Настройки отображения

Размер шрифта:
Цвета сайта:
Ностройка изображения
Ностройка изображения

Настройки

Алтайдын Чолмоны

Сакылталу иштӱ улус

08.06.2018

Кичӱ изӱ айдыҥ 8-чи кӱнинде текши Россия ичинде Социальный ишчиниҥ кӱни темдектелет. Бистиҥ ороондо бу профессия эмди тургуза јаҥы профессия деп чоттолот.

Социальный ишчи болор кӱӱндӱ кижи ишке кирген кийнинде аҥылу белетениш, стажировка ӧдӧт. Анайда ок оору улуска баштапкы эмчилик болуш јетирери социшчи кыйалтазы јогынаҥ билетен ээжи болуп јат. Айдарда, эмчилик учреждениениҥ врачтары социальный ишчилерле билгирлериле ӱлешкен лекциялар кычырып, тӱрген медболуш јетиретен кандый эп-аргалар бар болгоныла јууктада таныштырат. Бу ишке катуныҥ јеринде болгон ло кандый бир керектери учун кату каруузына тургузылган улус алылбас јаҥду. Профстандартта айдылганыла, јӱрӱмниҥ кӱч айалгазында арткан улуска садунаҥ аш-курсак экелери, ээлеминде тузаланар керектӱ не-немелерди јеткилдей садып экелери, курсак-тамак азып берери, одын-суу јанынаҥ болужары, печке одырары социальный ишчиниҥ бӱдӱретен эҥ баштапкы иштери деп чоттолот.

Ээжилер аайынча бир социальный ишчи јӱрӱмниҥ кӱч айалгазында арткан 12 кижиге болужат. Ол тоодо јажы јаан ла кенек улус, кенек балдар.

Горно-Алтайск каланыҥ иш ле јонјӱрӱмдик ӧзӱмниҥ тӧс јериниҥ ишчизи Т. Р. Поцелуваныҥ айтканыла, бу организацияныҥ 24 социальный ишчизи каргандарга болужат. Олордыҥ ортозында ӱзӱги јоктоҥ узак јылдардыҥ туркунына каргандарга болужып келген ишчилер бар. Темдектезе, андый ишчилердиҥ тоозында Л. Хабибулина, И. Чернянская ла Н. Куликова.

Социальный ишчиге кӧп учуралдарда тӧжӧктӧҥ туруп болбос оору улусла иштеерге келижет. Онызы ишчиниҥ бойыныҥ су-кадыгына салтарын јетирип, санаа-сагыжын ӧскӧртӧт — андый да учуралдар болот. Jӱрӱмниҥ учурын база тереҥжиде оҥдоор айалга тӧзӧлӧт. Оныҥ да учун социальный ишчи — ол килеҥкей, буурзак, јалакай ла кижиниҥ кылык-јаҥыныҥ, оноҥ до ӧскӧ јаҥыс ла јакшы јанын бойында бириктирген кижи деп темдектебеске болбос.

Айсуна Николаевна Папитова беш јыл иштеп койгон социальный ишчи. Ол Горно-Алтайсктагы государственный университеттиҥ филология бӧлӱгин божодоло, балдардыҥ садында иштеген. Бойы ӱч уулду. Качан оогош балазы јаанап, бойына ишке чыгар ӧй келерде, Айсуна Николаевна социальный ишчиниҥ јолын талдаган. Ӱч айдыҥ туркунына ӱредӱ-стажировка ӧдӧлӧ, баштапкы ӧйлӧрдӧ јарым ставкага иштеген. Стажировка-ченелте ӧйинде бу иш канча кире кӱч болгоны јарталып та келерде, јиит ишчи келген јолынаҥ туура баспаган. Бу ӧйлӧрдӧ ончо јанынаҥ јартап берерине белен ченемелдӱ социальный ишчилер Ульяна Николаевна Сахарова ла Лидия Тобоковна Мегедина Айсуна Николаевнага ӱӱрелердий јуук боло берген. Бу улус јонјӱрӱмдик бӧлӱкте канча јылдарга иштеп, кӧпти кӧргӧн, ас эмес улуска болуш-јӧмӧлтӧзин јетирген. Ол ло Лидия Тобоковна алдында јылдарда эмчиликтерде узак ӧйгӧ медишчи болуп иштегени бӱгӱнги ижине јаан болужын јетирет. Jажы јаан, кенек улуска медболушты ӧйинде, билгир эдери јӱрӱмдик сурак болуп јат ине.

Канча кире улус бу ишке келеле, иштиҥ кемин, карган улустыҥ айалгазын кӧрӱп, јӱре берет. Jе Айсуна Николаевна оогоштоҥ ала болушка меҥдеер, ӱлежип јӱрер, јалакай-тӧп кылык-јаҥду кижи. Токыналу, јобош куучыныла ол кандый ла карганакла «тил табыжарга» јеҥил эп-арга табат. Jажы јаанап калган улус јаҥыдаҥ неге де ӱренип те турарга умзанатанын ајаруга алып, тапкыр социшчи карганактарды калаштыҥ баштыктарынаҥ крючокло кулјалап тӱӱрине ӱредип турганын угарга солун болды. Ижи аайынча келишкен 12 карганактыҥ айлында ол бӱгӱн сакылталу эпши. Кезикте байрам да, амыраар да кӱнде бойыныҥ балдарын артырып, карганактардыҥ айлына меҥдеерге келижет. Кем де оорып калат, кем де курсагы јок отурып калдым деп алдыртат. Качан да «јок» деп айтпас келин ижин мынайып ак-чек бӱдӱрип јӱрет.

