Алтайдын Чолмоны

«Эврика» — ӱренчиктердиҥ билгирлерин байыдат

08.06.2018

Алтай Республикада јайаан јайалталу балдардыҥ «Эврика» деген јайгы школыныҥ кӧдӱриҥилӱ ачылтазы Горно-Алтайск каланыҥ госуниверситединде кичӱ изӱ айдыҥ 4-чи кӱнинде ӧтти.

Jайаан јайалталарды јӧмӧп, олорго ичкери јолын талдап, билгирин-билерин бастыра јанынаҥ тереҥжидер амадула талада баштапкы катап ӧткӱрилип јаткан «Эврика» школдыҥ амадузы јаан. Шак мындый јайалталу, јилбиркек, соныркак, јайаан ишке јилбӱзи јаан балдарды мынайда ӱредип, таскадып јатканы – келер ӱйениҥ улузыныҥ баштапкы алтамдары деп айдар керек. «Эвриканыҥ» турчыларын неделе туркунына ГАГУ-ныҥ јарлу, ченемелдӱ билимчилери, ӱредӱчилери ӱредип, таскадып јатканы јаан ырысту учурал деп айдарга јараар. Таланыҥ «Эврика» школго јӱрерге кӱӱнзеген ӱренчиктериниҥ тоозы јылдаҥ јылга кӧптӧӧринде алаҥзу јок. Темдектезе, кӧдӱриҥиниҥ ачылтазында Алтай Республиканыҥ ӱредӱ ле билим аайынча министриниҥ ордынчызы Ольга Болтошеваныҥ айтканыла, таланыҥ школдорыныҥ балдары кӱски амыралта ӧйинде база келип ӱренер.

Солун ӱлекерди јӱрӱмде Алтай Республиканыҥ ӱредӱ ле билим аайынча министерствозы ла ГАГУ ӧмӧ-јӧмӧ бӱдӱрет. Бу јаан иштиҥ тӧзӧгӧзинде ороонныҥ Президенти Владимир Путинниҥ јайаан јайалталу балдарды ӱредӱде, билимде, спортто јӧмӧӧри сӱреен керектӱ деп айткан сӧстӧри салылган. Jӱрӱмдик учурлу ээжи талада база јаан учур ла јӧмӧлтӧ алынат.

Республиканыҥ келер ӧйи деп айткадый бӱгӱнги јайаан јайалталар неделе туркунына математиканы, физиканы, тӱӱкини, обществознаниени, орус тилди ле литератураны, биологияны ла химияны тереҥжиде, элбеде ӱренип јат. Ӱредӱлик программага онойдо ок билим ӱлекерлерди тургузары, ченелтелерди ӧткӱрери база кирет. «Эврика» школдо балдарды бастырароссиялык ла калыктар ортодо турнирлердиҥ ле олимпиадалардыҥ талалык ла уч-турулталу бӧлӱктеринде эрчимдӱ туружарына белетеери јанынаҥ иш база тӧзӧмӧлдӱ ӧдӧт. Мында ӱредӱни, мастер-класстарды Горно-Алтайсктыҥ госуниверситединиҥ, онойдо ок балдардыҥ ӱзеери ӱредӱзиниҥ республикан тӧс јериниҥ байлык ченемелдӱ ӱредӱчилери ӧткӱрген.

«Эврика» школдыҥ туружаачылары неделе туркунына јаҥыс ла чокым предметтер, ууламјылар аайынча билерин-билгирин тереҥжидип, чыҥдыйын бийиктедер амадула баш кӧдӱрбезине ӱренип турган эмес. Анайда ок олорго темдектелгени аайынча јӱрӱмде сӱреен тузалу, керектӱ ӱзеери билгир берилет. Балдардыҥ билгири бастыра јанынаҥ бийик, тереҥ болор учурлу деп, бу школдыҥ ӱредӱчилери јакшы билер. Ӱренчиктер алган билгирин јӱрӱминде тузаланып јӱрерине ајару эдилет. Jайалталар су-кадыгы бек, алкы бойлоры ачык-јарык, болушчаҥ, килеҥкей, јаан ӱйениҥ улузын тооп, бойыла кураа балдарла нак, эптӱ јӱрери јанынаҥ таскамал иш «Эврикада» база бийик кеминде ӧдӧт.
Балдарга олордыҥ јилбӱлери аайынча клубтар, спорттыҥ, культураныҥ, амыраар-соотоныштыҥ јӱзӱн-башка программалары сӱреен јарап турганын олордыҥ сӱӱнчилӱ кӧстӧри, јылу кӱлӱмјилери недеҥ де артык керелейт.

