Алтын Кӧлди чеберлеери — национальный амаду

15.05.2018

Владимир Путин Россияныҥ Президентиниҥ иш-молјузын јаҥы ӧйдиҥ туркунына бӱдӱрерин баштап тура, «Национальный амадулар ла Россия Федерацияныҥ ӧзӱминиҥ 2024 јылга јетире стратегический иш-керектери керегинде» јарлыкка кол салган. Бу документти эксперттер «јаҥы майский јарлыктар» деп адап салды, нениҥ учун дезе бу јарлык, алты јыл кайра кол салган 11 јарлык чылап, государственный политиканыҥ тӧс ууламјыларын чокымдайт, Путинниҥ јаҥы президент ӧйинде тӧс амадуларды тоолоп, чокымдап турган программный документ болуп јат.

Темдектезе, јарлыкта экологияныҥ бӧлӱгинде национальный ӱлекерди белетеери ле јӱрӱмде бӱдӱрери темдектелип калган. Бу ӱлекердиҥ амадуларыныҥ бирӱзи сууныҥ объекттериниҥ экологический айалгаларын оҥдолторы, ол тоодо Байкалдыҥ ла Алтын Кӧлдиҥ. Jарлыкта айдылганыла, экологияныҥ бӧлӱгинде национальный ӱлекерди белетеер тушта Россия Федерацияныҥ башкарузына сууныҥ объекттерин чеберлеерин 2024 јыл кирезинде јеткилдеп саларын ајаруга алар керек. Анайда ок Байкал, Алтын Кӧл, Ладожский, Онежский кӧлдӧрдиҥ, Волга, Дон, Обь, Енисей, Амур, Урал, Печора суулардыҥ јараттарын ла олорго јакалай јерлерди сӱрее-чӧптӧҥ арутаарын ајаруга алар керек.

Владимир Путин Федерал Jуунга 2016 ла 2017 јылдарда эткен баштануларында Алтын Кӧлди чеберлеери аайынча иштер ӧткӱрери керегинде айткан болгон. Мыныла колбой кӧлдиҥ экологиялык айалгазын јарандырарыла колбулу иштер ӧткӱрилип туру. Тургуза ӧйдӧ тергееде кату бытовой таштанчыларла иштеер заводтыҥ ӱлекерин тургузары, Артыбаш ла Иогач јурттарга арутаар јазалдар ла сууӧткӱштер јанынаҥ иштер ӧдӧт. Jаскыда кӧлди јараттай јерлерде иштер башталар. Бу текши иштерди ӧткӱрерине Алтай Республикага федерал бюджеттеҥ быјыл 100 миллион салковой акча чыгарылар.

Онызы бистиҥ бу кӧлди чеберлеп алары аайынча ӱлекердиҥ јӱк ле баштапкы бӧлӱги болуп јат, бу иштер канча јылдарга улалар.

«Россияныҥ ар-бӱткендик темдек-кереезин чеберлеп аларга, бис анда јадып турган улустыҥ јадын-јӱрӱминиҥ айалгазын арга-кӱчис јеткенче јарандырар учурлу. Ар-бӱткенниҥ кажы ла объегине кижиниҥ ижи-тожы салталарын јетирет, бис андый каршуныҥ кеми канча ла кирезинче ас болорын јеткилдеер учурлу» — деп, Алтай Республиканыҥ башчызы Александр Бердников айткан.

х х х

Алтын Кӧл Алтайдыҥ кырларыныҥ тӱндӱк-кӱнчыгыш талазында, талайдыҥ кеминеҥ 434 метр бийигинде, Турачак ла Улаган аймактардыҥ јеринде. Ол ЮНЕСКО-ныҥ Текшителекейлик ар-бӱткендик энчизиниҥ объеги болуп јат. Оныҥ јериниҥ кеми 223 квадратный километр, орто тереҥи — 174 метр, эҥ ле тереҥ јери — 325 метр. Кӧлдӧҥ Бий суу агып чыгат, ол оноҥ Кадынла биригип, Сибирьдиҥ Обь деген улу суузы болуп агат.

АР-дыҥ башкарузыныҥ пресс-службазы

ТОП

«Баатырларыс ойгонып калды…»

(Башталганы 1-кы номерде) «Алтын-Эргек» кай чӧрчӧкти сценада «Ээлӱ кайдыҥ» турчыларыла кайлап отурыс. Ол тушта мениле саҥ башка учурал болгон. Кандый да ӧйдӧ сӱнем чыга бергендий, бойымды ӱстинеҥ тӧмӧн ајыктап турум. Топшуур согуп турганымды кӧрӧдим. Ол ло ок ӧйдӧ коштойындагы, алдыгы, ӱстиги телекейлерге јӱрӱп, олордо не болуп турганын, ондогы јӱрӱмди база кӧрӱп турум. Ончо ло бойым

Малдыҥ сӧӧк-тайагыла тудуш јаҥдар

Кыптунак Малды сойгон кийнинде эҥ ле озо этле кожо кыптунакты кайнадар учурлу. Јаак Эки јаакты айрыйла, бирӱзин тургуза ла кайнадар. Оноҥ башка эки јаак јадала, «арткан этти јип салар». Ол тушта этти јизе, курсакка бодолбос. (К. И. Санин) Кары Карыны энедеҥ јаҥыс бӱткен кижи јарбас керегинде албатыда чӱм-јаҥ бар. Оныла колбулу мындый кеп-куучын арткан: «Бир

Јаҥарыс бистиҥ Алтайга јаҥыланзын

Јаҥы Койон јылдыҥ бажында телеҥит јаҥарыс коштойындагы Алтай крайда профессионал студияда јыҥыраганын интернетле «нӧкӧрлӧжип» турган улус уккан-кӧргӧн лӧ болбой. Оны кӧргӧн кижиниҥ база ла катап «Улаган тыҥ!» деп, кӧксине чабынар кӱӱни келер. Бу узак јолды кӱчсинбей, Улаган аймактыҥ кеендикти, узанышты ла спорттыҥ албаты бӱдӱмдерин элбедер тӧс јериндиҥ башкараачызы Мерген Тельденовко, Алтай Республиканыҥ ат-нерелӱ артисттери Марина