Алтайдын Чолмоны

«Бош-Тууныҥ» аш-курсагы садылар

25.05.2018

Кӱӱк айдыҥ 21-чи кӱнинде Алтай Республиканыҥ башчызы, Башкарузыныҥ председатели Александр Бердников Горно-Алтайскта «Кӱнбадыш» рынокто эттеҥ аш-курсак белетеер цехтиҥ ачылтазына учурлалган кӧдӱриҥиде турушкан.

2017 јылда јурт ээлемниҥ эттеҥ аш-курсак белетейтен «Бош-Туу» деген кооперативине иште тузалангадый цехте јазал иштер ӧткӱрерге государстводоҥ грантовый болуш эдилген. Мындый јӧмӧлтӧниҥ шылтузында калада «Кӱнбадыш» деген рыноктыҥ эт садып турган јеринде колбаса эдетен, эттеҥ јӱзӱн-башка курсак белетейтен, сливочный сарјуны ла мӧтти оройтон аҥылу павильон ачылган. Мында иштейтен јирме ӱч јер тӧзӧлгӧн. Александр Бердников ло калада јаткан улус павильондо тургузылган аш-курсакла јилбиркеп танышкандар. Башчы Горно-Алтайскта јурт ээлемле колбулу јаҥы цех ачылганы бистиҥ тергееде экономиканыҥ секторыныҥ ӧзӱмин керелеген јакшынак темдек болуп јат деп айткан. «Мында эттеҥ белетелген аш-курсакты эдип чыгарганынаҥ ала оны садарына јетире бастыра айалгалар тӧзӧлгӧн».

Республиканыҥ башчызы бойыныҥ уткуулду сӧзинде бистиҥ тергееде јурт ээлемниҥ база бир рыногы ачылганы јаан учурлу керек деп темдектеген. «Эмди албаты-хозяйствоныҥ бу бӧлӱгиниҥ ишчилерине бойлорыныҥ продукциязын — этти, сӱтти, сарјуны, сырды, мӧтти, эмдӱ ӧлӧҥнӧҥ белетеген чайларды, бальзамды ла ӧскӧлӧрин де табыштырарга чик јок јеҥил болор. Каланыҥ эл-јонына дезе јурт ээлемниҥ аш-курсагын садып аларга уур-кӱчтер база болбос учурлу. Товар эдеечилер бойлорыныҥ эдимдерин бу павильонго кӧндӱре ле экелип табыштырып турганын јаҥыс ла јарадар ла јӧмӧӧр керек. Мындагы аш-курсактыҥ баалары эмдиги рыноктыҥ бааларына кӧрӧ, јеҥил болор деп темдектеер керек. Мынаҥ ары бу павильондо јурт ээлемниҥ товар эдеечилерине бойлорыныҥ аш-курсагын садарга аҥылу бир кӱн берилип турар. Калада јаткандарга мынызы база јарамыкту ла эптӱ болорында бисте кандый да алаҥзыштар јок» — деп башчы айткан.

Jурт ээлем бистиҥ тергеениҥ экономиказыныҥ эҥ учурлу деген бӧлӱктериниҥ бирӱзи болуп јат деп, Александр Бердников темдектеген. Ол эл-јонды аш-курсакла јеткилдеерине ууламјылалган туура салбас иштердиҥ бирӱзи. Бистиҥ республиканыҥ эл-јоныныҥ 71% јурт јерде јадып јат. Олордыҥ кӧп сабазы јурт ээлемниҥ бӧлӱктеринде иштеп јадылар. Башчы эл-јонды јербойыныҥ ток ло чыҥдый аш-курсагыла јеткилдегени импортозамещениениҥ сурактарын бӱдӱрерге јарамыкту айалгалар тӧзӧп јат деп айткан.

