Настройки отображения

Размер шрифта:
Цвета сайта:
Ностройка изображения
Ностройка изображения

Настройки

Алтайдын Чолмоны

Кӱчтӱ Президент — кӱчтӱ республика

13.03.2018

Россияга јарамыкту программазы јарайт
Россияныҥ Президентиниҥ талдаштары алдында бистиҥ ороонныҥ албатызы тулаан айдыҥ 18-чи кӱнинде кем учун ӱнин берерин кажызы ла бойыныҥ алдында шӱӱп јат. Бу шӱӱлтенеҥ Алтай Республиканыҥ јаҥыс ла бӱгӱнги јӱрӱми эмес, је анайда ок келер де ӧйи камаанду. Оныҥ салымы алтай калыктыҥ аксагалдарын ла јайзаҥдарын база санандырат.

Бис республика ичиндеги јондык ла экономикалык айалганыҥ ӧзӱмиле јилбиркеп, бистиҥ балдарыстыҥ ла баркаларыстыҥ келер ӧйи јаркынду болорын ижемјилеген једимдерине сӱӱнедис. Бӱгӱн ончо сурактардыҥ аайына чыгып салдыс деп айдарга эрте. Jе эҥ ле учурлузы — ол бистиҥ јӱрӱмис бир кеминде амыр барып јатканы.
Тӱӱкидеҥ кӧргӧндӧ, бӱткӱл телекей уур-кӱч айалгада тушта политикалык јаҥныҥ солунганы јаан јылыйтуларга экелет. Бис онызын СССР јайрадылар тушта ӧдӱп салганыс. Оныҥ да учун эмди Россияныҥ политиказындагы турумкай айалгадаҥ Алтай Республиканыҥ да келер ӧйи камаандузы јарт.

Тургуза ӧйдӧ Россияныҥ Президенти болуп турган Владимир Путин ончобыска ижемји берип, бистиҥ ороонныҥ ла республиканыҥ јерлерин корып алары јанынаҥ ла албатыбыс амыр јатканын керелеген учурлу иштер бӱдӱрет.

Бӱгӱн бой-бойыс ортодо блааш-тартыштарды јоголтып, биригеле, јууктап келген талдаштарда кыйалтазы јогынаҥ туружары јаан учурлу керек болуп јат.

Бис јерлештеристи талдаштар тушта Владимир Путинди јӧмӧӧрине кычыру эдедис, нениҥ учун дезе, ороонныҥ ичбойындагы ӧзӱмине келиштире ле тыш политиканыҥ айалгазы Россияга јарамыкту болгодый эдип, тургузылган программалу ӧскӧ кандидат кӧрбӧйдис.

Алтай калыктыҥ аксагалдары башка-башка укту албатылар јуртап јаткан Туулу Алтайдыҥ эл-јоны тургуза ӧйдӧ Россияны башкарып турган президентти јӧмӧп, турумкай, амыр айалга, келер ӧй, ийде-кӱчтӱ Россия ла Алтай Республика учун ӱнин берер деп иженет.

Алтай республиканыҥ алтай калыгыныҥ аксагалдарыныҥ биригӱзи

КМН-ныҥ сурактарына јаан ајару эдет
«Алтай Республиканыҥ ас тоолу тургун калыктарыныҥ «Кӱзӱҥи мӧш» ассоциациязы» деген тергеелик јондык биригӱниҥ турчыларыныҥ кӧп сабазы ороонныҥ Президентиниҥ талдаштарында Владимир Владимирович Путинниҥ кандидатуразын јӧмӧӧр кӱӱндӱ.

Владимир Путин Тӱндӱктиҥ, Сибирьдиҥ ле Ыраак Кӱнчыгыштыҥ ас тоолу тургун калыктарыныҥ ӧзӱминиҥ сурактарына јаантайын лапту ајару салган. Калганчы јылдарда ас тоолу тургун калыктардыҥ јаҥжыккан јадын-јӱрӱмин, олордыҥ культуразыныҥ байлыктарын чеберлеп тура, јондык ла экономикалык айалгазын јарандырары јанынаҥ кӧп иш эдилген.

