Статьи

Статьи

Алтайдыҥ кӧгӱс-энчизи

Алтай Республиканыҥ ичкери ӧзӱминиҥ јолы јаҥыс ла экономиканыҥ, ар-јӧӧжӧниҥ сурактарыла колбулу эмес болгоны текши јарт. Оныҥ ӧзӱмине анайда ок јаан камаанын кӧгӱс-энчиниҥ ийдези јетирип турганы јаан учурлу. Бу јанынаҥ Алтай Республиканыҥ эл бичиичизи, јарлу политик, јондык ишчи ле тӱӱки билимдердиҥ кандидады Иван БЕЛЕКОВЛО эрмек-куучынды Арутай Адаров ӧткӱрет. — Иван Итулович, Слер калганчы ӧйдӧ кӧгӱс-энчи деген

28 февраля 2023

Кижи болгон адында

«Алтайдыҥ Чолмоны» газеттиҥ редакциязы 2022 јылда «Јӱс јыл слерле кожо» деп бичик чыгарган. Ого газетте баш-башка јылдарда кепке базылган солун бичимелдер кирген. Олордыҥ тоозында «Чолмонныҥ» јарым чак кире ӧйгӧ штатта эмес корреспонденти болгон Владимир Кызымаевтиҥ «Алтайда корейлер иштеген» деп бичимели. Владимир Ивановичке јӱрӱмниҥ сӱрекей кӱч јолдорын ӧдӧр салым келишкен, бу бичимелис ого учурлалат. Комсомол уул –

14 февраля 2023

Эрјинелӱ Экинурдыҥ јайалталу кызы

Бу ла кочкор айдыҥ алтынчы кӱнинде Кан-Оозы аймактыҥ элбек элдӱ-јонду Экинур јуртыныҥ јайалталу јаан јашту эпшизиниҥ – Агафья Табынчиновна Тайтакованыҥ – 84 јажы толды. Бастыра јӱрӱминде иштеп-тоштоп, кӱчин ле кӱӱнин тӧрӧл колхозына берген, бала-барка азырап, албаты ортодо тоомјыда јӱрген ӧрӧкӧн керегинде быйанду куучын айдып ийерге амадаганыс тегиндӱ эмес. Албатызына, тӧрӧлине берген кӱчин де ајаруга алза,

14 февраля 2023

Айалганы оҥдолтор шӱӱлтелер

Алтай тилдиҥ эмдиги айалгазы республиканыҥ кӧп улузын санааркадат. Шабалин аймакта Каспа јурттыҥ эл-јоныныҥ сурагыла јуртсоветтиҥ депутаттары Алтай Республиканыҥ парламентине бу сурак аайынча баштанган. Баштануда алтай тилдиҥ кунурап, јылыйып јаткан шылтактары айдылып, бу чочыдулу айалганы токтодор шӱӱлтелер эдилет. «Калганчы јылдарда алтай тилдиҥ айалгазы чочыдулу болуп калды. Кӧстиҥ кӧскӧ лӧ тилис кунурап, сӧстӧри ундулып, јоголып браады. Слер

14 февраля 2023

Јеристи блаажатан база бир эп-сӱме бе?

Алтай Республикада јер блаажатан кызу тартыжу бир де токтобой јат. Туркластерлердеҥ айрылган, аҥдайтан јерлерге, алтын бедирейтен иштерге арендага јер берери, лесной фондтын јерлерине чыныкталган эдимдер тудары башталды. Эмди музейлер тудуп, археологиялык ла этнографиялык энчини корулап ӧскӱретен деген баштаҥкай табылды… Ол баштаҥкай јаныста Алтай крайдыҥ билим учреждениелеринеҥ, билимчилеринеҥ келет. Крайдаҥ айрылдыс, бойыстыҥ алдыска јадарыс деер болзо,

7 февраля 2023

Баштапкы јерде – Кӱпчегенниҥ спортчылары

Алтай Республиканыҥ Эл Курултайыныҥ депутаттары А. О. Амыевке ле Р. Н. Байдалаковко 2021 јылда Алтыгы Талду јурттыҥ хоккейле тазыктырынып турган балдардыҥ ада-энелери балдарга хоккейный экипировка аларга болуш сурап баштаган. Онойып, 2022 јылдыҥ бюджедине 200 муҥ салковой акча-манат салылган. Ол акчага 16 бала кийетен шлемдер, формалар, бриджилер, гетрылар алылган. 2023 јылдыҥ чаган айыныҥ 26-чы кӱнинде јурт

