Настройки отображения

Размер шрифта:
Цвета сайта:
Ностройка изображения
Ностройка изображения

Настройки

Алтайдын Чолмоны

Келер ӧйдиҥ тӱжӱмин јеткилдеерге

13.04.2018

Тургуза ӧйдӧ аграрийлерди јаан иш сакыйт — јаскы кыра ижи. Кажы ла јыл, алдындагы јылдагызына кӧрӧ, ар-бӱткенниҥ айалгалары аайынча аҥыланат. Оныҥ да учун ай-кӱн кандый турганынаҥ бу иш канайда ӧдӧри база камаанду болот.

Оҥдой аймактыҥ администрациязыныҥ јурт ээлем аайынча бӧлӱгиниҥ јетирӱзиле, аймактыҥ јеринде крестьян-фермер ээлемдердиҥ тоозы 345, 21 јуртээлемдик предприятие, 2 СПоК ло улустыҥ таҥынаҥ 6000 ээлеми бар.

Быјыл јербойында 7216 гектар кыралар ӱренделер, онызы 2017 јылдагызынаҥ 258 гектарга кӧп (2016 јылда 6958 гектар болгон). Ӱрендеер кыраларыныҥ кеми элбек болгоныла Кеҥидеги, Jолодогы, Алтыгы Талдудагы ла Куладыдагы јурт јеезелер аҥыланат. Быјыл аш ӧзӱмдерле 80 гектар јер ӱренделер, онызы былтыргы кеминеҥ 20 гектарга кӧп.

Аймактыҥ јааныныҥ јурт ээлемниҥ сурактары аайынча ордынчызы Евгений Мартынюктыҥ айтканыла, быјыл кыралайтан јерлердиҥ кемин мынаҥ озо јетире тузаланылбаган кыраларды тузаланганы ажыра кӧптӧдӧр. Бу иш јербойында ӧдӧрин аймактыҥ бир канча ээлемдери чокымдап салган. Калганчы јылдардыҥ ченемелинеҥ кӧрзӧ, аш ӧзӱмдерди јербойында ӧскӱргени мал-ашка арбынду азырал белетеерине јарамыкту болот. Кӧпјылдык ӧлӧҥдӧрдиҥ тӱжӱми ай-кӱнниҥ айалгалары кандый болгонынаҥ камаанду болуп турган болзо, бирјылдык ӧзӱмдерге ай-кӱнниҥ коомой айалгалары јаан салтарларын јетирбейт, кӱйгек те јайда тӱҥей ле тӱжӱм болот.

Кӧпјылдык ӧлӧҥдӧрдиҥ келер ӧйдӧ болотон тӱжӱмине иженип, бирјылдык ӧзӱмдер ӱрендебеген ээлемдер, јайдыҥ башталганында тыҥ кӱйгектер болордо, кӱскиде мал-ажына арбынду азырал белетеп болбой, азыралды тууразында јерлердеҥ садып алып турганын јӱрӱмдик ченемел кӧргӱзет. Кыраларын бирјылдык ӧзӱмдерле ӱрендеген ээлемдер арбынду азырал белетеп алганына ӱзеери, артыкташкан азыралды улустыҥ таҥынаҥ ээлемдерине, азыралы јетпей калган предприятиелерге садат.

Быјыл јаскы кыра ижи аймакта јуртээлемдик учурлу 215 муҥ гектар јерде ӧдӧр. Jуртээлемдик учурлу бастыра јерлердиҥ кеми 116627 гектар, ол јерлердиҥ 17185 гектары кыралар, одор јерлер — 89731 гектар, ӧлӧҥ чабатан јерлер — 9228 гектар.

Евгений Дмитриевичтиҥ темдектегениле, быјыл јас ӧйинде бӱдӱретен иштиҥ кеми јаан: јаскы кыра ижин ӧйлӱ-ӧйинде, бастыра агротехнический ээжилер аайынча 14007 гектар шыдар јерде (былтыргызынаҥ 75 гектарга кӧп) баштаар керек.

Кичӱ-Jаламанныҥ садтарында алама-јиилектер быјыл узак ӧйдиҥ бажында баштапкы ла катап отургызылар.

Калганчы јылдарда аймактыҥ јурт ээлеминиҥ предприятиелериниҥ кӧбизи бойыныҥ материально-техникалык тӧзӧлгӧлӧрин тыҥыткан. Jаскы кыра ижинде быјыл бастыра 355 трактор, 130 салда, 42 культиватор, 146 сеялка, 163 тырмууш, 3 посевной комплекс, 70 каток тузаланылар. Тургуза ӧйдӧ техниканыҥ 80 проценти ишке белен, јазашту-технический иштер улалганча.

Минеральный удобрениелерле иштеерине 6 РМГ-4 лӧ РУ-1000 белетелет, органический удобрениелерле иштеерине 7 РОУ-6 белетелип јат. Анайда ок сӱрее ӧлӧҥ-чӧпти јоголторго, 5 опрыскивательди тузаланары темдектелет.