«Россияныҥ президенти Владимир Путин бистиҥ ороонго санкциялар эдилип турган ӧйдӧ бис бойысты бойыстыҥ аш-курсагысла толо јеткилдеер учурлу деп јаҥыс катап айткан эмес. Бу государство кеминде јарадылган чын јӧп болуп јат. Алтай Республиканыҥ бастыразына шыдар јонјӱрӱмдик обьекттери бӱгӱнги кӱнде јербойында эдилген аш-курсакла — картошколо, сарјула, сӱтле, этле толо кеминде јеткилделет деп башчы темдектеген. Оныҥ айтканыла, бу павильондо јербойыныҥ улузына, ол тоодо пенсионерлерге, бойлорыныҥ огородторында ӧскӱрген маала ажын, айылында тузаган ла белетеген огурчын-помидорлорын, јӱзӱн-башка вареньелерин садатан аҥылу јерлер база тудулар. Республиканыҥ јааны павильонныҥ цехтеринде болуп, эттеҥ иштеп алып турган продукцияны белетеер бӧлӱкте мындый сектор сӱрекей керектӱ болгонын темдектеген. Мындый ӱлекер-проекттерди республиканыҥ башкартузы бастыра јанынаҥ јӧмӧӧр.

Алтай Республиканыҥ Эл Курултайыныҥ комитединиҥ председатели Василий Манышев Горно-Алтайскта јурт ээлемниҥ мындый рыногы ачылганыныҥ учурын база аҥылаган. Эмди кажы ла кижи бу рынокко келип, бойыныҥ артыкташкан аш-курсагын садар аргалу. 30-35 јыл мынаҥ кайра калада јурт ээлемниҥ рыногы база болгон. Эмди ол павильонныҥ ойто орныкканын јаҥыс ла јарадар ла уткыыр керек. Депутаттыҥ айтканыла, павильонныҥ иштеп баштаганыла колбой эки јаан керек бӱткен: баштапкызында, тергеениҥ эл-јоны эттеҥ ле сӱттеҥ белетелген чыҥдыйы јакшы аш-курсакла јетилделген, экинчизинде, товар эдеечилер бойлорыныҥ материальный айалгаларын чик јок бийиктеткен. «Бош-Туу» деген кооператив республиканыҥ јурт ээлеминиҥ ишчилерине јакшынак јозок кӧргӱскен. Василий Карманчиновичтиҥ айтканыла, павильонныҥ цехтери эмдиги ӧйдиҥ эдим-јазалдарыла толо јеткилделген. Мында эттеҥ јӱзӱн-башка аш-курсак, колбасалар эдилет.

Рынокто ишеер 23 јер ачылган деп мынаҥ ӧрӧлӧй айдылган эди. Павильонныҥ ишчилери 2018 јылдыҥ кочкор айынаҥ ала колбасаныҥ чыҥдыйы јакшы 12 башка бӱдӱмин эдип чыгарат. Олор алтай аш-курсактыҥ јӱзӱн бӱдӱмдерин база белетейт. Ишчилер курсак-тамакты белетееринде аттыҥ, уйдыҥ, койдыҥ ла аҥныҥ эдин тузаланат. Садылган аш-курсактыҥ айлык кирелтези орто тооло 1,3 милион салковой акчага једет. «Бош-Туу» этти Кан-Оозы аймакта иштеп турган «Меркит» ООО-ноҥ алат. «Меркит» республикада укту мал ӧскӱрип турган эҥ јаан ээлемдердиҥ бирӱзи болуп јат.

Рынок ачылган кӱнде каланыҥ эл-јонына бойыныҥ аш-курсагын М. Ю. Заболоцкихтиҥ таҥынаҥ предприятиези (фитопам, мӧт), «Кан-Оозы сӱт» СпоК (сӱт, творог, кефир, сливочный сарју, каймак), «Бош-Туу» СПЗК (эттеҥ белетелген курсак-тамак), таҥынаҥ аргачы С. К. Тобоев (талкан, курут, аарчы), «Амурский СПК ПКЗ (сӱт, сӱттеҥ белетеген аш-курсак), «Стаценко» деген таҥынаҥ аргачы (пельмендер, мантылар, студень, шпиг, котлеттер, тефтельдер, варенниктер), эттеҥ курсак-тамак белетеп турган «Горно-Алтайский» завод (колбасалар, пельмендер) «Алтын Суу» ООО (тоҥмок суу), «Алтай-Пант» ООО (мӧт, аҥныҥ мӱӱзинеҥ ле ӧлӧҥдӧрдӧҥ белетелген эм-том), «СК» «Подворье» ООО (сӱт) О. Е. Андросованыҥ ЛПХ-зы (мӧт) ла ӧскӧ дӧ аргачылар ла кооперативтер саткандар.

Алтай Республиканыҥ Башкарузыныҥ пресс-службазы