Настройки отображения

Размер шрифта:
Цвета сайта:
Ностройка изображения
Ностройка изображения

Настройки

Алтайдын Чолмоны

Балдар — бӱткӱл ороонныҥ келер ӧйи

13.04.2018

Jажы јетпегендердиҥ керектери ле олордыҥ тап-эриктерин корыыры аайынча кӱреелердиҥ кӱндӱлӱ ишчилери ле ветерандары!

Акту кӱӱнибистеҥ слерди Россияда јажы јетпегендердиҥ керектери ле олордыҥ тап-эриктерин корыыры аайынча кӱреелер тӧзӧлгӧнинеҥ ала 100 јылдыкла уткып турус.
Бу служба тӧзӧлгӧниниҥ ле ӧзӱм алынганыныҥ тӱӱкизи Октябрьдыҥ революциязыныҥ ла кийнинеҥ башталган. Ол тушта совет государство балдарды кату керектердеҥ, јасакты бузарынаҥ ла јеткер-тӱбекке алдыртарынаҥ чеберлеерин бойына алынган.

Ол баштапкы кӱреелердиҥ тӧс иш-амадузы торолоп јӱрген балдарды аргадаары, балдар тербезендеп јӱрерин јоголторы ла олор јасакты бузуп турганыла тартыжары болгон.
100 јыл ӧтти. Бу кӱреелер эмди де балдар тербезендеп јӱрбезин ле тап-эриктер буспазын јеткилдееринде јаан учурлу јерде туруп, балдарды корыырында эҥ учурлу эп-аргалардыҥ бирӱзи болуп јат.

Бу ӧткӧн јылдардыҥ туркунына ол кӱреелер ажыра ас эмес тоолу билелер ле балдар ӧткӧн, айалгалары јарамыкту эмес билелерде кӧп тоолу куучын-эрмектер, шиҥжӱ-рейдтер ӧткӱрилген. Ол ӧйлӧрдиҥ туркунына иштиҥ уч-турултазы — јӱстер, муҥдар тоолу балдардыҥ салымдары аргадалган, билелердиҥ јонјӱрӱмдик айалгалары јарандырылган, Алтай Республикада балдар каршулу керектер эдери астаган.

Слер јӱрӱмниҥ кӱч айалгаларына алдырткан, болуш ла корулаш керексип турган балдарга болужып јадыгар. Слер бойыгардыҥ јаан учурлу јонјӱрӱмдик иш-молјугарды ак-чек бӱдӱрип јадыгар, арга-кӱчигерди ле ӧйигерди бир де кысканбай, балдарга ла олордыҥ ада-энелерине болуш јетиредигер. Балдар — бистиҥ республиканыҥ, ороонныҥ ла бастыра бистиҥ нацияныҥ келер ӧйи.
Кижиниҥ кӱӱн-санаазына јаан јӱк болуп турган бу каруулу ишти јаҥыс ла јаан јӱректӱ, кижиниҥ кӧгӱс-санаазына јылу экелер, бойыныҥ ижине чындык улус бӱдӱрер аргалу.

Балдар тербезендеп баспазын ла јасактыҥ ээжи-некелтелерин буспазын озолондыра јеткилдеериниҥ системазына бӱгӱн эл-јонды јонјӱрӱмдик јанынаҥ корулаар органдар, ӱредӱликтиҥ башкартулары, су-кадыкты корыыры, опека-попечительствоныҥ органдары, эл-јонды ишле јеткилдеериниҥ тӧс јерлери, ичбойындагы керектер аайынча органдар, уголовно-бӱдӱреечи системаныҥ учреждениелери кирип јат.

