Настройки отображения

Размер шрифта:
Цвета сайта:
Ностройка изображения
Ностройка изображения

Настройки

Алтайдын Чолмоны

Балдарга—«кей» акча

Ишјал ас, пенсия ас, јеткилдеш комой… Мындый куучындар јаан улус, каргандарыс ортодо угулып ла јат, тӧгӱлип ле јат. Jе нениҥ де учун балдардыҥ пособие—акчазы керегинде куучын кайда да угулбайт? Jиит улус бойыныҥ курч сурактарын кӧп кӧдӱрбейт, айтпайт, аайына чыкпайт.

Нениҥ учун государство бойыныҥ келер ӧйине, јашӧскӱримине ајаруны этпейт? Jаан јамыда отурган улус баланыҥ 16 јашка јетире алып турган пособиези 126 салковой деп билер бе? 126 салковой!..

Jас келди. Балам кыш туркунына ӧзӱп, јаанап калды. Былтыр кийген кийими кичинектеди. Акыр, мен бӱгӱн пособие алдым, барып, балама 126 салковойло јаҥы кийим-тудум алайын. Кече эмчиликте врач ал-камык эм-тус ичсин деп айтты, эмдер алар керек. Курсак-тамак кайда? Оноҥ кандый бир јараш ойынчыкла баламды сӱӱндирип ийейин… Чындап, ундып салган турум не, садик учун база тӧлӧӧр керек! Карын, государство бисти ундыбайт, ай сайын 126 салковой берет. Оноҥ ӧскӧ байагы кийимди, курсакты, эм-тусты мен неле алатам?!

Jе чынынча айтса, кандый ачымчылу! Бу кире акчала кижи бӱгӱн нени эдер? Энемниҥ айтканыла, 90 јылдарда ол бистер учун 126 салковой алып турган болгон. Бӱгӱнги кӱнде бу ла кире акчаны мен балам учун база аладым! Онјылдыктар ӧдӧт, баланыҥ пособиезиниҥ акчазыныҥ кеми ол ло бойы артат. Ол јылдарда бу кире акчала эне кижи балазына оҥду нени-нени алып ийер аргалу болгон болзо, бӱгӱнги кӱнде бу акча—кей! Оны бистиҥ јаандарыс оҥдобойт ошкош! «Тойу кижи торологонды оҥдобос» дегени, байла, мында.
Калганчы эки јылга байагы 126 салковойды да аларга чак болды. Кажы ла јыл јаҥар айда, келер јылга акчаҥды аларга турган болзоҥ, ал-камык документ-справкаларды јаҥыдаҥ јууп, МФЦ-га беди, бу сурак јанынаҥ иштеп турган бӧлӱкке беди барып, табыштырар керек. Бу кандый политика, јарты јок. «Балдар—бистиҥ ижемјибис, келер ӧйис» деп јараш сӧстӧр кажы ла толыктаҥ угулат. Jе олорды чыдадарга, ӧрӧ кӧдӱрерге, Кижи эдип ӧскӱрерге оҥду јӧмӧлтӧ эдилбейт. Тоҥ болбосто, 126 салковойло «тӧгӱндеп» салат. Государство јашӧскӱримле иштебей турган деп айтпай јадым, иштейт. Таҥкылашла, сыралашла тартыжат, аргазы јетпей турган билелерди, каршулу керектер эткен эр кемине јетпеген балдарды ајаруда тудат, јаантайын камыстарга кычырат. Jе бу курч сурактар кайдаҥ чыккан? Оныҥ тӧзӧгӧзи неде? Бала нениҥ учун уурданат? Айылынаҥ качат? Каршулу керек эдет? Jеткерге кирет? Jиит билелер не айрылат? Ол ло баланыҥ пособиези 126 салковой эмес, ас ла дезе 1260 болгон болзо, айса болзо, энези балазын бассейнге бичидип салар эди, кандый бир секцияга, кружокко берер эди. Балада тенип базар бош болбос эди. Бала магазиннеҥ шоколад (темдектезе) уурдабас эди. Чын, ӧрӧ турган јаҥдарды бастыра ла бурулаарга јарабас. Кӧп неме кижинеҥ, таскамалдаҥ, ада-энезиниҥ јозогынаҥ камаанду. Jиит билелердиҥ, оогош балдарлу улустыҥ сок јаҥыс ижемјизи—бойлоры ла ада-энези. Албаданчак јииттер тӱни-тӱжи иштеп, аргазын табып јадылар. Олорго ада-энези болужып турганы—јаан јӧмӧлтӧ лӧ болуш. Jе ада-эне јок улус база бар ине… Jаан јӱрӱмге алтап, јаҥы ла ишке кирген, јаҥы ла биле тӧзӧгӧн адазы-энези јок јиитке будына бек турарга кемнеҥ болуш сураар?

Иженедим ле бӱдедим, качан бирде ӧрӧги јаҥда отурган ӧрӧкӧндӧр тегин кижиге, анчада ла јиитке, ајару эдер. Тӧзӧлгӧн кажы ла билеге турадаҥ сыйлалар, кажы ла чыккан балага—банкта арбынду счет ачылар. Jаан ооруга табарткан балага акчаны тегин албаты бир копейкадаҥ јуубас, казнаныҥ миллиондорын уурдагандар јоголор

С. Триянова