Настройки отображения

Размер шрифта:
Цвета сайта:
Ностройка изображения
Ностройка изображения

Настройки

Алтайдын Чолмоны

Кабайы болгон Алтайга амадап

17.04.2018

Павел Кучияктыҥ адыла адалган эл театрдыҥ јаан залында кандык айдыҥ 10-чы кӱнинде Калмыкияныҥ Б. Басанговтыҥ адыла адалган эл драма театрыныҥ генеральный директоры, Калмык Республиканыҥ культуразыныҥ нерелӱ ишчизи, Азербайджанныҥ культуразыныҥ Кӱндӱлӱ кижизи Галина Шураева, Калмык Республиканыҥ албаты артизи Сергей Мучиряев, Калмык Республиканыҥ нерелӱ артизи Марина Кикеева бистиҥ таланыҥ СМИ-лериниҥ чыгартулу улузыла пресс-конференция ӧткӱрди.

Алтай Республиканыҥ культуразыныҥ министри Ольга Антарадонова пресс-конференцияны ачып тура, ол Б. Басанговтыҥ адыла адалган эл драма театрдыҥ бистиҥ республикада кандык айдыҥ 10-12 кӱндеринде ӧдӱп јаткан гастролине учурлалат деп айтты. Эл театрдыҥ јайаан ӧмӧлиги таланыҥ кӧрӧӧчилерине ӱч ойын-кӧргӱзӱзин кӧргӱскен. Театрдыҥ гастроли «Большие гастроли» деген федерал программа аайынча ӧткӧн. Шак бу программа РФ-тыҥ культура аайынча министерствозыныҥ гастрольный ишти јӧмӧӧр федерал тӧс јериниҥ јӧмӧлтӧзиле ӧдӱп јат.

Калмык эл театрдыҥ генеральный директоры Галина Шураева Туулу Алтайга амадап келгениниҥ тӧс шылтагы бистиҥ тазыл-тамырыс, угы-тӧзис мынаҥ барган деп айтты. Турган јери, эбире курчаган кырлары, ар-бӱткени кайкамчылу болгонын база темдектеди.

«Бистиҥ театрыс керегинде сӧзин слерге амадап экелген ӱч ойын-кӧргӱзӱ айдар. Россия Федерацияныҥ ла Калмык Республиканыҥ санадыныҥ нерелӱ ишчизи, Азербайджанныҥ культуразыныҥ Кӱндӱлӱ ишчизи, режиссер Борис Манджиевтиҥ ады-јолы танылу, јарлу. Алтайга экелген «Я — Будда» деген кӱӱлик туујызы текши Россияда база ады-чуузы чыккан ойын-кӧргӱзӱ. Сӱреен кӧп учурлу сӧстӧр дӧ айдылган, баалаганын керелеген дипломдоры да кӧп — деп, Галина Борисовна айтты. — Борис Манджиев онойдо ок театрдыҥ ченемелдӱ художественный башкараачызы».

Экелген экинчи ойын-кӧргӱзӱ «Араш» деп адалат. Бу ойын-кӧргӱзӱ калыктар ортодогы кӧп тоолу театрал фестивальдардыҥ лауреады. Ол калмык албатыны айдуга апарганы керегинде. Мында албатыныҥ тӱӱкизиниҥ ачулу, сысту бир бӱги. Кыскарта айтса, Араш деп уулчак Сибирь јаар айдаткан. «Араш» деген ойын-кӧргӱзӱ ажыра ол уур-кӱч јылдарда бистиҥ албатыга болужын јетирген, јӧмӧгӧн сибиряктарга быйаныс јетиредис деп, Галина Борисовна айткан.

Г. Шураева калмык элдиҥ той-јыргалын экелбес аргабыс јок деп айдып, «Калык чӱмделгезинде, той-јыргалда калмык элдиҥ чӱм-јаҥжыгулары. Онойып бис слерге эҥ ле учурлу, темдектӱ, танылу ойындарысты экелдис» — деп чокымдады.