Алтай Республиканыҥ јажы јетпегендердиҥ керектери ле олордыҥ тап-эриктерин корыыры аайынча кӱреезин башка-башка јылдарда В. И. Горбунов, К. Д. Сакитова, И. И. Белеков, Ю. В. Антарадонов, Н. М. Екеева, О. А. Сафронова, М. Ю. Маргачев башкарган болгон. Олордыҥ профессионализминиҥ шылтузында Алтай Республикада балдардыҥ тап-эриктерин ле јилбӱлерин корыыры, балдар каршулу керектер эдерин болдыртпазы, бу ууламјылар јанынаҥ программалар тургузары ла олорды јӱрӱмде бӱдӱрери аайынча иштер кӧп јылдардыҥ туркунына једимдӱ, билгир ӧткӱрилген.

Антонина Иосифовна Чаптынова Алтай Республиканыҥ јажы јетпегендердиҥ керектери ле олордыҥ тап-эриктерин корыыры аайынча кӱреезиниҥ каруулу качызыныҥ ижин 20 јылдаҥ ажыра ӧйдиҥ туркунына ак-чек, бийик профессионал кеминде бӱдӱрип келген. Оныҥ турумкайыныҥ ла эрчимдӱ ижиниҥ шылтузында јажы јетпеген балдардыҥ тап-эриктерин корыырыла колбулу кӧп тоолу сурактар аайлаштырылган, јаҥыс эмес баланыҥ салымы јарамыкту јолго ууландырылган.

Бойыныҥ ижиниҥ андый ок профессионалдары республиканыҥ аймактарында да, калада да бар. Бу каруулу иште ас эмес ӧйдиҥ туркунына Зинаида Михайловна Кузнецова, Валентина Ивановна Вопиловская, Любовь Павловна Бавырина, Ида Башпыева Якоякова, Гульжан Уимдановна Батталова, Галина Васильевна Бескончина ла оноҥ до ӧскӧлӧри иштеп келген. Бу улустыҥ јажы јетпегендердиҥ керектери ле олордыҥ тап-эриктерин корыыры аайынча кӱреелердиҥ каруулу качылары болуп једимдӱ иштегени арткан улуска јаркынду тем болот.

Jажы јетпегендерле азыйда јылдарда иштеген ле бӱгӱн иштеп турган бастыра улуска иштеҥкейи, профессионализми, турумкайы, балдарга ајарыҥкайы, балдардыҥ тап-эриктерин ле билелердиҥ байлыктарын корыырына јаан камаанын јетиргени учун јаан быйанысты айдып турубыс.
Акту кӱӱнибистеҥ слерге бек су-кадык, ырыс, амыр-энчӱ јадын-јӱрӱм ле профессионал ижигерде једимдер кӱӱнзейдис!

АР-дыҥ башчызы,
башкарузыныҥ председатели А. В. Бердников

АР-дыҥ Эл
Курултайыныҥ председатели В. Н. Тюлентин

Кӱреениҥ јозокту тӱӱкилик јолы

Jажы јетпегендердиҥ керектери ле олордыҥ тап-эриктерин корыыры аайынча кӱреени (КДН) тӧзӧӧриниҥ тӱӱкизи совет јаҥныҥ баштапкы кӱндериле колбулу. 1918 јылдыҥ чаган айыныҥ 14-чи кӱнинде В. И. Ленин кол салган «Jажы јетпегендерге кӱреелер керегинде» Декрет чыккан. Бу документ јиит государствоныҥ балдарды јонјӱрӱмдик јанынаҥ таскадарыныҥ ууламјызын, олорго кандый таскамал учурлу эп-аргаларды тузаланарын чокымдаган.

Ол ӧйдӧҥ бери бир чак ӧй ӧдӱп те калган болзо, андый кӱреелердиҥ учуры бӱгӱн де јылыйбаган. КДН-ныҥ бӱгӱнги ижи-тожы — улустыҥ салымдарыла, балдардыҥ курч сурактарыла улайынча колбулу болоры. Бу кӱреелер балдар тербезендеп баспазын, јасак буспазын ла олордыҥ тап-эриктерин корыырын јеткилдеечи иште туружып турган организациялардыҥ ижин чуктай аайлаштырат.  Бу јаҥыс ла кемиле јаан иш эмес, је анайда ок јадын-јӱрӱмниҥ кӱч айалгазында болуп калган кажы ла кижиниҥ салымы учун јаан каруулу болоры. Эҥ ле учурлузы балага, билеге болушты ӧйинде эдери. Бӱгӱнги балдар кандый улус болуп чыдаарынаҥ бистиҥ каланыҥ ла бӱткӱл ороонныҥ келер ӧйи кандый болоры камаанду.

