Алтайдын Чолмоны

Су-кадыкты корыыр иштиҥ чыҥдыйы учун

10.04.2018

2018 јылда Россияда медицинада кыйалтазы јоктоҥ страховать эдериниҥ системазыныҥ 25 јылдыгы темдектелет. Бу ӧйдиҥ туркунына эл-јонныҥ медицинада чыҥдый, ӧйлӱ-ӧйинде ле акча тӧлӧбӧс болуш алар тап-эриктерин бӱдӱрери, эмчиликтерин акча-манатла толо ло улайын јеткилдеери јанынаҥ государственный политика бӱткӱлинче бӱдӱп, кажы ла јыл јаҥы ууламјыларла јаранып туру. Бистиҥ бӱгӱнги эрмек-куучын Алтай Республиканыҥ медицинада кыйалтазы јоктоҥ страховать эдериниҥ тергеелик фондыныҥ директоры Ольга Алексеевна Корчугановала ӧдӧт.

—Слерди ле тергеелик фондтыҥ ончо ишчилерин газеттиҥ кычыраачыларыныҥ адынаҥ байрамаарла уткып турум, Ольга Алексеевна. Алтай Республикада медицинада кыйалтазы јоктоҥ страховать эдериниҥ системазын тӧзӧӧр иштер ӧткӧн чактыҥ 90-чы, кӱч јылдарында башталып, једимдӱ јол алынган эди…
—Бистиҥ тергееде медицинада кыйалтазы јоктоҥ страховать эдер системаны тӧзӧӧри, ороонныҥ ӧскӧ субъект-тергеелеринде ок чылап, медицинада кыйалтазы јоктоҥ страховать эдериниҥ тергеелик фондын (ТФОМС) тӧзӧгӧнинеҥ башталган. Jиит республикада (республиканыҥ статузы 1991 јылдыҥ јаан изӱ айыныҥ 3-чи кӱнинде јарадылган) Алтай Республиканыҥ Башкарузыныҥ 1994 јылдыҥ тулаан айыныҥ 28-чи кӱниндеги јӧбиле Алтай Республиканыҥ ТФОМС-ы Россиядазынаҥ бир јыл орой тӧзӧлгӧн. Эл-јонго ло медицинаныҥ ишчилерине таныш эмес бу системаны тӧзӧӧриниҥ баштапкы алтамдарын эдери кӱчке келишкен. Су-кадыкты корыырын тӧзӧӧри аайынча кафедралу медицинский университеттерлӱ (олор ТФОМС-тор тӧзӧӧринде тӧзӧмӧл-методикалык болуш јетиргендер) тергеелерде тӧзӧлгӧн фондторго, бистиҥ ТФОМС-ко кӧрӧ, јеҥил болгон эмей. 2005 јылга јетире тергеелик фонд тӧс ижиле коштой страховой медицинский организацияныҥ ижин база бӱдӱрген. Ондый да болзо, республиканыҥ медицинада кыйалтазы јоктоҥ страховать эдериниҥ системазы акча тӧлӧбӧс медболушты јеткилдеериниҥ тӧс лӧ быжу јери болуп ӧскӧн.