Пресс-конференцияныҥ туружаачыларына театрдыҥ јааны Г. Шураева јайаан ӧмӧликтиҥ ижи јанынаҥ элбеде айтты. Олор Азербайджанныҥ театрыла беш јылдыҥ туркунына ӧмӧ-јӧмӧ иштеп јаткан болуптыр. Онойып, Г. Шураева бистиҥ эл театрыстыҥ башкараачызы Э. Иришевала кожо иштеери јанынаҥ шӱӱлте этти. Эки театрдыҥ учредительдери акча-манатла јӧмӧгӧн болзо, иштиҥ јаҥы бӱдӱмдерин тузаланары јанынаҥ база айтты. Темдектезе, ойын-кӧргӱзӱлериле, режиссерлорло таныжарга јараар. Бир сӧслӧ, бу ӱлекерди јӱрӱмде бӱдӱрериле колбой оныҥ бӱдӱмдери улай ла солынат.

Галина Шураева онойдо ок ончо эл-тергеелик театрлардыҥ курч, ӧҥзӱре сурагы — драматургия јанынаҥ бойыныҥ шӱӱлтелерин база айтты. «Эл тергеелик драматургия јокко јуук. Драматургты ӱредип аларына кӧп ӧй керек. Ӱзеери тӧрӧл тилиле бичип тургандар ас. Бис бу айалгадаҥ бойыстыҥ аргабысла, кӱчисле чыгадыс. Калмык албатыныҥ јаҥжыгуларын, тилин корулап ӧскӱредис. Темдектезе, Б. Манджиев бир чокым теманы алып, бичип јат — деп, ол айтты. — Онойып ла «Я — Будда», «Араш», «Калмык той» тургузылган».

Оныҥ темдектегениле, эл театрда сегис ӱйе јайаан јайалталар иштеп јат, ороонныҥ бийик ӱредӱлӱ заведениелерин божоткон, олордо тоомјылу, ченемелдӱ эки аксагал бар. Jаан ӱйениҥ улузы оогошторын, јииттерин таскадып, јаан јолго чыгарат.

Бӱгӱнги кӱнде бу театр калыктар ортодогы театрал фестивальдардыҥ јаантайынгы туружаачызы. Оныҥ јайаандык иштери улай ла кайралдарла темдектелет. Республиканыҥ јайаандык ӧмӧликтери ортодо албатыныҥ культуразына, тилине, литературазына јилбӱни, ајаруны элбеде тыҥыдарында ол тӧс јерде турат. Бу театрдыҥ гастрольдоры Алтайдыҥ кийнинеҥ Тувада ла Бурятияда ӧдӧр.

Пресс-конференцияныҥ база бир туружаачызы ады-јолы јарлу артист, тоомјылу аксагал Сергей Мучиряев јети јаштуда энезиле кожо айдуныҥ јолын ӧткӧн. Ол Тюменский областьта ӧскӧн, таскаган. Энезиле экӱ јыш тайгада колхозто иштеген. Jиит јетинчи класстыҥ, оноҥ онынчы класстыҥ кийнинде ӱредӱге, институтка кирерге кӱӱнзеген, је оны албаган. «1955 јылда бисти реабилитировать эткен. 1958 јылда мен театрдыҥ, кӱӱниҥ ле киноныҥ Ленинградтагы институдына ӱренерге киргем. ¯ренип турала, ӱчинчи курста ӱредӱни таштаарга санангам. Энем јӧпсинген. Jе мен јазап сананала, ӱредӱни таштабадым — деп, ол куучындады. — Онойып мен 55 јыл театрда иштеп јадым. ²ткӧн јылда театрыс 80 јылдыгын темдектеген».

—Театрдыҥ эҥ баштапкы артисттери 1936 јылда Астраханьда санаттыҥ училищезин божоткондор. Оноҥ 1941 јылда ГИТИС-ти божодоло келген бир бӧлӱк јииттер фронтко атанган. Олордоҥ 5-6 ла кижи арткан. Сегис ӱйе артисттердиҥ ортозында мен эҥ ле «јииди» болорым. Бис Кӱнбадыш Европаны, Россияны бӱткӱлинче, база Монголияны эбирип келдис» — деп, С. Мучиряев айтты.

