Тирӱ сӧстиҥ устары маргышты

Балдардыҥ ӱзеери ӱредӱзиниҥ республикан тӧс јеринде кандык айдыҥ 6-чы кӱнинде чӱмдемелди эске ле кӧдӱриҥилӱ кычыраачы ӱренчиктердиҥ калыктар ортодогы «Тирӱ классика» деген кӧрӱ-маргааныныҥ талалык бӧлӱги окылу айалгада ачылып ӧтти.

«Тирӱ классика» деген эҥ ле јаан чӱмдемел ӱлекер јети јыл кайра Санкт-Петербургта ичкери јолын алынган. Ол ӱч јаан сыйдыҥ лауреады. Ӧткӧн јылда «Тирӱ классика» деп фонд РФ-тыҥ президентиниҥ граждан обществоныҥ ӧзӱмине деген ууламјыла грант алган. Бӱгӱнги кӱнде ӱренчиктердиҥ маргаандары РФ-тыҥ ӱредӱ ле билим, онойдо ок культура аайынча министерстволорыныҥ јӧмӧгӧниле ӧдӧт. Кӧрӱ-марганныҥ туружаачылары 10 јаштаҥ ала 17 јашка јетире ӱренчиктер. Оныҥ туружаачыларыныҥ тоозы јылдыҥ ла эки миллионноҥ ажыра болот.
Кӧрӱ-маргаан беш бӧлӱкле ӧдӧт. Озо школдо, оноҥ аймак кеминде ле ӱчинчизи талалык кеминде ӧдӧт. Башка-башка аймактардаҥ ла каладаҥ текши школдордыҥ ла ӱзеери ӱредӱликтиҥ јеҥӱчилдери болуп чыккан тӧртӧн ӱренчик балдардыҥ калыктар ортодогы «Артек» деген тӧс јеринде ӧдӧтӧн финалга чыгары, онойдо ок Москвада Кызыл тепсеҥде ӧдӧтӧн супер-финалда туружары учун тартышты.

«Тирӱ классиканыҥ» туружаачыларын, ӱредӱчилерди, башкараачыларды, айылчыларды АР-дыҥ башкарузыныҥ председателиниҥ ордынчызыныҥ молјуларын бӱдӱреечи Роман Птицын уткыды. Ол ӧткӧн чакта бистиҥ ороон эҥ ле кӧп кычырып турган ороон болгонын айтты. «Бичикти кычырганы кижиниҥ алкы бойыныҥ ичкери ӧзӱминиҥ тӧзӧгӧзи, аргазы болуп јат» — деп, Р. Птицын темдектеди. «Бичик, чӱмдемел сӱреен јаан телекей. Бу телекейдиҥ байлыгы — билгир. Билгирге, бичикке јӱткигер, јилбиркегер, кычырыгар» — деп, ол бойыныҥ кӱӱнземелин айтты. Оныҥ айтканыла, јаан учурлу ӱлекерде таланыҥ 5-11 класстарыныҥ 422 ӱренчиги эрчимдӱ турушкан. Бӱгӱнги кӱнде тӧртӧн јеҥӱчил бойыныҥ узын, билгирин кӧргӱзер. Онойдо ок бойыныҥ уткуулду сӧзинде олорго једимдӱ-јеҥӱлӱ јол кӱӱнзеди.

Кӧрӱ-маргаанныҥ ачылтазында онойдо ок АР-дыҥ ӱредӱ ле билим аайынча министри Алексей Бондаренко, балдардыҥ ӱзеери ӱредӱзиниҥ тӧс јериниҥ јааны Ольга Абрамова, бу ӱлекерди јылдыҥ ла јӧмӧп-болужып турган бичиктердиҥ «Знайка» деген тизӱ магазиндериниҥ јааны Григорий Немов ло ӧскӧ дӧ улус турушты.

Маргаан ӱч бӧлӱкле ӧткӧн. Туружаачылардыҥ билгирин, узын, кычырыжын окылу жюри баалады. Жюриниҥ председатели П. Кучияктыҥ адыла адалган эл театрдыҥ артизи, АР-дыҥ ла РФ-тыҥ нерелӱ артизи Ираида Охрина, «Сова» деп албаты театрыныҥ худбашкараачызы, эл театрдыҥ артизи, режиссер-тургузаачы Дарья Найденова, педколледжтиҥ бӧлӱгиниҥ јааны Лариса Замятина, ӱредӱниҥ ле билимниҥ министерствозыныҥ балдардыҥ ӱзеери ӱредӱзи аайынча ишчизи Наталья Шаповалова, М. В. Чевалковтыҥ адыла адалган эл библиотеканыҥ бӧлӱгиниҥ јааны Лариса Шейранова каруулу ишти бааладылар.