Ульяна Николаевна Сахарова бу иште тогузынчы јыл иштеп јат. Мынаҥ озо кулагы укпас балдардыҥ школында таскадаачы болгон. Бу јылдар социшчини кандый ла улусла таныштырган, тушташтырган деп айдар керек. Кажы ла кижиде бойыныҥ јаҥжыккан сурагы, ээжилери болотонына Ульяна Николаевна ӱренижип те калган. Темдектезе, бир кижи качан да айлыныҥ јанындагы магазиннеҥ садышпас, экӱ кожо «Мария-РА» барарга шыйдынып ийеле, канча токтодуны ӧткӱре автобуска отурбастаҥ јойу базып ӧдӧр.

Ол 12 кижи кала ичиниҥ башка-башка толыктарында јадып турган учун, социшчиге бойыныҥ аргазыла олорго једер керек. Телевизордоҥ кайда акция-јеҥилтелер болуп турганын кӧрӱп алган каргандардыҥ сураганыла, олордыҥ акча-манадын кымакайлап, баазы јеҥил товарлу магазиндер де бедиреп барарга келижет. Кажы ла учурал аҥылу болот: анчада ла тӧжӧктӧ јадып турган улустыҥ бала-барказы бойлоры иштӱ-тошту болзо, социшчи энезине эмезе адазына келип болужып турганы учун олор быйанын айдып јӱрет. Кезикте балдары ыраакта јадып турган ла болуш керексип турган улус база туштайт. Олорго социшчи билезиниҥ кижизиндий болуп калганын каргандар бир де јажырбайт. Кӱнӱҥ сайын туштажып турган кижиге ӱренижип калган учун, айлына кирип ле барала, ол бӱгӱн кандый конгонын билип ийедиҥ деп, Ульяна Николаевна айдат.

Анжела Алексеевна Кукаева каланыҥ ПУ-84 училищезинде социальный ишчиниҥ ӱредӱзин божоткон. Оноҥ башка Горно-Алтайсктагы государственный университеттиҥ агрономдор белетеер бӧлӱгин ӱренип божоткон. Эмди эш-нӧкӧриле кожо эки бала чыдадат. Социшчиниҥ ижин јетинчи јыл бӱдӱрет. Кожо иштеп јӱрген улус ортодо Анжела Алексеевна эҥ јиит те болзо, иштеҥкей ле килеҥкей, јымжак кылыгы учун ол аҥылу тоомјыда јӱрет.
Каргандардыҥ туразына балдары ийе берген улус социшчи-болушчылу болгонына тайанала, айлына тартынып, ойто јанып та келген учуралдар туштайт. Социшчиниҥ ижи-тожы јӱрӱмниҥ кандый ла кӱч айалгазында арткан улуска јаҥыс ла колдыҥ кӱчиле болужып, курсак-тамак азып берерине токтобой јат. Ого анайда ок болуш сакыган кижиге јаантайын санаа-сагыжын јарыда, кӱӱнин кӧдӱре кӧкӱдип јӱрерге келижет.

М. ЯБЫКОВА

ТОП

«Баатырларыс ойгонып калды…»

(Башталганы 1-кы номерде) «Алтын-Эргек» кай чӧрчӧкти сценада «Ээлӱ кайдыҥ» турчыларыла кайлап отурыс. Ол тушта мениле саҥ башка учурал болгон. Кандый да ӧйдӧ сӱнем чыга бергендий, бойымды ӱстинеҥ тӧмӧн ајыктап турум. Топшуур согуп турганымды кӧрӧдим. Ол ло ок ӧйдӧ коштойындагы, алдыгы, ӱстиги телекейлерге јӱрӱп, олордо не болуп турганын, ондогы јӱрӱмди база кӧрӱп турум. Ончо ло бойым

Малдыҥ сӧӧк-тайагыла тудуш јаҥдар

Кыптунак Малды сойгон кийнинде эҥ ле озо этле кожо кыптунакты кайнадар учурлу. Јаак Эки јаакты айрыйла, бирӱзин тургуза ла кайнадар. Оноҥ башка эки јаак јадала, «арткан этти јип салар». Ол тушта этти јизе, курсакка бодолбос. (К. И. Санин) Кары Карыны энедеҥ јаҥыс бӱткен кижи јарбас керегинде албатыда чӱм-јаҥ бар. Оныла колбулу мындый кеп-куучын арткан: «Бир

Јаҥарыс бистиҥ Алтайга јаҥыланзын

Јаҥы Койон јылдыҥ бажында телеҥит јаҥарыс коштойындагы Алтай крайда профессионал студияда јыҥыраганын интернетле «нӧкӧрлӧжип» турган улус уккан-кӧргӧн лӧ болбой. Оны кӧргӧн кижиниҥ база ла катап «Улаган тыҥ!» деп, кӧксине чабынар кӱӱни келер. Бу узак јолды кӱчсинбей, Улаган аймактыҥ кеендикти, узанышты ла спорттыҥ албаты бӱдӱмдерин элбедер тӧс јериндиҥ башкараачызы Мерген Тельденовко, Алтай Республиканыҥ ат-нерелӱ артисттери Марина