Балдар алдындагы ла чылап ок, государствоныҥ јанынаҥ јӧмӧлтӧни керексип јат.

Кезик учуралдарда јаан улус јажы јетпегендердиҥ алдында каруулу болгонын ундып салат, оныҥ да учун ӧзӱп јаткан јаш ӱйениҥ тап-эриктерин корыырында чындык профессионалдар иштеер учурлу. Олор кажы ла кӱн эл-јонныҥ эҥ ле ӧҥзӱрек бӧлӱгиле — балдарла болуп турган чындык эмес керектерге туштайт. Калганчы јылдарда кӱреелердиҥ специалисттери профилактиканыҥ системазыныҥ органдарыла, учреждениелериле ӧмӧ-јӧмӧ иштеп, балдарды таскадары, олор каршулу керектер этпезин озолондыра јеткилдеери, балдар тербезендеп базарын болдыртпазы јанынаҥ кеми јаан иштер ӧткӱрген.

Тургуза ӧйдӧ Алтай Республиканыҥ јеринде јадып турган јажы јетпегендердиҥ тоозы 66436, олордоҥ 29824 бала алты јашка јетире балдар, 7-17 јаштулардыҥ тоозы — 36612. Тергеениҥ муниципал тӧзӧлмӧлӧринде 11 КДН иштейт, олордыҥ ижин 28 ишчи јеткилдейт.

Балдар каршулу керектер этпезин озолондыра јеткилдееринде профилактикалык системаныҥ бастыра субъекттери билелерле иш ӧткӱрери, јонјӱрӱмдик јеткерлӱ айалгада билелерди јӧмӧӧри јанынаҥ чокым ла тӱрген иш бӱдӱрери, таҥынаҥ иш ӧткӱрери јаан учурлу.  Jонјӱрӱмдик јеткерлӱ айалгада билелерди илезине чыгарарга, ведомстволор ортодогы шиҥжӱ иштер тӧзӧлӧт. Государствоныҥ јанынаҥ болуш керексип турган билелердиҥ комплексный ӱйдежӱзин тӧзӧӧри бастыра субъекттердиҥ эҥ ле каруулу деген иш-керектериниҥ бирӱзи болуп јат.

Кижилик байлыкла бай болзын

КДН-ныҥ ижи јаҥыс ла јуундарда материалдар кӧрӧри эмес, је анайда ок ол балдар каршулу керектер этпезине, тербезендеп баспазына, олордыҥ тап-эриктерин ле јилбӱлерин корыырына јаан камаанын јетирет. Балдарла колбулу кандый бир коомой керек болбозын јеткилдееринде туружып турган органдардыҥ ла учреждениелердиҥ ижин база аайлаштыра ууландырат.

Бистиҥ кӱрее юбилейге учурлай бир канча керек-јарактар ӧткӱрген. Кош-Агаш аймактыҥ эл-јонды јонјӱрӱмдик јанынаҥ јӧмӧӧри аайынча башкартузында «Билениҥ телекейи» деп клубта юбилейле колбулу керектер ӧткӱрерине профучетто турган билелерди тартып алганыс. Ада-энелер бойын баалаарын бийиктедерине, билениҥ ле обществоныҥ алдында каруулу болор сезимди тыҥыдарына учурлалган тренинг-упражнениелерде турушкан. Анайда ок ороон кеминде јарлалган Волонтердыҥ јылына учурлай  волонтер А. А. Кашетова кийисле иштеери јанынаҥ мастер-класс ӧткӱрген, оныҥ туружаачылары мында бойлоры эдимдер ле ойынчыктар эдип, кийисле иштеериниҥ ченемел-билгирин алган.

