Алтайдын Чолмоны

Кажы ла кокырда — јӱрӱмдик чындык

03.04.2018

Эки кӱн улай эл драма театрда јык толо зал, улус сыр каткыда… Баштапкы «Тастаракай-шоу» тургузылган программазы аайынча Тастаракайларын кӧрӧӧчилердиҥ алдына чыгарып, тулаан айдыҥ калганчы ла кандык айдыҥ баштапкы кӱнинде алтай улусты бийик кеминде таныштырып салды. Телевизордоҥ кижи алдынаҥ ла бери юмор-каткырмалар куучындап турган берилтелерди кӧрӱп турбай, анда залдар база топ-толо болуп јат. Бистиҥ де улус Тастаракайларды кӧрӧргӧ, тен јурттардаҥ да «урулып» келгенинде кайкамјык та јок.

Эҥ ле озо башталганынаҥ ла ала «Тастаракай-шоу» ӧскӧ концерттерге тӱҥей эмези јарт болгон. Каткырышкан чырайлар јураган маскалар (смайлик) кийген уулдар биригип, каладагы эл драма театрга једеле, кӧлӱгинеҥ тӱшкилегени озолондыра согулганы кӧргӱзилген. Бу тӧрт уул — јӱрӱмде де најылар: Айдар Унатов, Ӧлӧштӧй Синьков, Игорь Тазранов ло Тимур Кыдыков. Оноҥ ол ло тӧрт смайлик бастыра шоуны бойлорыныҥ каткылу учуралдар куучындаганыла јарандырып салды. Учуралдар кайдаҥ деп, бистиҥ ле кӱнӱҥги јӱрӱмистеҥ эмей. Jе оны туштаган ла кижи кайдаҥ бӱткӱл зал јаркырада каткырар эдип куучындап болотон?

Ӧлӧштӧй Синьковтыҥ куучынында, бистиҥ кӧп алтай улус Сахалин јаар иштеерге барып турганы темдектелди. Оныҥ учун Сахалинди бистиҥ тергеениҥ аймактарына кожуп та аларга јараар деди. Кокыр куучындар ажыра кандый кӧп једикпестер ле јӱрӱмниҥ башка-башка айалгалары илеге чыгып турганын бу ла кӧрӱде оҥдоорго келишти. Алтай той, кудалаш тушта туштап турган келишпестер ле оҥдошпостор той эткен улуска таныш эмей. Аймактар ортодо ол ло чӱм-јаҥдардыҥ башкаланып турганы эки башка аймактыҥ јииттери бириккенде, јаан улуска чын ла јаан сурак боло берет. Ӧлӧштӧй оныҥ бир де ӱзӱгин тӧкпӧй-чачпай, чач тараштаҥ ала шаалтага јетире, тойдо кийетен европей кийимнеҥ алала ӧткӱретен кафе-ресторанга јетире куучындап берди. Эки јанынаҥ кудалардыҥ куда-тойло колбулу јажытту санаалары мында ак-јарыкка чыгып ла келбей.
Ӧзӧкти ӧйкӧгӧн кӧп курч сурактар каланыҥ ла јурт јердиҥ эл-јоныныҥ кылык-јаҥын тӱҥдештирип кӧргӱскенинде туштады. Айдар Унатов ло Игорь Тазранов кӧрӧӧчилердиҥ алдына башка-башка сӱр-кеберлерди ойногоны кемди де токыналу отургыспады. Тил билишпес эки карганактыҥ куучыны уруш-согушка јеткен, телефон ло скайптаҥ айрылбас јашӧскӱримниҥ эмди ӧйди канайып ӧткӱрип турганы, јаҥы биле тӧзӧгӧндӧрдиҥ јӱрӱми — ончо бир уунда илеге чыгарылды.

Тастаракай-шоуныҥ туружаачылары Игорь ло Алексей Тазрановтор акалу-карындашту, је олор экӱниҥ сценадагы ойыны кажызындыйы ла аҥылу болды. Алексейдиҥ кӧп саба куучындары тӧрӧл јериле, јерлештериниҥ јӱрӱмиле колбулу. Концерттиҥ кийнинде кӧрӧӧчилердиҥ айдышканыла, Алексей Тазрановты ла Ирбис Акчинди јаан калаларга бу мындый кокыр-каткылу кӧрӱ-конкурска ийзе, сӧс јогынаҥ ла јеҥип чыгар эди. Олордыҥ јайалтазы кӧскӧ иле, кандый ла учуралды куучынга кийдирзе, анда бир де илингедий ачу сӧстӧр угулбас. Кандый ла айалганы јымжада айдар эп-марын тапкан кокырчылар.