Jайаан јайалталардыҥ јайгы школыныҥ ижиниҥ аайы сӱреен эптӱ тургузылган. Олор озо ӱредӱлӱ программала ууламјылар аайынча (математика, гуманитар ла естественно-научный) ӱренип јат. Оныҥ кийнинде, темдектезе, јилбилӱ экскурсиялар, туштажулар бой-бойын солып јат. Ӱренчиктер, темдектезе, А. И. Ялбаковтыҥ адыла адалган ат-спортивный школдо, Павел Кучияктыҥ адыла адалган эл театрда, А. В. Анохинниҥ адыла адалган эл музейде, ГАГУ-ныҥ музейинде ле оноҥ до ӧскӧ кӧп-кӧп кӧдӱриҥилерде, ойындарда, маргаандарда эрчимдӱ туруштылар.
Эл театрда балдар «Волшебная лампа Алладина» деген ойын-кӧргӱзӱни кӧргӧн, оныҥ кийнинде керектӱ јартамалды угуп, бассейнге барып эжинген. Эл театрдыҥ кичӱ залында художественный кино до (3D) кӧргӧн. ГАГУ-ныҥ спортзалында сӱӱнчилӱ ойындарда, маргаандарда туружып, арып-чылагандарын да ундып ийди ошкош.
Ӧткӧн мастер-класстардыҥ јилбилӱзин, тузалузын темдектеер керек. Бу мындый школго јурт јерлердиҥ балдары канча ла кирези кӧп турушкан болзо деп сананарыҥ. Jе бу јӱк ле баштапкы алтамдар ине. Келер јылда ол тыҥып, туружаачыларыныҥ тоозы кӧптӧп, тебӱ алынары јарт.

Jайаан јайалталар «Типография» деген ресторанга барып, солун мастер-класста база турушты. Балдарга бойлорыныҥ ижиниҥ устары сӱттеҥ јӱзӱн-башка коктейльдерди белетеериниҥ аайыла таныштырды, кӧргӱсти, тату, серӱӱн коктейльдерле кӱндӱлеп амзатты.

Jайгы амыралтаныҥ баштапкы кӱндери јайаан јайалталарга ундылбас ырысту элестер сыйлады. Башка-башка аймактардаҥ келген балдар бой-бойлорыла јууктада таныжып, амадулары, јилбӱлери јанынаҥ кӧп куучындашты.
Балдардыҥ, јайаан-јайалталардыҥ «Эврика» деген јайгы школыныҥ программазы сӱреен ныкта ла јилбилӱ болгонын аҥылап темдектеер керек. Балдар бир јанынаҥ ӱредӱниҥ учурын, некелтезин бойына јарт эдип оҥдоп, кӧксине салар арга берилет. Экинчи јанынаҥ: ӱренчиктерге бойыныҥ билгириниҥ кемин, кирезин билерге, кайда, кандый предметле билгир арай когыс, тайыс болгонын чокымдап, јаҥы ӱредӱлӱ јылда ӱредӱзин тыҥыдарына јарамыкту айалга болды. Ичкери ӧзӧргӧ, ӱренерге кӱӱнзеген балдарга сӱреен јакшы ӱредӱ, школ…

Республиканыҥ јайаан јайалталу балдарыныҥ «Эврика» деген јайгы школыныҥ туружаачыларыла эҥ ле талдама, јилбилӱ, јалакай, ченемелдӱ вожатыйлар иштеди. Ӱренчиктерге бу јииттердеҥ кӧпкӧ ӱренер, јозок алар јарамыкту айалга болды.

«Эвриканыҥ» «Как здорово, что все мы здесь сегодня собрались» деп адалган кӧдӱриҥилӱ јабылтазы кичӱ изӱ айдыҥ 8-чи кӱнинде ГАГУ-да ӧдӧр. Ӧрӧ адалган бу школдыҥ туружаачыларына олор ӱредӱлӱ программаны ӧткӧнин, ӱренгенин керелеген сертификаттар табыштырылар. Онойдо ок јайаан јайалталар бойлорыныҥ ууламјылары аайынча тургускан ӱлекер-проекттерин корыыр.

Jайгы школдыҥ кӱндериниҥ бирӱзинде, кичӱ изӱ айдыҥ 6-чы кӱнинде, улу орус поэт А. С. Пушкинниҥ чыккан кӱнине учурлай орус тилдиҥ, поэзияныҥ байрамы, кычырыштар ӧтти. Он биринчи класстыҥ балдары орус тилле ЕГЭ-ни табыштырды. Бу ончозы бирлик тӧзӧлгӧлӱ, ууламјылу болгон деп айдар керек.

К. ПИЯНТИНОВА