Бойыныҥ јайаандык ижи, јолы керегинде Марина Кикеева куучындады. Ол «Я — Буддада» јаш балалу эпшини ойнойт. Тургуза ӧйдӧ ГИТИС-те режиссерго ӱренип јат. Jе ол бойын озо ло баштап актриса деп чотойт. «Бис, јайаан јашӧскӱрим, Борис Манджиевтиҥ, Галина Шураеваныҥ ӧйинде иштеп јатканысла оморкойдыс. Театр, бис келер ӧйгӧ иштейдис. Байлык ченемелдӱ башкараачылар јиит актерлор вузтарга кирип ӱренерин ајаруда тудат. Улай ла гастрольдорго јӱредис, кӧрӧдис, ӱренедис. Галина Борисовна Москвадаҥ театрал критиктерди кычырат. Олор бистиҥ ижисти кӧрӧт, ајарулар эдет, онызы ӧрӧ ӧзӧргӧ база керектӱ» — деп, М. Кикеева айтты.

Павел Кучияктыҥ адыла адалган театрдыҥ башкараачызы Эмма Иришева «Большие гастроли» деген федерал программа аайынча Россияныҥ баш театрларыныҥ талада ӧткӧн гастрольдоры јанынаҥ куучындады. Темдектезе, ӧткӧн јылда Москвадаҥ «Театр юного зрителя», Барнаулдаҥ наадайлардыҥ «Сказка» деп театрлары келип јӱрген. Бӱгӱн алтай эл-јонго Калмык Республиканыҥ театры келгенин аҥылап темдектеди.

Эмма Иришеваныҥ айтканыла, бистиҥ эл театр бойыныҥ ойын-кӧргӱзӱлерин ӱлӱрген айдыҥ 3-5 кӱндеринде Элистада кӧргӱзер. Оныҥ кийнинеҥ Алтайга хакас театр келер. «Большие гастроли» башка-башка талалардыҥ, калыктардыҥ культуразыла, чӱм-јаҥдарыла, тӱӱкизиле, тилиле кӧрӧӧчилерди тереҥжиде, јууктада таныштырар арга берет. Гастрольдор керектӱ, оныҥ учуры текши ороонныҥ эл-јоныныҥ ӧзӱмине сӱреен учурлу ла тузалу.

К. ПИЯНТИНОВА

ТОП

«Баатырларыс ойгонып калды…»

(Башталганы 1-кы номерде) «Алтын-Эргек» кай чӧрчӧкти сценада «Ээлӱ кайдыҥ» турчыларыла кайлап отурыс. Ол тушта мениле саҥ башка учурал болгон. Кандый да ӧйдӧ сӱнем чыга бергендий, бойымды ӱстинеҥ тӧмӧн ајыктап турум. Топшуур согуп турганымды кӧрӧдим. Ол ло ок ӧйдӧ коштойындагы, алдыгы, ӱстиги телекейлерге јӱрӱп, олордо не болуп турганын, ондогы јӱрӱмди база кӧрӱп турум. Ончо ло бойым

Малдыҥ сӧӧк-тайагыла тудуш јаҥдар

Кыптунак Малды сойгон кийнинде эҥ ле озо этле кожо кыптунакты кайнадар учурлу. Јаак Эки јаакты айрыйла, бирӱзин тургуза ла кайнадар. Оноҥ башка эки јаак јадала, «арткан этти јип салар». Ол тушта этти јизе, курсакка бодолбос. (К. И. Санин) Кары Карыны энедеҥ јаҥыс бӱткен кижи јарбас керегинде албатыда чӱм-јаҥ бар. Оныла колбулу мындый кеп-куучын арткан: «Бир

Јаҥарыс бистиҥ Алтайга јаҥыланзын

Јаҥы Койон јылдыҥ бажында телеҥит јаҥарыс коштойындагы Алтай крайда профессионал студияда јыҥыраганын интернетле «нӧкӧрлӧжип» турган улус уккан-кӧргӧн лӧ болбой. Оны кӧргӧн кижиниҥ база ла катап «Улаган тыҥ!» деп, кӧксине чабынар кӱӱни келер. Бу узак јолды кӱчсинбей, Улаган аймактыҥ кеендикти, узанышты ла спорттыҥ албаты бӱдӱмдерин элбедер тӧс јериндиҥ башкараачызы Мерген Тельденовко, Алтай Республиканыҥ ат-нерелӱ артисттери Марина