2018 јыл бистиҥ тергееде Хоккейдиҥ јылы деп јарлалган: аймактыҥ јиит хоккеисттери ортодо маргаан ӧткӱрилерде, Жана-Аулдыҥ школыныҥ ӱренчиктериниҥ командазы јеҥӱчил болуп, кубокты ойноп алган.

Эртезинде кӱнде администрацияныҥ актовый залында спортчы-интеллектуалдар маргышкан. Шахматтардыҥ, шатраныҥ, тогус кумалактыҥ ойын-маргаандары јилбилӱ ӧткӧн.

Аймактыҥ бастыра толыктарынаҥ балдар аткарган јуруктарды јарлу јурукчы Ерболат Нуримановко башкарткан жюри баалап кӧргӧн. Jиит јурукчылардыҥ јуруктары сӱрлӱ, учурлу болгон учун эҥ артыктарын талдайтаны кӱчке келишкен деп темдектелген.

Jонјӱрӱмдик видеороликтердиҥ конкурсы балдарга јилбилӱ де, эмеш кӱч те болгон. Киноныҥ телекейи чӱмдӱ ине, мында режиссердыҥ кӧрӱминеҥ кӧп неме камаанду. Балдардыҥ јайаандыгыныҥ тӧс јеринде дезе театральный ойын-кӧрӱ база ӧткӧн.

Балдарга учурлай ӧткӱрилип турган кажы ла керек јаш ӱйени кижилик байлыкка чындык болорына таскадарына јаан камаанын јетирет, оныҥ да учун андый ууламјылу иш мынаҥ да ары элбеде ӧткӱрилер.

«КошАгаш аймак» МОныҥ јажы јетпегендердиҥ керектери ле олордыҥ тапэриктерин корыыры аайынча кӱреези

Jӱрегиниҥ јылузын берип

«Кан-Оозы аймак» муниципал тӧзӧлмӧниҥ јажы јетпегендердиҥ керектери ле олордыҥ тап-эриктерин корыыры аайынча кӱреезиниҥ специалисттери бойыныҥ ижинде федерал ла республикан јасактарла, нормативный акттарла, кӱреениҥ ээжилериле, јаш ӱйе алдында профессионал молјуларыла башкарынат.

Бистиҥ кӱреениҥ тӱӱкизин 1975 јылдаҥ бери орныктырар арга болгон. Кӱреениҥ ижи озо баштап јондык тӧзӧлгӧлӱ ӧткӧн, каршулу керектер эдерине ле јасактыҥ ээжилерин бузарына јайылгадый балдарла иш аайынча каруулу кижи — Лариса Петровна Коновалова. 1978-1985 јылдарда кӱреениҥ ижин Надежда Васильевна Федотова апарган. Амыралтага чыгып калган бу улус эмди ле Кан-Оозы јуртта јадат, олор јербойыныҥ тоомјылу улузы. Jурт, аймак ла республика кеминде ӧдӱп турган керек-јарактардаҥ олор тууразында артпайт.

1985 јылда Кан-Оозындагы райисполкомдо јажы јетпегендердиҥ керектери ле олордыҥ тап-эриктерин корыыры аайынча кӱреениҥ ставказы јӧптӧлгӧн, кӱреениҥ каруулу качызына Виктор Михайлович Тозыяков кӧстӧлгӧн.

1986-2005 јылдарда кӱреениҥ каруулу качызы болгон: Ольга Алексеевна Ивакина, Алтынай Алексеевна Куданова, Светлана Сергеевна Туткушева, Вера Тумысовна Ертакова, Наталья Ельмековна Чейнина, Надежда Михайловна Шатина.