Бу айдыҥ башталганында болгоныла, «Бийскагрохимия» ООО-до минеральный удобрениелердиҥ баалары мындый болгон: азотно-магниевый — 15750 салковой, карбамид (мочевина) — 19350 салковой. Быјыл кыраларда 80 тонна минеральный удобрениелер тузаланары темдектелген.

Тургуза ӧйдӧ ээлемдер минеральный удобрениелерди садып аларын эрчимдӱ улалтканча. АР-дыҥ јурт ээлем аайынча министерствозы былтыр минеральный удобрениелер аайынча субсидияларды 15 процент кеминде тӧлӧгӧн болзо, быјыл — текши бааныҥ 40 процентин.

Специалисттер ээлемдер ӱренниҥ чыҥдыйына јаан ајару эдерин аҥылап темдектейт. Аймактыҥ кыраларын ӱрендеерине 1400 тонна кире ӱрен керек, кӧбизинде суланыҥ ӱрени. Анайда ок ӧскӧ дӧ ӧзӱмдердиҥ ӱрендери керектӱ. Тургуза ӧйдӧ бастыра бӱдӱм ээлемдерде 370 тонна кире ӱрен бар, база 720 тонна ӱрен садып алары јанынаҥ јӧптӧжӱлер тургузылган. Тууразында јерлердеҥ садып алган ӱрен аштыҥ чыҥдыйын «Россельхозцентр» ФГБУ-ныҥ Алтай Республика аайынча филиалында шиҥдедип кӧрзӧ, артыкташ болбос. Бу филиал јурт ээлем аайынча министерствоныҥ туразында иштейт. Ээлемдердиҥ керексиништерине тузаланылатан ӱренниҥ чыҥдыйы акча тӧлӧтпӧзинеҥ ӧткӱрилет.

Кыраларда тузаланылып турган ӱрендерди солыырга, бийик тӱжӱм берер ӱрендерди талдап алар керек. Бӱгӱн суланыҥ бир тонна ӱрениниҥ баазы 8 муҥ салковойдоҥ ала 10 муҥ салковойго једет. Специалисттердиҥ шӱӱлтезиле, суланыҥ «Аргумент», «Нарымский», «Ровесник» деген сортторы бистиҥ јердиҥ айалгаларына јарамыкту.

Jаскы кыра ижин ӧйинде ӧткӱрерге, 470 тонна ГСМ керек, тургуза ӧйдӧ ээлемдерде 170 тонназы бар. 80 тонна дизельный одыру аайынча 10 јӧптӧжӱ тургузылып калган.

Аймактыҥ јурт ээлем аайынча бӧлӱги тургуза ӧйдӧ субсидиялардыҥ документтерин белетеери јанынаҥ иштейт, ол ок ӧйдӧ ӧдӱп јаткан јылдыҥ баштапкы кварталыныҥ статучедыла колбулу иш ӧдӧт.

(«Ажуда» газеттеҥ)

ТОП

«Баатырларыс ойгонып калды…»

(Башталганы 1-кы номерде) «Алтын-Эргек» кай чӧрчӧкти сценада «Ээлӱ кайдыҥ» турчыларыла кайлап отурыс. Ол тушта мениле саҥ башка учурал болгон. Кандый да ӧйдӧ сӱнем чыга бергендий, бойымды ӱстинеҥ тӧмӧн ајыктап турум. Топшуур согуп турганымды кӧрӧдим. Ол ло ок ӧйдӧ коштойындагы, алдыгы, ӱстиги телекейлерге јӱрӱп, олордо не болуп турганын, ондогы јӱрӱмди база кӧрӱп турум. Ончо ло бойым

Малдыҥ сӧӧк-тайагыла тудуш јаҥдар

Кыптунак Малды сойгон кийнинде эҥ ле озо этле кожо кыптунакты кайнадар учурлу. Јаак Эки јаакты айрыйла, бирӱзин тургуза ла кайнадар. Оноҥ башка эки јаак јадала, «арткан этти јип салар». Ол тушта этти јизе, курсакка бодолбос. (К. И. Санин) Кары Карыны энедеҥ јаҥыс бӱткен кижи јарбас керегинде албатыда чӱм-јаҥ бар. Оныла колбулу мындый кеп-куучын арткан: «Бир

Јаҥарыс бистиҥ Алтайга јаҥыланзын

Јаҥы Койон јылдыҥ бажында телеҥит јаҥарыс коштойындагы Алтай крайда профессионал студияда јыҥыраганын интернетле «нӧкӧрлӧжип» турган улус уккан-кӧргӧн лӧ болбой. Оны кӧргӧн кижиниҥ база ла катап «Улаган тыҥ!» деп, кӧксине чабынар кӱӱни келер. Бу узак јолды кӱчсинбей, Улаган аймактыҥ кеендикти, узанышты ла спорттыҥ албаты бӱдӱмдерин элбедер тӧс јериндиҥ башкараачызы Мерген Тельденовко, Алтай Республиканыҥ ат-нерелӱ артисттери Марина