«Алтай Республиканыҥ ас тоолу тургун калыктарыныҥ «Кӱзӱҥи мӧш» ассоциациязы» РОО-ныҥ президенти Л. Н. Пешперова

Бӱдӱмјилӱ кандидат учун
Алтай Республиканыҥ ас тоолу тургун калыктарыныҥ ассоциациязы республиканыҥ эл-јонына баштанып, Россия Федерацияныҥ Президентиниҥ талдаштарында ончо албаты-јон кыйалтазы јогынаҥ турушсын деп кычыру эдип, сок јаҥыс бӱдӱмјилӱ кандидатты, Владимир Владимирович Путинди, јӧмӧгӧр деп сурайт.

Шак бу президент тургуза ӧйдӧ ороонды башкарып турганыныҥ шылтузында Алтын Кӧлди јараттай јуртаган ас тоолу тургун албатыныҥ јерин, Алтын Кӧлди чеберлеп алары јанынаҥ иштер элбеде ӧткӱрилет. Биске бу јаан учурлу ла баалу керек болуп јат.
Мынаҥ да ары Владимир Путин тургун калыктардыҥ тилин, культуразын ла чӱм-јаҥдарын чеберлеп аларын аҥылу ајаруда тудар деп, бис бӱдедис.

Алтай Республиканыҥ ас тоолу тургун калыктарыныҥ биригӱзи тургуза ӧйдӧ президенттиҥ ижин бӱдӱрип турган В. В. Путинди талдаштарда јӧмӧӧрин угузат.

Алтай Республиканыҥ ас тоолу тургун калыктарыныҥ ассоциациязыныҥ председателиниҥ молјуларын бӱдӱреечи
И. С. Тенгереков

Нениҥ учун бис В. Путинди јӧмӧйдис?
Ӧдӧтӧн талдаштарда бис Владимир Владимирович Путинди јӧмӧӧрис. Нениҥ учун дезе бис лидеристи тоойдыс ла тургуза ӧйдӧ оныҥ јеринде иштегедий кижи јок деп оҥдоп јадыс. Биске кей чилеп, орооныска турумкай айалга ла ӧй керек. Бу ӧйдиҥ туркунына Россия ийде-кӱч алынарын оноҥ до ары улалтар эди!

Бис Путинди Тӧрӧлиске улу ла тоомјылу ороонныҥ статузын јандырганы учун јӧмӧӧрис.
Бис Путинди экономикабыс ӧзӱм алынып баштаганы, социальный бӧлӱк билдирлӱ јаранганы учун јӧмӧрис. Бистиҥ черӱни јаҥыс ла кайкаары ла оныла оморкооры артат. Уулдарыс черӱге Тӧрӧлиниҥ алдында бийик молјузын бӱдӱрер кӱӱн-тапла барат.

Бис Путинди россиянинниҥ јадын-јӱрӱминиҥ чыҥдыйын бийиктедерине, Россияныҥ тӧс байлыгы — эл-јоныныҥ тоозын кӧптӧдӧрине, албатызын чеберлеерине ууламјылалган, Кижиге деп белетелген кӧп тоолу јӧптӧр јӱрӱм алынганы учун јӧмӧӧрис.

Бис Путинди «патриотизм» деген сӧсти учурла толтырганы, орооныска болгон бӱдӱмјини россияндардыҥ јӱректерине јандырганы, Тӧрӧлистиҥ тӱӱкизине, оныҥ јаҥжыгуларына ла Россияныҥ јеринде јаткан бастыра албатылар амыр-энчӱ айалгада јуртаар аҥылу ченемелге тоомјыны јаандатканы учун јӧмӧӧрис. Бис Путинди јӧмӧӧрис, нениҥ учун дезе «Ӱргӱлјик полк» фашизмди јеҥген геройлорды эске алындыртып, телекейдиҥ ороондорыла барып јат. Патриотизм бистиҥ чындыгыс, тӧзӧлгӧбис, мааныбыс болуп калды.

Бис Путинди јӧмӧӧрис, нениҥ учун дезе ӱй улустыҥ, энелердиҥ јӱрӱмин јеҥилтерине ууламјылалган иштер эдилип турганын кӧрӧдис. Энеликти, Билени, Балалыкты корыырын тыҥыдарына, бизнесте, политикада, јондык бӧлӱкте ӱй улусты јӧмӧӧрине керектӱ чокым программалар иштейт.