—Медицинада кыйалтазы јоктоҥ страховать эдериниҥ (ОМС) тергеелик программаларын бӱдӱреринде бистиҥ тергеениҥ, ӧскӧ тергеелерге кӧрӧ, башказы, аҥылулары ајаруга алынат па?
—Тергеелик программаны тӧзӧлгӧлӧӧрдӧ бистиҥ тергеениҥ аҥылулары ајаруга алынып турганы эл-јонго јарамыкту деп чотоор керек. Россия Федерацияныҥ ӧскӧ тергеелерине кӧрӧ, бистиҥ республикада јуртап јаткан 217 муҥ кижиниҥ кӧбизи, 70,8 проценти, јурттардыҥ улузы, онойдо ок чачыҥы јадат—1 кв. км. јерде 2,2 кижи. Онойдо ок ар-бӱткенниҥ, ай-кӱнниҥ кӱч айалгаларыла колбой ыраак Кош-Агаш ла Улаган аймактар Jака Тӱндӱктиҥ јерлерине тӱҥейлелген болгон, су-кадыкты корыыр учреждениелердеҥ тапту ыраак јурттар база кӧп.
Калганчы јылдарда тергеелик программаныҥ баазы бийиктеп турганы темдектелет. 2017 јылда оныҥ јарадылган кеми 3 512,6 млн. салковой, 2016 јылга кӧрӧ, 244,1 млн. салковойго кӧптӧгӧн. Страховать эдилген улустыҥ тоозы 2016 јылдыҥ кандык айыныҥ 1-кы кӱнине јетире чотолгоныла, 225 808 кижи болгон, иштебей тургандардыҥ ӱлӱзи – 63%, ишчилердийи —37%. Алтай Республиканыҥ башкарузы иштебей турган улус учун 2017 јылда 1 370237,4 муҥ салковой страховой взнос тӧлӧгӧн.

—Кандый страховой организациялар ла эмчиликтер тергеелик программманы бӱдӱреринде туружат, Ольга Алексеевна?
—Былтыр программаны бӱдӱреринде мындый страховой компаниялар турушкан: «Росгосстрах—Медицина» ООО-ныҥ Алтай Республикада филиалы, «Спасские ворота—М страховая группа» АО-ныҥ Алтай Республикада филиалы, онойдо ок башка-башка тӧзӧмӧл-тап-эрик бӱдӱмдӱ 35 эмчилик. Jылдыҥ ла страховаться эткен эл-јонныҥ тоозы кӧптӧйт.

—Калганчы ӧйдӧ республикада медицинада болуш јетиреечи учреждениелердиҥ тоозы кӧптӧп турганы иле…
—Былтыр олордыҥ текши тоозында республиканыҥ бюджеттеги ле автоном учреждениелердиҥ ӱлӱзи — 54%, ведомстволордыҥ учреждениелериниҥ ӱлӱзи — 3%, федерал эмчиликтердиҥ — 6% ле таҥынаҥ ээлерлӱ организациялар — 37%. Озо олор ийде-аргазы ас стоматологиялык кабинеттер болгон болзо, 2017 ле 2018 јылдарда таҥынаҥ ээлерлӱ эмчиликтер офтальмология, неврология, оториноларингология, акушерство ло гинекология, ол тоодо ЭКО, нефрология, ол тоодо гемодиализ, медицинский реабилитация јанынаҥ медболуш јетирет.
Jылдыҥ ла ОМС-тыҥ тергеелик программазы аайынча чыҥдый, ӧйлӱ-ӧйинде ле тӧлӧбӧс медболуш алары јаранат. Ол тоодо былтыр ЭКО-го 215 эпши аткарылган. 2016 јылга кӧрӧ, 7,2 катапка кӧп. Карынду болгон 48 ӱй кижи чотко алынган, 24 бала чыккан. 2016 јылда 10 бала чыккан. 2017 јылда ЭКО-ныҥ 127 болужын алгандар учун 20 477,8 муҥ салковой тӧлӧлгӧн.

—Калганчы јылдарда бийик технологиялу медболуш јетирери эрчимдӱ ӧзӱм алынганы јарамыкту. Бу иш јанынаҥ нени айдарыгар?
—Бийик технологиялу медболуш (ВМП) јетирери ОМС-тыҥ тӧс программазына кийдирилгениле колбой, бистиҥ республикада ВМП тӱрген ӧзӱм алынган. 2014 јылда баштапкы ла катап республикан эмчиликте бийик технологиялу эки бӱдӱм медболуш эдилери башталган. Олор јӱрек-тамырлардыҥ хирургиязы ла травматология-ортопедия. 2017 јылда эндокринология, нейрохирургия, неонатология (јаҥы чыккан балдарга болуш), быјыл дезе, онкология, оториноларингология ла балдардыҥ эндокринологиязы аайынча бӱдӱм болуштар эдилет. Алдында јылдарда очередьтерде узакка турган эл-јон эмди тергеедеҥ туура барбай, ВМП-ты алар аргалу болды. Былтыр ВМП алгандар учун ОМС-тыҥ фондынаҥ бастыра тӧлӧлгӧн акча-манаттыҥ текши кеми 118 140,5 муҥ салковой, ол тоодо тергеелик программадаҥ 92 955,6 муҥ салковой тӧлӧлгӧн. Ондый медболуш алгандардыҥ тоозы кӧптӧп туру.

