Алтайдын Чолмоны

Алкыштар айдылды, јаҥар чӧйилди

13.03.2018

Кочкор айдыҥ 16-чы кӱнинде Г. К. Жуковтыҥ адыла адалган школ-интернатта Чага байрам бийик кеминде ӧтти. Школдыҥ баштапкы кадында кееркеде јазалган элбек, јаан спортзалда алтай кеп-кийимдӱ уулчактар, кызычактар, ӱредӱчилер, таскадаачылар јуулды. Алтай кайдыҥ кӱӱзи угулат.

Школдыҥ директорыныҥ ӱредӱ аайынча ордынчызы С. В. Бедушева јуулгандарды кирген Ийт јылла изӱ уткып, байрамдык ойын-јыргалды ачты. 10-чы класстыҥ уулдары Амыр-Санаа Шанданов ло Рустам Арыктаев алкыштарла Алтайды алкап, байрамныҥ учурын јуулгандарга јартаган. Ийт јылда чыккандарды алтай тилдиҥ ле литератураныҥ ӱредӱчизи В. Я. Кармакова алкап уткыды. Регина Константинова ла Суркурай Маркова Вера Якшибаевнага баштадып, учурлу јаҥар кожоҥдодылар. Тӧрдӧ тургузылган тегерик столдо алтай аш-курсакла таныштыруны 10-чы класстыҥ ӱренчиги Алтынсай Кобенова информатиканыҥ ӱредӱчизи А. Э. Кергилованыҥ башкарганыла јилбилӱ ӧткӱрди.

Аш-курсактыҥ аҥылузы — бу аш-курсак саҥныҥ учурлу кӱндӱлӱ ажы болгоны: быштак, курут, сӱт, сары сарју, аарчылу сарју, јаш аарчы, чеген, боорсок, чарак, талкан, койдыҥ эди, кан, јӧргӧм …
Кӧрӱде тургузылган байлык эдим-јазалдар технология ла ӱзеери ӱредӱниҥ ӱредӱчилериниҥ ижиниҥ турултазы, једимдери. Н. И. Глебова, О. Г. Медведева, А. А. Лунина, И. А. Перминов, Т. Н. Скороходова узак јылдарга бу школдо једимдӱ иштеп турган ченемелдӱ ӱредӱчилер. Темдектезе, Костя Мышылдаевтиҥ агаштаҥ эткен тажууры, тепшилери аҥыланып кӧрӱнет (башкараачызы И. А. Перминов). Кийис базып, јуруктар саларыныҥ эп-сӱмезиле иштеери ӱренчиктерге јилбилӱ болгоны билдирет. Эҥ артык иштер: М. Скороходованыҥ «Туулардыҥ текези», В. Курышинаныҥ «Мениҥ Алтайым», И. Кыргызакованыҥ «Алтай јастык», J. Чевалкованыҥ «Чейнелер», С. Маркованыҥ «Кулјалар» деген иштери, В. Щелкунованыҥ гипстеҥ белетеген «Алтай биле» деп паннозы.

Сӱреен јараш алтай кӱӱлӱ кожоҥго кызычактар алтай бије кӧргӱскиледи (башкараачызы М. С. Гаврилова).

Эҥ сӱӱнчилӱзи бу Чага байрамда РФ-тыҥ нерелӱ артизи Болот Байрышевтиҥ турушканы. Атту-чуулу кожоҥчы јуулгандарла јылу эзендежип, бала-баркадаҥ эрмек-куучын сурап, коо ӱниле кожоҥ-кайын сыйлады. Алтай, орус кожоҥдор, комус-топшуур согуп ойногоны солун болгон.
Байрамда учурлу јерде алтай ойындар аайынча мастер-класстар ӧткӱрилген. Школ-интернатта 45 јылдыҥ туркунына иштеп, кӧп ӱренчиктерге су-кадык, јӱрӱмниҥ темигӱ-јаҥжыгуларын берген, јарлу спортчыларды ӱреткен физкультураныҥ ӱредӱчизи Александр Григорьевич Некоряков мастер-классты тоҥжаан јӱгӱришле ачкан. Мында В. Табакаев, А. Чалчиков, Л. Сабакова, Л. Кобенова, Ч. Баянкин, А. Кудачинов алтай ойындардыҥ башка-башка бӱдӱмдеринде аҥыланган. Мастер-класстарда туружарга кӱӱнзеген ӱренчиктердиҥ тоозы кӧп болгоны оморкодулу. Кажы ла ойынга таныштыруны кӧргӱзип, кӱӱле јарандырарын информатиканыҥ ӱредӱчилери А. Ю. Меркушев, А. Э. Кергилова тӧзӧмӧлдӱ белетеген.

4-чи класстыҥ таскадаачызы А. Д. Барантаева ӱренчиктериле «Мы желаем счастья вам» деп кожоҥды сыйлаган. Байрамныҥ баштапкы бӧлӱги спортзалда мынайып ӧткӱрилип, экинчи бӧлӱги школдыҥ ӱчинчи кадында республиканыҥ албатыларыныҥ культуразыныҥ тӧс јеринде улалган. Таскадаачылар Н. В. Ботникова ла П. П. Тижина ӱренчиктерин баштап, айылчыларды уткып, алтай аш-курсакла кӱндӱлегендер. Мында ӱренчиктер алтай аш-курсакла танышкан, амзаган. ГАГУ-да алтай тилдиҥ ле литератураныҥ ӱредӱчизи Н. Д. Алмадакова уткуулду сӧзин айдып, тӧрӧл тилин сӱӱп, тооп, ӱренерине, байлык чӱм-јаҥдарысты билип, кичееп, јӱрӱмде тузаланып јӱрерине кычырган. Мында ок ӱренчиктерге учурлу тепши керегинде јетирӱ болды.

Бу тӧс јер школдыҥ јӱрӱминде учурлу јерде турат. Башкараачызы алтай тилдиҥ ле литератураныҥ ӱредӱчизи В. Я. Кармакова. Мында ӱренчиктер алтай, орус, казах албатылардыҥ јадын-јӱрӱмиле, јаҥжыгуларыла, тудунган-кабынган эдим-тудумдарыла, јӧӧжӧзиле, аш-курсагыла танышкылайт. Анайда ок мында бичиичилерле туштажулар, ачык кӧдӱриҥилер улай ла ӧдӧт. Мынайып школ-интернатта Чага байрам кӧдӱриҥилӱ айалгада ӧтти.

К. ПИЯНТИНОВА