Бис Путинди јӧмӧӧрис, нениҥ учун дезе гражданский јондык ла јондык шиҥжӱ дегени куру сӧстӧр эмес. Анайда ок јаҥ эл-јонды угуп баштаганы учун! Бистиҥ Президент «эл-јон ӧӧн-бӧкӧн јайаачыларды, бойын бийик тудунып тургандарды, эгоизмди кезем јаратпайт ла кижиниҥ кылык-јаҥында каруулу, тереҥ кӧгӱстӱ болорын, бой-бойын угуп билерин ле ӧскӧлӧриниҥ шӱӱлтезин тоорын баалайт» деп јарт угускан.

Бис Путинди јӧмӧӧрис! Ол Россияныҥ јилбӱлериниҥ ле телекейде амыр-энчӱниҥ коручылы деп бис, ӱй улус, бӱдедис. Мынызы сӱрекей учурлу, не дезе, бис тегин эмес ӧйдӧ јӱредис. Россияныҥ Геройы Магомед Нурбагандовтыҥ «Иштегер, карындаштар!» деп айткан калганчы сӧстӧри бӱгӱн бастыра россияндарга «Бастырабыс мынайда јӱрер учурлу!» деген кычырудый угулат.

Россияныҥ эпшилериниҥ бирлиги, оныла санаа-кӱӱни јаҥыс улус, гражданский јондыктыҥ тӧс бӧлӱги болуп, бистиҥ президентке бӱткӱлинче бӱдет. Владимир Владимирович Путиндий ойгор башкараачыны, тыҥ политикти, керектӱ јӧпти ӧйинде чыгарар стратегти Россияныҥ ӱй улузы јӧмӧӧр.

А качан ӱй улус иштеп баштаган соҥында, иш кидим барар. Тӧрӧлиске сӱӱштиҥ сезимдери, кӧп албатыларлу бирлик орооныс учун оморкодулар келер ӧйгӧ иштеер арга берет.

«Женщины Алтая — Алтайдыҥ эпшилери» деп
тергеелик јондык организация

Алтай Республиканыҥ кӱндӱлӱ эл-јоны! Кару јерлештер!

Россия Федерацияныҥ Президентин тулаан айдыҥ 18-чи кӱнинде тудары јанынаҥ талдаштар орооныстыҥ, ол тоодо бистиҥ республикабыстыҥ јӱрӱминде сӱрекей јаан учурлу болгонын кажыбыс ла јарт оҥдоп турганыста алаҥзу јок. Бистиҥ республиканыҥ ӧткӧн јолын кӧрзӧбис, оныҥ ӧзӱми толо кеминде 2000 јылдардаҥ ала башталган деп айдарга јараар. Ол ӧйдӧҥ ала элдеҥ озо орооныстыҥ Президентиниҥ кӱӱн-табыла, баштаҥкайыла бистиҥ республикага ичкери ӧзӧр аргалар тӧзӧлип баштаган.

Оноҥ бери ӧткӧн јылдарда Россияныҥ бюджединеҥ јылдыҥ ла кӧп тоолу ууламјыларла иштерди бӱдӱрип, уур-кӱчтерди јеҥерге, экономиканы кӧдӱрерге акча-манат керектӱ кеминде берилген. Кажы ла јыл бу јӧмӧлтӧ-болуштыҥ кеми эмештеҥ де болзо кӧптӧп, эмдиги ӧйдӧ алдындагызынаҥ јаан болгоны јажыт эмес. Оныла коштой республика башка-башка федеральный программаларда туружып, база кӧп сурактар аайынча јӧмӧлтӧ алат.

Туулу Алтайыста мыныҥ шылтузында сӱреен кӧп школдор, эмчиликтер, культураныҥ, спорттыҥ, ӧскӧ ууламјылардыҥ учреждениелери ле јолдор јаҥырта јазалган эмезе бажынаҥ ала бӱткӱлинче тудулган. Бу иштерди ле кубулталарды бастыразы јакшы билер. Россияныҥ Президенти, оныҥ тӧзӧгӧн башкарту-јаҥы албаты-јон алдындагы јонјӱрӱмдик ле ӧскӧ дӧ молјуларын ак-чек бӱдӱрип турганы – калганчы 18 јылдыҥ аҥылузы.