2005 јылдыҥ чаган айыныҥ 18-чи кӱнинеҥ ала бу кӱреениҥ ижин Ирина Петровна Зюкина (Хвоинских) апарып јат. Аймактыҥ јааныныҥ јонјӱрӱмдик сурактар аайынча ордынчызы Марина Васильевна Савинкова узак ӧйдиҥ туркунына кӱреениҥ председатели болуп келген. Ол бу ишти чокым ууламјылу эдип тӧзӧгӧн. Кӱрееде таҥынаҥ кып бар, ол ишке керектӱ јазалдарла јеткилделген. Кӱреениҥ чаазын-документтериле иштеери ээжи-некелтелер аайынча ӧдӧт.

2007 јылда бу кӱреениҥ штадына ведущий специалистти кошкон, бу ишти Елена Владимировна Сумкина бӱдӱрген. 2014 јылдыҥ ӱлӱрген айыныҥ 1-кы кӱнинде бу ишке Лариса Ивановна Итышева кӧстӧлгӧн.

КДН-ныҥ 100 јылдыгына учурлай, кӱрее 2017-2018 јылдардагы ижиниҥ планына бир канча иштер ӧткӱрерин темдектеген болгон. Ол иш-керектердиҥ тоозында башка-башка темаларлу лекциялар, класстардыҥ частары, конкурстар ла о. ӧ.

Кӱреениҥ ижи јаан да улустыҥ, јаш та балдардыҥ салымдарыла колбулу болот. Кажы ла баланыҥ салымы учун бийик каруулу болор керек. Jӱреги кату улус бу иште иштеп болбозын јӱрӱмдик ченемел недеҥ де јарт керелейт. Балдардыҥ сурактары аайынча иштеген ле иштеп турган улуска олордыҥ чыдамкайы, јӱрегиниҥ јылузы, иштеҥкейи, иш-керегине чындык болгоны учун быйанысты айдадыс.

Бастыра коллегаларды юбилейле уткып, бек су-кадык, билелик ырыс, амыр-энчӱ теҥери, иште једимдер, турумкай кӱӱн-санаа кӱӱнзейдис. Слердиҥ ижигердиҥ, улуска болушка келип турганыгардыҥ шылтузында тергеебисте ас эмес балдар кату јӱрӱмниҥ јолыла барбаган.

«КанОозы аймак» МОныҥ јажы јетпегендердиҥ керектери ле олордыҥ тапэриктерин корыыры аайынча кӱреези

Јонјӱрӱмдик иш јол алынган

Албатыныҥ комиссарларыныҥ Соведи 1918 јылдыҥ чаган айыныҥ 14-чи кӱнинде јараткан «Jажы јетпегендерге кӱреелер керегинде» Декрет јарадылганы балдар каршулу керектер этпезин јеткилдеерине, олорго медико-психологический, педагогический ле јонјӱрӱмдик болуш јетирерин тӧзӧӧрине јаан камаанын јетирген. Бу ла ӧйдӧҥ ала јаан учурлу јонјӱрӱмдик иш јол алынып, бӱгӱнге јетире улалганча.

Профилактиканыҥ системазыныҥ тӧс органдарын ла учреждениелерин, ол тоодо олордыҥ ижин аайлаштыра башкараачы јажы јетпегендердиҥ керектери ле олордыҥ тап-эриктерин корыыры аайынча кӱреелерди чокымдаган 120-ФЗ таҥмалу федерал јасак 1999 јылда јарадылган. Соҥында башкаруныҥ јажы јетпегендердиҥ керектери ле олордыҥ тап-эриктерин корыыры аайынча кӱреези тӧзӧлгӧн.

Россияда иштеп турган андый кӱреелердиҥ тоозы 3124, ол тоодо 85 тергеелик, 3039 территориальный ла муниципал кӱреелер. Олордыҥ ижинде 5560 специалист туружат.

Бистиҥ аймакта андый кӱрее Акташ јуртта 1968 јылдаҥ ала 1981 јылга јетире иштеген. 1981 јылда дезе ол кӱрее, аймактыҥ тӧс јери Улаган јурттӧӧн кӧчӱрилген учун, Улаганда иштеп баштаган.

