныла јӧпсинерге келижер. Ол тушта агаш ээлемниҥ министерствозы јербойыныҥ агаш ишчилерине бу фондтыҥ јерлеринеҥ јерлер чыгарар аргалу».

Эл-јонло болгон туштажуда А. Бердников Паспаулдыҥ јурт јеезезинде тургуза ӧйдӧ муҥдар тоолу кыдаттар иштеп јат деген јетирӱлер база чындык эмес деп јартамал берген. Ол бӱгӱнги кӱнде Паспаулда коммерциялык визала Китайдаҥ јӱк ле ӱч кижи иштеп јат деп айткан. Олордыҥ Россияда болотон ӧйи бу тулаан айдыҥ тал-ортозында тӱгенип јат деген. Башчы кыдаттардыҥ јанынаҥ Паспаулдаҥ болгой, Алтай Республикадаҥ да иш сураган учуралдар болбогон деп айткан. Республиканыҥ башчызы адакыда «Чын, кажы чакта јайрадылып калган «Паспаулдагы» совхозто агашла иштеер комплекс тӧзӧӧр санаалар ла алтамдар болгон, је мындагы јерлер јурт ээлемле тудуш болуп каларда, ол иштер тургуза ла токтодылган. Бис бу чугаан-табышла колбулу сурактарды слерге бӱгӱн тӧкпӧй-чачпай јартап, айдып бердис. Оны бойыстыҥ јаныстаҥ туура салбас молјулу керек деп кӧрӧдис. Jаргыныҥ јӧби чыкса, бу суракка ойто бурыларыс. Jе кандый да саду, кандый да толыжу болзо, јасакты буспас керек. Бу керекте бис јербойыныҥ эл-јоныныҥ јилбӱлерин база ајаруга алып јадырыс» — деп темдектеген.

Кара-Кокшада бӱгӱнги кӱнде 1,5 муҥ кижи јуртап јат. Бу јуртта болгон туштажуда улус А. Бердниковко база кӧп сурактар берген. Башчы Кара-Кокшаныҥ школында ӧдӱп турган јазал иштер быјыл тӱгензе, балдар бир сменала ӱренип баштаар деп айткан. Jурттыҥ уулчактарына ла кызычактарына јаан ла јарык школдыҥ эжиктери удабас ла ачылар, мында эмдиги ӧйдиҥ эдим-јазалдарыла јеткилделген спортзал иштеер. Мынаҥ озо јуртта балдардыҥ садиги јаҥырта јазалган. Кӱӱлик школдыҥ туразы тудулат. Мындагы тудум иштер удабас база тӱгенер. 2014 јылда суу кӧпшип, јарадынаҥ чыккан учуралдыҥ кийнинде, мында јаҥы кӱр тудулган. Тургуза ӧйдӧ сууныҥ јараттарын тыҥыдар иштер кидим ӧдӧт.

«Агаш аайынча кодексте кубулталар эдилерде, кузуктайтан ла аҥдайтан јерлерде агаш белетеери токтодылган. Оноҥ улам кӧп улус иш јок арткан. Бис бу курч сурактыҥ аайына республикада чыгып болбогоныс, јартына чыгарга туку федерал тӧс јерге баштанарга келишкен. Тургуза ӧйдӧ бу сурактыҥ аайы јарталган деп айдып јадырым. Бис улуска одын белетеерге ле керектӱ ӧскӧ дӧ иштерди ӧткӱрерге јараду бичиктерди ойто јаҥыдаҥ берип баштаарыс» — деп, республиканыҥ башчызы айткан. Башчы анайда ок улуска агашты ӧскӧ јерлердеҥ белетеер шӱӱлте эдилгени керегинде айткан. Jурт јаткандардыҥ кӧп сабазы бу шӱӱлтеле јӧпсинген деп айдар керек.

Кара-Кокшада јуук ӧйдӧ кооператив тӧзӧлӧри база темдектелген. Бӱгӱнги кӱнде таҥынаҥ башка иштеп јӱрген улуска чала кӱчке келижип јат, је кооперативке биригип, ӧмӧ-јӧмӧ иштезе, оныҥ тузазы чик јок бийик болор. Ол тушта бисте олорго техника алып берер аргалар болор эди деген. Кооперативтиҥ ишчилерине агаш белетееринеҥ ӧскӧ кузук јуур аргалар ачылар эди деп јартаган: «Эмдиги ӧйдӧ кузук белетееринде тузаланатан кандый эдим-јазалдар јок деп айдар. Jербойыныҥ улузын андый эдимдерле не јеткилдебес. Ар-бӱткенниҥ јаан байлыгын — кузукты ӧскӧ калалар јаар тартпай, мында ла республикада белетеп тузаланар керек».

Jурт јаткандарла болгон туштажуларда јадын-јӱрӱмле колбулу ӧскӧ дӧ сурактар кӧдӱрилип шӱӱжилген. Эл-јонныҥ су-кадыгын корыыр бӧлӱкте аайына чыгатан сурактар база ас эмес. Олордыҥ кӧп сабазы јербойындагы јаҥдардыҥ ижинеҥ камаанду, јаҥыс ла иштиҥ тӧзӧмӧл јанын тыҥыдар керек деп, башчы темдектеген.

Алтай Республиканыҥ башкарузыныҥ пресс-службазы

ТОП

«Баатырларыс ойгонып калды…»

(Башталганы 1-кы номерде) «Алтын-Эргек» кай чӧрчӧкти сценада «Ээлӱ кайдыҥ» турчыларыла кайлап отурыс. Ол тушта мениле саҥ башка учурал болгон. Кандый да ӧйдӧ сӱнем чыга бергендий, бойымды ӱстинеҥ тӧмӧн ајыктап турум. Топшуур согуп турганымды кӧрӧдим. Ол ло ок ӧйдӧ коштойындагы, алдыгы, ӱстиги телекейлерге јӱрӱп, олордо не болуп турганын, ондогы јӱрӱмди база кӧрӱп турум. Ончо ло бойым

Малдыҥ сӧӧк-тайагыла тудуш јаҥдар

Кыптунак Малды сойгон кийнинде эҥ ле озо этле кожо кыптунакты кайнадар учурлу. Јаак Эки јаакты айрыйла, бирӱзин тургуза ла кайнадар. Оноҥ башка эки јаак јадала, «арткан этти јип салар». Ол тушта этти јизе, курсакка бодолбос. (К. И. Санин) Кары Карыны энедеҥ јаҥыс бӱткен кижи јарбас керегинде албатыда чӱм-јаҥ бар. Оныла колбулу мындый кеп-куучын арткан: «Бир

Јаҥарыс бистиҥ Алтайга јаҥыланзын

Јаҥы Койон јылдыҥ бажында телеҥит јаҥарыс коштойындагы Алтай крайда профессионал студияда јыҥыраганын интернетле «нӧкӧрлӧжип» турган улус уккан-кӧргӧн лӧ болбой. Оны кӧргӧн кижиниҥ база ла катап «Улаган тыҥ!» деп, кӧксине чабынар кӱӱни келер. Бу узак јолды кӱчсинбей, Улаган аймактыҥ кеендикти, узанышты ла спорттыҥ албаты бӱдӱмдерин элбедер тӧс јериндиҥ башкараачызы Мерген Тельденовко, Алтай Республиканыҥ ат-нерелӱ артисттери Марина