3 февраля 2023

Jаш тужымныҥ jаҥары

Кажы ла кижиниҥ jаш тужы – оныҥ санаазында ундылбай артып калган ырысту ӧйи. Кичинек бала jаанап, эр кемине jедип, jаш тужын кандый да jылу, сӱӱнчилӱ, ӧкпӧӧрип эске алынат. Мениҥ де jаш тужым санаамда jакшы болуп артып калган. Тайга-ташка ороткон кичинек Сугаш jуртым кышкыда ак карга бастырып салган туратан. Тайганыҥ эдегинде турган учун, јеримде кыш соок,

31 января 2023

Актуга айдаткандарга учурлап…

Јыл учына чыгып баратса, кажы ла кижи кайра кӧрӱп, эткен-туткан керек-јарактарыныҥ уч-турултазын эдерге албаданат. Ӱзеери ижи бойына эмес, эл-јонго, ӧзӱп јаткан јаш ӱйеге энчиликке эдилген болзо, анаҥ да јакшы ла оморкодулу турулталар болот. Шак ла бу айдылганын керелеп, јерлежис Олег Осипович Енчиновтыҥ баштаҥкайыла Улаган аймактагы Чибилӱ јурттаҥ 1920, 1930, 1940 јылдарда актуга караладып айдаткан улустыҥ

31 января 2023

Ӧзӧги алтай Лапшин

Бу jÿрÿмде, чындап та, кажы ла неме jок jердеҥ табылбай, арjанынаҥ кандый да ырымду ошкош. Алтай Республиканыҥ башчызы болуп Михаил Иванович Лапшин келгени тегиндÿ эмес болгонын jаҥы jаҥыла оҥдоп келдис. Jаан ÿредÿлÿ кижи, билгирлери тереҥ, МГИМО-до, М. Торезтиҥ адыла адалган öскö ороондордыҥ тилдерин ÿредер институтта, К. А. Тимирязевтиҥ адыла адалган jуртхозакадемияда ÿренген, экономика билимдердиҥ кандидады.

24 января 2023

«Кезиги Россияда ӱренер кӱӱндӱ…»

Ӧткӧн јылда Горно-Алтайсктыҥ государственный университеди «Орус телекей» фондтыҥ јӧмӧлтӧзиле Кӱнбадыш Монголияда орус тилге ӱредери аайынча јаан ӱредӱлик ӱлекерле колбулу ижин тӱгескен. ГАГУ-ныҥ орус тилге ӱредери аайынча ӱлекеринде Монголиядаҥ алты муҥнаҥ кӧп бала турушкан. Бу ӱлекер 2022 јылдыҥ тулаан айында иштеп баштаган. Баштап тарый университеттиҥ преподавательдери монгол ӱренчиктерге онлайн-ӱредӱлер ӧткӱрген. Ковидле колбулу кирелендириштерди токтоткон кийнинеҥ, ГАГУ-ныҥ

17 января 2023

… 3 4 5 6 7 8 9 10 …

ТОП

«Баатырларыс ойгонып калды…»

(Башталганы 1-кы номерде) «Алтын-Эргек» кай чӧрчӧкти сценада «Ээлӱ кайдыҥ» турчыларыла кайлап отурыс. Ол тушта мениле саҥ башка учурал болгон. Кандый да ӧйдӧ сӱнем чыга бергендий, бойымды ӱстинеҥ тӧмӧн ајыктап турум. Топшуур согуп турганымды кӧрӧдим. Ол ло ок ӧйдӧ коштойындагы, алдыгы, ӱстиги телекейлерге јӱрӱп, олордо не болуп турганын, ондогы јӱрӱмди база кӧрӱп турум. Ончо ло бойым

Малдыҥ сӧӧк-тайагыла тудуш јаҥдар

Кыптунак Малды сойгон кийнинде эҥ ле озо этле кожо кыптунакты кайнадар учурлу. Јаак Эки јаакты айрыйла, бирӱзин тургуза ла кайнадар. Оноҥ башка эки јаак јадала, «арткан этти јип салар». Ол тушта этти јизе, курсакка бодолбос. (К. И. Санин) Кары Карыны энедеҥ јаҥыс бӱткен кижи јарбас керегинде албатыда чӱм-јаҥ бар. Оныла колбулу мындый кеп-куучын арткан: «Бир

Јаҥарыс бистиҥ Алтайга јаҥыланзын

Јаҥы Койон јылдыҥ бажында телеҥит јаҥарыс коштойындагы Алтай крайда профессионал студияда јыҥыраганын интернетле «нӧкӧрлӧжип» турган улус уккан-кӧргӧн лӧ болбой. Оны кӧргӧн кижиниҥ база ла катап «Улаган тыҥ!» деп, кӧксине чабынар кӱӱни келер. Бу узак јолды кӱчсинбей, Улаган аймактыҥ кеендикти, узанышты ла спорттыҥ албаты бӱдӱмдерин элбедер тӧс јериндиҥ башкараачызы Мерген Тельденовко, Алтай Республиканыҥ ат-нерелӱ артисттери Марина