Бу кӧрӱ-маргаанда бойыныҥ аҥылузы бар. Оныҥ ээжизи аайынча ӱренчиктер ӱредер программага кирбей турган чӱмдемелди талдап, эске ӱренип, јарт, чокым, омок-јардак ӱниле кычырар учурлу. Jӱк ле эске кычырар эмес, је ондо ӧдӱп јаткан керек-јаракты кӧргӱзер, байа актердыҥ јайалтазы, сценада јайым, бош тудунары, кыймыктанары-кыймыгулары, бир сӧслӧ, чӱмдемелди бойы ажыра ӧткӱрер, кӧрӧӧчиге јетирер керек. Кӧрӧӧчи кожо сӱӱнзин, каткырзын, сананзын, кунуксын. Бир сӧслӧ, кӧрӧӧчилер, ӱренчиктер кӧрӱ-маргаанныҥ кийнинеҥ тургуза ла библиотека јаар јӱгӱрзин, меҥдезин. Jилбилӱ бичикти бедирезин, тапсын.

Балдар сценада јайаан јайалтазын, билгирин јакшы кӧргӱсти. Олор, темдектезе, ӧскӧ ороондордыҥ, онойдо ок тӧрӧл орооныныҥ классиктериниҥ, бичиичилериниҥ, поэттериниҥ чӱмдемелдерин јакшы билерин кӧргӱстилер. Эске кычырары кӱч ле каруулу жанрлардыҥ бирӱзи де болзо, балдар сӱреен јакшы кычырдылар.

«Тирӱ классикага» балдарын ажындыра белетеген, таскаткан ӱредӱчилерге, башкараачыларга сӱреен тузалу ӱредӱ-семинар болды. Балдарга дезе сценада канайда бойын тудунары, чӱмдемелди јарт, чокым, чындык эдип кычырары аайынча мастер-класс, «сценадагы куучын» деген ӱредӱ јарамыкту болгонын лапту кереледи. Эл театрдыҥ артизи, АР-дыҥ нерелӱ артизи Нина Юданова, Ираида Охрина балдарга, ӱредӱчилерге ӱредӱзине, јӱрӱмине јарамыкту, тузалу јӧп-сӱмелер айдып кӧргӱсти.

Бу кӧрӱ-маргаанныҥ талалык бӧлӱгиниҥ јеҥӱчилдери болуп Кӧксуу-Оозы аймактаҥ Артем Плешков, Кош-Агаш аймактыҥ Белтир јуртынаҥ Алина Енчинова, каладаҥ 6-чы гимназиядаҥ Валерия Газатулина чыктылар. Олор Крымда «Артекте» ӧдӧтӧн турулталу кӧрӱ-маргаанда туружар. Григорий Немов база кӧп тоолу балдарга, бичикке јилбӱзи, чӱмдемелди јолду талдап алганы, кичӱ тӧрӧлиниҥ бичиичилериниҥ чӱмдемелдерин кычырып турганы учун Артем Плешковко, Алина Енчиновага, Валерия Газатулинага, Екатерина Атамановага, Мария Пьянковага, Люсиня Шагинянга ла кӧп ӧскӧ дӧ балдарга сӱреен јилбилӱ бичиктер сыйлады.

Кӧрӧӧчилер, темдектезе, Руслан Якояковтыҥ, Илья Борбуевтиҥ, Алина Баянкинаныҥ, Анастасия Ишминаныҥ, Jаркын Амыеваныҥ, Софья Конунованыҥ кычырганын јилбиркеп уктылар.
Ольга Абрамова «Тирӱ классика» деген талалык маргаанныҥ ончо туружаачыларына дипломдор, кереес сыйлар табыштырды.

«Тирӱ классика» деген кӧрӱ-маргаанныҥ тӧс амадузы — кычырарын сӱӱчи балдардыҥ биригӱзин тӧзӧӧри. Бу сӱреен јаан амаду. Бис ого оогош алтамдарла барып, балдардыҥ чӱмдемел лагерьлерин, кӧрӱ-маргаандардыҥ башка-башка јылдардагы туружаачыларын јууп, туштажу ӧткӱредис. «Тирӱ классиканыҥ» туружаачыларыныҥ клубын, балдардыҥ редакциязын ла ӧскӧ дӧ тузалу билгирлерди тӧзӧйдис. Бу башка-башка бӱдӱмдӱ иш балдарды јилбӱлери аайынча бириктирет — деп, «Тирӱ классика» фондтыҥ президенти Марина Смирнова куучындайт. — Тӧс керегис дезе балдарга јилбилӱ бичиктерди табарга болужары, балдардыҥ, туружаачылардыҥ билгирлерин элбедери, тереҥжидери».

К. ПИЯНТИНОВА