1969 јылдаҥ ала 1985 јылга јетире ӧйдиҥ туркунына бу кӱреениҥ председатели болуп Зоя Захаровна Кончубаева иштеген. Бойыныҥ ол јылдардагы ижи керегинде мынайда куучындаган: «Ол тушта райисполкомныҥ председатели Михаил Николаевич Пахомов болгон, мен оныҥ ордынчызы болгом. Качы болуп Чамалдаҥ ӱредӱчи Надежда Дмитриевна Согонокова иштеген. Кӱреениҥ турчылары аймактыҥ јурттарыла јорыктап, ада-энелерле, балдарла профилактикалык иш ӧткӱрген. Ол ӧйдӧ балдар да јобош кылык-јаҥду болгон деп айдарга јараар, јаан ла болзо — интернаттаҥ качып тургылайтан. Кӱреениҥ турчызы Николай Романович Салбашев јаантайын атту олорго једижип, интернатка кайра экелетен. ²ткӧн ӧйдиҥ туркунына бис бир ле катап Чибилӱ јурттыҥ балазын балдардыҥ Бийск каладагы туразына аткарган болгоныс. Кийнинде јылдарда мен оны кӧргӧм: јакшы кижи, су-орус тилле куучындажып турган. Учурал болордо, кӱреениҥ бастыра ветерандарын, бӱгӱн анда колын бош салбастаҥ иштеп тургандарды, олорго болужып јӱрген улусты юбилейле уткып турум! Слерге турумкай ла ачык кӱӱн-санаа кӱӱнзейдим, кӱндӱлӱ коллегалар!».

1985-1991 јылдарда кӱреениҥ председатели Владимир Константинович Ядомыков болгон. Бис юбилейдиҥ алдында ого јолугып јӱрдис. Ол кӧп неме айтпас кижи. Оныҥ айтканыла, олор арга-кӱчи јеткенче ле иштеген, кемди де јабыс кӧрбӧгӧн болгон. Кандый ла курч суракты аайлаштырарга кичеенгилейтен. Адакыда ол кӱрееде иштегендерге ле иштеп тургандарга эҥке-тоҥко јадын-јӱрӱм, јеҥил эмес иште турумкай болорын, кандый да уур-кӱч учурал болзо, балдарды ла билелерди кичееп јӱрзин деп кӱӱнзеген.

1985-1992 јылдарда кӱреениҥ каруулу качызы Надежда Алексеевна Танзаева болгон. Ол ӧйдӧ кӱреениҥ составына райисполкомныҥ бӧлӱктериниҥ каруулу ишчилери кирип туратан. Кӱреениҥ јуундары кажы ла ай сайын ӧдӧтӧн. Jуундарда балдарла, олордыҥ билелериле колбулу кӧп тоолу сурактар кӧрӱлетен, айалгалары кӱч билелер учетко тургузылатан. Кӱреениҥ турчылары школдор сайын барып, шиҥжӱ ишти ИДН-ла кожо ӧткӱретен. Ол тушта Улаган аайынча инспектор С. К. Чейнин болгон, Акташ аайынча — О. К. Абрамов. Соҥында кӱреениҥ председатели В. А. Санин, ИДН-ныҥ инспекторы Г. А. Лубеницкий болгон. Герман Александровичле ӧмӧ-јӧмӧ иш сӱрекей једимдӱ болгон деп айдарга јараар.