Оҥдой аймактыҥ «Салым» ӧмӧлигиниҥ туружаачылары Арина Челтуева ла Суркура Сандыкова Василий Тишкишев куучындап туратан «Сталинниҥ ады» деп кокырды база каткымчылу кӧргӱскиледи. Jудурук ла Токпок деп эки нӧкӧрдиҥ сӱр-кебери ажыра јӱрӱмде улустыҥ бой-бойына килежери ле оҥдожоры јап-јарт кӧргӱзилген.

Кош-Агаштыҥ «Оймок» ӧмӧлигиниҥ кокырларынаҥ тынар-тындуны, ар-бӱткенди чеберлеерине кычыру эдилгени кӧрӱнди. Аймактар ортодо «менталитет» башкаланып турганын кӧргӱзери бу артисттердиҥ ойынын база кыйбады. Jаҥыс ла «чынныҥ чыны» деп сананып кӧрӧргӧ келишти.
Тастаракай-шоуныҥ продюсери Шоҥкор Модоров каткыныҥ ӧткӧн эҥири јанынаҥ мынайда айдат:
—Ӱлекердиҥ ончо туружаачыларына быйанымды јетирип турум! Олордыҥ кажызыныҥ ла алдында јеҥил эмес иш турган, је олор оны јеҥӱлӱ бӱдӱрип салды. Мында турушкан кажы ла ӧмӧлик, кажы ла артист меге база катап јаан ачылта болды. Баштапкы ла минуттаҥ ала залда кӧрӧӧчи болуп отурала, мен тыҥ ӧкпӧӧргӧм. Jе ол ло ӧйдӧ эмди кӧрӱ кандый кеминде ӧдӧри туружаачылардыҥ колында болгонын оҥдогом. Ол бийик кеминде ӧдӧр деп иженип, јаҥыс ла артисттерге бӱдери арткан. Оноҥ баштапкы ла кадрдаҥ ала кӧрӧӧчилер каткырып баштаган! Бу ла тушта токынагам, бойыныҥ ижинде профессионалдар турганда! Театрда иштӱ-тошту уулдар кӧрӧӧчиге каткы јогынаҥ тегин отурарга бербеди де. Ыраак Эре-Чуйдаҥ келген «Оймок» ӧмӧлик бойыныҥ јаркынду кеп-кийимиле, ундылбас сӱр-кеберлериле, Оҥдой аймактыҥ Jоло јуртынаҥ келген «Салым» деп дуэт бойыныҥ ойындарында башка-башка кеберлерди эптӱ кӧргӱскениле улуска солун болды.

Школдо ӱренип турган ӧйлӧрдӧ угуп туратан Ратмир Танытпасовтыҥ кожоҥдорын укканына ӱзеери бу кижи кокыр да куучындап билер болгонын билдим. Улаганныҥ уулдары керегинде башка куучын деердеҥ башка, олордыҥ јаҥыс ээлгир, эптӱ су-алтай эрмек-куучынын да угарга кандый јакшы! Эҥ баштапкы болуп сценага чыгала, залды каткыртып баштаар јаан иш Ирбис Акчинге молјолгон. Ол бу молјузын сӱрекей билгир бӱдӱрип салды деп темдектеер керек. Алексей Тазранов залдагы улустыҥ кӱӱн-табын сезип билерин тузаланып, сӧстӧрди кейдеҥ ала согуп турганы иле болды. Jе оныҥ куучындаганы ончо учуралдардыҥ чындыгын кӧргӱзип тура, ол ло ӧйдӧ залды каткыртып божободы.

Jаан быйанымды ончо кӱӱлик ишти бӱдӱрген најым Азулай Тадиновко ло роликтер, заставкалар ла концерт ӧйинде видеого соккон учун Самыр Ороевке јетиредим. Улуска бу шоу јарап, олордыҥ каткырып отургандарын кӧрӧргӧ оморкодулу болды. Ӱлекерди мынаҥ ары јаанадып, база иштенер амадулар бар. Аймактарла јорыктап ийерге сананадыс. Айдарда, солундар сакыгар! Болушкан ончо улуска, кӧрӱш-таныштарга алкыш-быйан!

Айдарда, шоуныҥ тӧзӧӧчилеринде бу кӧрӱле тергее ичиле база јорыктап ийер санаа-сагыш бар эмтир. Амадуларыгар бӱтсин, Тастаракайлар!

М. ЯБЫКОВА