Настройки отображения

Размер шрифта:
Цвета сайта:
Ностройка изображения
Ностройка изображения

Настройки

Алтайдын Чолмоны

Ӱйелер Слерди ундыбас

26.10.2017

Ӱлӱрген айдыҥ 20-чи кӱнинде Алтай Республикада ӱредӱликтиҥ, культураныҥ ла кеендиктиҥ учреждениелеринде Алтай тилдиҥ кӱнине учурлалган кӧп тоолу керектер ӧтти. Эҥ кӧп керектер, ол тоодо кӧдӱриҥилӱ јуун, краевед кычырыштар, бичиктердиҥ кӧрӱлери, конкурстар ла ӧскӧлӧри де республиканыҥ тӧс калазы Горно-Алтайскта болды.
М. В. Чевалковтыҥ адыла адалган эл библиотеканыҥ јанында Л. В. Кокышевтиҥ кереезине чечектер салар кӧдӱриҥилӱ керек база ӧтти. Бу керекте бичиичилер, артисттер, ӱредӱчилер, эл библиотекада ӧдӧтӧн краевед кычырыштарда туружарга аймактардаҥ келген ӱренчиктер, студенттер ле ӧскӧ дӧ улус туруштылар.

Ӱренчиктер кӧдӱриҥини Л. В. Кокышевтиҥ «Алтай тилим» деп ӱлгерин кычырып ачтылар. Алтай Республиканыҥ Башкарузыныҥ Председателиниҥ баштапкы ордынчызы Н. М. Екеева јуулган улусты байрамла уткып, бу байрам аҥылу байрам, нениҥ учун дезе, ол ады-јолы јарлу Лазарь Васильевич Кокышевтиҥ адыла колбулу деди. Алтай тилдиҥ кӱнине учурлалган байрамды темдектеери бӱткӱл ӱлӱрген айдыҥ туркунына ӧдӱп јат. Бӱгӱнги кӱнде тилдердиҥ элбек алтай билезине кирип турган алтай тилдиҥ республикада да, Евразия телкемде де учуры јаанап туру. Лазарь Кокышевтиҥ јайаан ижи 18 ле јылга улалган болзо, ол литератураныҥ ӧзӱмине сӱреен јаан камаанын јетирген ле кӧп тоолу бичиктер бичиген. Баштапкы јуунтызын ла баштапкы алтай роман «Аринаны» ол канчын јиитте бичиген. 2018 јылда Лазарь Васильевичтиҥ чыкканынаҥ ала 85 јылдыгы болор, ого белетеништӱ иштер эмди ле ӧдӱп јат. Бичиичиниҥ алты томду јуунтылары чыгары темдектелген болгон ло тӧртӱзи ак јарыкка чыгып калды. Куучыныныҥ учында Н. М. Екеева поэттиҥ албатыга учурлап, кереестеп айткан ӱлгерин кычырды.
Сӧс бичиичиниҥ эш-нӧкӧри О. А. Савчицке берилди. Ол бойыныҥ салымы бу јерле, мындагы албатыла, Лазарь Васильевичтиҥ эземиле колбулу болуп калды деди. «Ол бистиҥ ортобыстаҥ барганы удаган да болзо, билези, бала-баркалары оны ундыбаганыс, сӱӱп јадыс,—деп, Ольга Андреевна айтты.—Лазарь Васильевичти албаты ундыбай турганына, тоомјылу јерге кӧдӱрип јӱргенине сӱӱнип ле оморкоп турубыс».
РФ-тыҥ культуразыныҥ нерелӱ ишчизи, АР-дыҥ Бичиичилер биригӱзиниҥ јааны, АР-дыҥ кӱндӱлӱ кижизи, бичиичи Б. Я. Бедюров сӧс айтты. Ол ӧткӧн чактыҥ 50-чи јылдарында ӱч алтай поэт: Аржан Адаров, Лазарь Кокышев ле Эркемен Палкин ӱредӱзин божодып, Алтайына јанып келеле, мында Бичиичилердиҥ биригӱзин тӧзӧгӧнин эске алынды. Бу биригӱге олор ӱчӱдеҥ башка јаан јашту беш бичиичи кирген. Бу улус областьтыҥ ончо јурттарыла јӱрӱп, ыраак турлуларга да једип, алтай калыктыҥ, алтай тилдиҥ ӧзӱмине јаан камаанын јетиргендер. Эл библиотекала коштой кызыл турада бичиичилер јуртаган, ол тоодо Лазарь Кокышев, Бронтой Янгович областьтыҥ национальный школыныҥ 10-чы клазыныҥ ӱренчиги ого айылдап та туратан эмтир. Б. Я . Бедюров 2011 јылда поэттиҥ юбилейине учурлай литературный туштажулар ӧткӱрип, тӧрӧли Шабалин аймакла јӱргендерин, ол тушта поэттиҥ тӧрӧл јурты Кумжулуны орныктырар шӱӱлте эдилгенин база эзетти.
РФ-тыҥ Бичиичилер биригӱзиниҥ турчызы В. Т. Самык кажы ла калыкта ары јанынаҥ аҥылу миссия-учурлу јайалган поэт туулып јат деди. Ондый поэт А. С. Пушкин болгон, ол база узак јаш јажабаган. Лазарь Васильевич база ондый ок учурлу келген поэт. Бу поэттер узак јӱрбеген де болзо, литератураныҥ бастыра жанрларыла бичиген, јаан байлык энчи артырган улус.
Оноҥ ары поэттиҥ ӱлгерлери кычырылды, јуулган улус бир минутка поэтти эзедип турдылар. Ончо улус поэтке тоомјызын ла сӱӱжин керелеп, керееске чечектер салдылар.