—Медицинада болуш јетиргени, эмдегени учун тӧлӧӧринде јаҥы ӧйдиҥ кандый эп-аргалары тузаланылат?
—ОМС-тыҥ федерал фондыныҥ јааны Н. Н. Стадченколо эрмек-куучынныҥ кийнинде, 2017 јылдыҥ јаан изӱ айыныҥ 1-к ыкӱнинеҥ ала былтыр стационарларда ла тӱште эмденер айалгаларда эдилген медболушты клинико-статистический группа аайынча тӧлӧӧрине кӧчкӧнис. Эмчиликтерде јаан оорулу улусты эмдиги ӧйдиҥ јаҥы эп-аргаларыла эмдегени учун тӧлӧмирлер баалада тӧлӧлип јат. Онойып, олорго ӧзӱмин тыҥыдар, улуска толо ло чыҥдый болуш јетирер арга берилет.

—Медицинаныҥ ишчилериниҥ ӱзеери ӱредӱзи улайын ла ӧдӱп турганын бис бойыстыҥ эмчи таныштарыстаҥ да угуп, билип јадыс. Олордыҥ ӱредӱзи база ОМС-тыҥ тергеелик программазыла ӧдӧт пӧ?
—Страховаться эткендердиҥ ОМС-тыҥ системазында тап-эриктерин јеткилдеери ле корыыры аайынча экспертизалар ӧткӱрер иш база ӧдӧт. Бу экспертизаларда кандый бир коомой эмдеш, јеткилдеш јарталза, эмчиликтерге кезик акча-манат јетире тӧлӧлбӧй, ол тергеелик фондто нормалалган страховой кӧмзӧгӧ кӧчӱрилет. Бу акча-манат медишчилердиҥ ӱзеери ӱредӱзин ӧткӱрерине, медјепселдер аларына ла ремонтоорына барат. Бу иштерди пландаарда тӧс ајару аймактардыҥ јуртјаткандарга баштапкы медболуш јетиреечи эмчиликтериниҥ материально-технический айалгазын јарандырарына эдилет.
2017 јылда ӱзеери профессионал ӱредӱ тӧзӧӧрине 145,2 муҥ салковой чыгарылган, 19 048,3 муҥ салковойго медјепселдер алынган, 3 297,0 муҥ салковойго 4 медјепсел ремонтолгон. Бистиҥ бийик дотацияда бюджедисти ајаруга алза, страховой кӧмзӧниҥ акча-манады медболушты бийик кеминде ле чыҥдый ӧткӱрер арга берет.

—Медицинада болуш јетирери тыҥ јаранып та турган болзо, эл-јонныҥ бу болуштыҥ, јеткилдештиҥ чыҥдыйы јанынаҥ комудалдар болуп турганы јажыт эмес. Комудалдарла кандый иштер эдилет?
—Эл-јонныҥ комудалдары — медицинаныҥ болужыныҥ чыҥдыйыла, ӧйлӱ-ӧйинде эмезиле болорзынбай турганыныҥ темдеги. 2017 јылда тергеелик фондко ло страховой медорганизацияларга (СМО) 804-и — консультациялар, 21-и комудалдар болгон. Эл-јонныҥ комудалдары, баштанулары кӧрӱлип, аайы-тӧӧйи јарталган. Комудалдардыҥ 14-и ле чын тӧзӧгӧлӱ болгон, ол 2016 јылга кӧрӧ, 11 комудалга ас.
Медицинаныҥ чыҥдыйы ла эмдерле јеткилдеш коомой болгонына комудалдар аайынча экспертизалар ӧткӱрилген.