1992-1996 јылдарда Александр Данилович Челчушев, Юрий Макарович Манзыров иштеген. 1992 јылда јажы јетпегендердиҥ керектери аайынча Улаганныҥ райисполкомында кӱрее јажы јетпегендердиҥ керектери аайынча «Улаган аймак» МО-ныҥ администрациязындагы кӱрее деп, ӧскӧртӧ адалган. Оноҥ бери ӧйдӧ иштеген: 1997-2000 јылдарда кӱреениҥ председатели Надежда Исаковна Адыкаева — ӱредӱликтиҥ бӧлӱгиниҥ јааны, каруулу качы — Татьяна Кирилловна Шабыкова. 2001-2003 јылдарда кӱреениҥ ижин Валерий Михайлович Адагызов башкарган, 2004 јылда бу ишке Августа Ивановна Чейнина, 2005 јылда Амурад Арсентьевич Санаа кӧстӧлгӧн. Соҥында јылдарда кӱреениҥ јаандары болуп иштеген: Нина Ивановна Болгова, Владимир Борисович Челчушев, Екатерина Владимировна Бушулдаева, Эмилия Юрьевна Кеденова, Айана Николаевна Каятова, Светлана Васильевна Бадыкина, Надежда Григорьевна Папина.

2000 јылдаҥ ала бӱгӱнге јетире кӱреениҥ каруулу качызы болуп Алевтина Анатольевна Тельденова иштейт. Кӱреениҥ председатели — Людмила Егоровна Кудюшева.

Кӱреениҥ специалисттери болуп иштеген: Елена Константиновна Чукина, Мария Сергеевна Токоекова, Алена Юрьевна Токоекова. 2014 јылдаҥ ала бӱгӱнге јетире кӱреениҥ ведущий специалисттери болуп Джамиля Игнатьевна Тойдонова ла Игнат Владимирович Белеев иштейт.

Кӱреелер бойыныҥ тӱӱкизинде јеҥил эмес јол ӧткӧн. Специалисттердиҥ чокым тӧзӧлгӧлӱ ижиниҥ шылтузында ас эмес балдар јӱрӱмниҥ тайкак јолынаҥ туураладылган, олорго болуш эдилген. Балдардыҥ тап-эриктерин корыырына, олорло иштеерине кӱреелер, ӧскӧ органдарла ӧмӧ-јӧмӧ иштеп, јаан камаанын јетирген. Бис кӱреениҥ бастыра турчыларын — мынаҥ озо ӧйдӧ иштегендерди ле эмди иштеп тургандарды 100 јылдык юбилейле акту кӱӱнистеҥ уткып турус!

«Улаган аймак» МОныҥ јажы јетпегендердиҥ керектери ле олордыҥ тапэриктерин корыыры аайынча кӱреези

Jаш ӱйе чындыкка јӱткӱзин

«Оҥдой аймак» муниципал тӧзӧлмӧниҥ јажы  јетпегендердиҥ керектери ле олордыҥ тап-эриктерин корыыры аайынча кӱреезиниҥ ӧмӧлиги бастыра аймактардыҥ ла каланыҥ мындый ок кӱреелериниҥ специалисттерин ле турчыларын јажы  јетпегендердиҥ керектери ле олордыҥ тап-эриктерин корыыры аайынча кӱреениҥ тӧзӧлгӧнинеҥ ала 100 јылдыгыла уткып, кудайыстыҥ курчузы, Алтайыстыҥ алкыш-быйаны бисти кичееп, корып јӱрзин, ак малыбыс астабазын, ар-јӧӧжӧбис артабазын, алтын сындарыс сергек, ак кӱӱн-санаабыс омок болзын, Алтайыс амыр турзын, калыгыс бирлик болзын деп кӱӱнзеп туру!

Jадын-јӱрӱмистиҥ айалгаларын јарандырарга, бу јеҥил эмес  иште арга-кӱчисти тыҥыдарга, коомой јӱргендерге бойыстыҥ ајарубысла, јӧмӧлтӧбисле, сӱӱжисле болужарга, бир биледий јадарга, ончо учреждениелер (Россияныҥ МВД-зыныҥ Оҥдой аймак аайынча бӧлӱги, АР-дыҥ «УСПН Онгудайского района» БУ-зы, «Оҥдой аймактыҥ эмчилиги» БУЗ, культураныҥ бӧлӱги, јурт јеезелердиҥ администрациялары ла о. ӧ.) кожо иштеп, бийик једимдерге јетсин деп кӱӱнзеп турубыс.