Мындый каруулу талдаштарда калык бойыныҥ кӧрӱм-шӱӱлтезин, талдап јаткан јолын кӧргӱзет. Акту кӱӱн-санаалу болгон кийнисте мындый јӱрӱмдик керектердеҥ туура артканы, байла, јастыра болор. Бистиҥ ӱндеристеҥ кичӱ де Тӧрӧлистиҥ, текши орооныстыҥ да келер ӧйи, салымы тӱҥей ле база камаанду. Талдаштардыҥ каруулу ӧйинде бис куру сӧстӧрлӱ, албаты-јонго туза јетирбеген ле, ӧскӧзи јанынаҥ, сӧзине јаантайын туруп, ижиле, керектериле јӱрӱмди чик јок јарандырган улусты, политиктерди аайлаштырып билзебис јакшы эмей. Бистиҥ ичкери ӧзӧргӧ, айалганы эл-јондык ла экономикалык кӧп ууламјыларла јарандырарга амадап турган калыгыска бу сӱрекей керектӱ.

Алдыбыста јаан иштер. Бистиҥ эҥ јаан байлыгыс – калык бойы, кажы ла кижи. Ороонныҥ јаҥыныҥ алдында тургускан амадулары – бастыра ишмекчилердиҥ, башка-башка ууламјыларла иштеп тургандардыҥ, калада да, јурт та јерде јаткан улустыҥ ишјалдарын кӧдӱрери, экономиканы, кичӱ аргачылыкты, јурт ээлемди оноҥ ары, алдындагызынаҥ јаан јӧмӧлтӧлӧ јеткилдеери, јашӧскӱримиске јӱрӱмде аргаларын ла билгирлерин тузаланарга, јарамыкту јӱрерге керектӱ айалгалар тӧзӧӧри, ӱренип турган балдарыстыҥ ӱренер ле амыраар кемин оноҥ ары кӧдӱрери, орооныстыҥ ийде-кӱчин тыҥыдары, оноҥ до ӧскӧ кӧп ууламјылар болуп јат.

Оныҥ да учун јууктап келген талдаштардаҥ туура артпай, олорго барып, орооныстыҥ, Алтайыстыҥ ӧзӱми учун ӱндеристи бергенис айдары јок јаан учурлу. Биске кӱчтӱ Президент керек, ол тушта орооныс та кӱчтӱ болор.   Бирлик кӱӱн-тапту ла чокым кӧрӱм-шӱӱлтелӱ болуп, ӧзӱмниҥ, јарамыкту јӱрӱмниҥ јолын талдап алалы!

Р. Букачаков,

РФ-тыҥ Государственный Думазыныҥ депутады  

ТОП

«Баатырларыс ойгонып калды…»

(Башталганы 1-кы номерде) «Алтын-Эргек» кай чӧрчӧкти сценада «Ээлӱ кайдыҥ» турчыларыла кайлап отурыс. Ол тушта мениле саҥ башка учурал болгон. Кандый да ӧйдӧ сӱнем чыга бергендий, бойымды ӱстинеҥ тӧмӧн ајыктап турум. Топшуур согуп турганымды кӧрӧдим. Ол ло ок ӧйдӧ коштойындагы, алдыгы, ӱстиги телекейлерге јӱрӱп, олордо не болуп турганын, ондогы јӱрӱмди база кӧрӱп турум. Ончо ло бойым

Малдыҥ сӧӧк-тайагыла тудуш јаҥдар

Кыптунак Малды сойгон кийнинде эҥ ле озо этле кожо кыптунакты кайнадар учурлу. Јаак Эки јаакты айрыйла, бирӱзин тургуза ла кайнадар. Оноҥ башка эки јаак јадала, «арткан этти јип салар». Ол тушта этти јизе, курсакка бодолбос. (К. И. Санин) Кары Карыны энедеҥ јаҥыс бӱткен кижи јарбас керегинде албатыда чӱм-јаҥ бар. Оныла колбулу мындый кеп-куучын арткан: «Бир

Јаҥарыс бистиҥ Алтайга јаҥыланзын

Јаҥы Койон јылдыҥ бажында телеҥит јаҥарыс коштойындагы Алтай крайда профессионал студияда јыҥыраганын интернетле «нӧкӧрлӧжип» турган улус уккан-кӧргӧн лӧ болбой. Оны кӧргӧн кижиниҥ база ла катап «Улаган тыҥ!» деп, кӧксине чабынар кӱӱни келер. Бу узак јолды кӱчсинбей, Улаган аймактыҥ кеендикти, узанышты ла спорттыҥ албаты бӱдӱмдерин элбедер тӧс јериндиҥ башкараачызы Мерген Тельденовко, Алтай Республиканыҥ ат-нерелӱ артисттери Марина