—Бистиҥ тергееде эл-јонныҥ су-кадыгыныҥ айалгазын диспансеризация ажыра шиҥжӱлеер иштер ӧдӧри удай берди. Бу иш ле ӧскӧ кандый медшиҥжӱлер барын куучындап берзеер?
—Эл-јонныҥ јӱрӱмин ле су-кадыгын корыырында эмдеер иштерди тӧзӧп ӧткӱрери јаан учурлу. Jе ооруларды ӧйинде илелеери, олорды болдыртпазы база јаан учурлу болуп јат. Оныҥ учун, ОМС-тыҥ тергеелик программазы аайынча эл-јонныҥ диспансеризациязы ла оорулардыҥ профилактиказы, профшиҥжӱлер ӧткӱрилет. Профилактикалу иштерди план аайынча ӧйлӱ-ӧйинде ӧткӱрерин тергеелик фонд ай сайын шиҥжӱде тудат ла ширтеп јат. 2017 јылда јаан улустыҥ диспансеризациязыныҥ 1-кы бӧлӱгин 33 230 кижи ӧткӧн. Диспансеризацияныҥ планы 97,6% бӱткен, онызы, 2016 јылдазына кӧрӧ, 1,9% кӧп. Экинчи бӧлӱкте баштапкы бӧлӱкти ӧткӧндӧрдиҥ 20% шиҥделген. Диспансеризацияныҥ турулталарыла су-кадыгыныҥ айалгазыла 1-кы группага — 43%, 2-чи группага — 20%, 3-чи А группага — 31% кижи, 3-чи Б группага 6% кижи кирген.

Онойдо ок былтыр јаан улусты профилактикалык шиҥжӱлеер јылдык план 95,9% бӱткен. Стационар учреждениеде јаткан ӧскӱс балдардыҥ ла јӱрӱмниҥ кӱч айалгазында балдардыҥ 100% диспансеризация ӧткӧн. ²скӱс ле ада-энезиниҥ кичеемели јок арткан, ол тоодо опекада ла попечениеде балдардыҥ 99,4% диспансеризация ӧткӧндӧр. Jажы јетпеген балдардыҥ медицинский шиҥжӱлештери 98% бӱткен.

Бу ончо иштердиҥ шылтузында Алтай Республиканыҥ эл-јоныныҥ су-кадыгыныҥ кӧргӱзӱлери јаранган деп айдар керек. Алтай Республиканыҥ башкарузыныҥ, медицинада кыйалтазы јоктоҥ страховать эдериниҥ федерал фондыныҥ, Алтай Республиканыҥ су-кадыкты корыыр министерствозыныҥ, Россу-кадыкшиҥжӱниҥ Алтай Республикада тергеелик органыныҥ ла ОМС-тыҥ тергеелик фондыныҥ јаба ижиниҥ турултазында республиканыҥ эл-јоныныҥ 2017 јылда ӧлӱминиҥ текши тоозы, 2016 јылга кӧрӧ, 3% астаган ла 1000 кижиге 9,6 болгон (2016 — 9,9; РФ-та 2016 јылда — 12,9; СФО-до — 2016 јылда — 13); башка-башка оорулардаҥ улам божогон улустыҥ тоозы база астаганы темдектелген.

Быјылгы јылда тергеелик фондтыҥ алдында турган керектерди план аайынча ӧмӧ-јӧмӧ, турулталу ла чокым бӱдӱрерге чырмайып јадыс.

—Эрмек-куучын учун јаан быйан, Ольга Алексеевна. Jаан учурлу ижигерде бийик једимдер кӱӱнзейдис!

Н. Бельчекова