Jӱрӱм — ол база билим. Бистиҥ иш кӱч те болзо, албатыга, бала-баркага керектӱ. Кажы ла баланыҥ јӱрӱми бажынаҥ ала аайлу-башту, јаман кылыктар јогынаҥ болоры, ол јакшы ӱренип, бойыныҥ билгирлерин элбедип, бойын таскадып, кайда ла тоомјылу кижи болорго јӱткӱп јӱрерине баштаары ол эне-адалардыҥ ла  бистиҥ ӧмӧ-јӧмӧ ижистеҥ камаанду.

Кӱреелердиҥ ветерандарын бу юбилейле база акту јӱрегистеҥ изӱ уткып турубыс!  Jаан јаштуларыс  оорыбай-чылабай јӱрзин, јииттерис ӧрӧ ӧссин, ӱредӱзи эрчимделзин, ижемјилери толо болзын, амадуларына јединзин деп кӱӱнзейдис. Энелерди ле адаларды бала-баркалары јаантайын сӱӱндирип турзын, јаактарына јаш тоолотпозын, кирбиктерине кир тийдиртпезин.

Jажы эр кемине јетпеген балдарла иштеер кӱреениҥ специалисттериле оморкойдыс! База катап 100 јылдыкла слерди ончогорды уткып, бек су-кадык, иште бийик једимдер, ачык-јарык кӱӱн-санаа ла јаан ырыс кӱӱнзейдис!

Слердиҥ иштеген ижигер, ару санаагар, јалакай јӱрегер учун алкыш-быйан болзын, эмди де кӧп ажулар ажыгар!

«Оҥдой аймак» МОныҥ јажы  јетпегендердиҥ керектери ле олордыҥ тапэриктерин корыыры аайынча кӱреези

 

 

 

 

ТОП

«Баатырларыс ойгонып калды…»

(Башталганы 1-кы номерде) «Алтын-Эргек» кай чӧрчӧкти сценада «Ээлӱ кайдыҥ» турчыларыла кайлап отурыс. Ол тушта мениле саҥ башка учурал болгон. Кандый да ӧйдӧ сӱнем чыга бергендий, бойымды ӱстинеҥ тӧмӧн ајыктап турум. Топшуур согуп турганымды кӧрӧдим. Ол ло ок ӧйдӧ коштойындагы, алдыгы, ӱстиги телекейлерге јӱрӱп, олордо не болуп турганын, ондогы јӱрӱмди база кӧрӱп турум. Ончо ло бойым

Малдыҥ сӧӧк-тайагыла тудуш јаҥдар

Кыптунак Малды сойгон кийнинде эҥ ле озо этле кожо кыптунакты кайнадар учурлу. Јаак Эки јаакты айрыйла, бирӱзин тургуза ла кайнадар. Оноҥ башка эки јаак јадала, «арткан этти јип салар». Ол тушта этти јизе, курсакка бодолбос. (К. И. Санин) Кары Карыны энедеҥ јаҥыс бӱткен кижи јарбас керегинде албатыда чӱм-јаҥ бар. Оныла колбулу мындый кеп-куучын арткан: «Бир

Јаҥарыс бистиҥ Алтайга јаҥыланзын

Јаҥы Койон јылдыҥ бажында телеҥит јаҥарыс коштойындагы Алтай крайда профессионал студияда јыҥыраганын интернетле «нӧкӧрлӧжип» турган улус уккан-кӧргӧн лӧ болбой. Оны кӧргӧн кижиниҥ база ла катап «Улаган тыҥ!» деп, кӧксине чабынар кӱӱни келер. Бу узак јолды кӱчсинбей, Улаган аймактыҥ кеендикти, узанышты ла спорттыҥ албаты бӱдӱмдерин элбедер тӧс јериндиҥ башкараачызы Мерген Тельденовко, Алтай Республиканыҥ ат-нерелӱ артисттери Марина