Н. Бельчекова

ТОП

«Баатырларыс ойгонып калды…»

(Башталганы 1-кы номерде) «Алтын-Эргек» кай чӧрчӧкти сценада «Ээлӱ кайдыҥ» турчыларыла кайлап отурыс. Ол тушта мениле саҥ башка учурал болгон. Кандый да ӧйдӧ сӱнем чыга бергендий, бойымды ӱстинеҥ тӧмӧн ајыктап турум. Топшуур согуп турганымды кӧрӧдим. Ол ло ок ӧйдӧ коштойындагы, алдыгы, ӱстиги телекейлерге јӱрӱп, олордо не болуп турганын, ондогы јӱрӱмди база кӧрӱп турум. Ончо ло бойым

Малдыҥ сӧӧк-тайагыла тудуш јаҥдар

Кыптунак Малды сойгон кийнинде эҥ ле озо этле кожо кыптунакты кайнадар учурлу. Јаак Эки јаакты айрыйла, бирӱзин тургуза ла кайнадар. Оноҥ башка эки јаак јадала, «арткан этти јип салар». Ол тушта этти јизе, курсакка бодолбос. (К. И. Санин) Кары Карыны энедеҥ јаҥыс бӱткен кижи јарбас керегинде албатыда чӱм-јаҥ бар. Оныла колбулу мындый кеп-куучын арткан: «Бир

Јаҥарыс бистиҥ Алтайга јаҥыланзын

Јаҥы Койон јылдыҥ бажында телеҥит јаҥарыс коштойындагы Алтай крайда профессионал студияда јыҥыраганын интернетле «нӧкӧрлӧжип» турган улус уккан-кӧргӧн лӧ болбой. Оны кӧргӧн кижиниҥ база ла катап «Улаган тыҥ!» деп, кӧксине чабынар кӱӱни келер. Бу узак јолды кӱчсинбей, Улаган аймактыҥ кеендикти, узанышты ла спорттыҥ албаты бӱдӱмдерин элбедер тӧс јериндиҥ башкараачызы Мерген Тельденовко, Алтай Республиканыҥ ат-нерелӱ артисттери Марина