Алтайдын Чолмоны

Президенттиҥ јакылталарын бӱдӱрерге

31.10.2017

Россияныҥ Президенти Владимир Путин РФ-тыҥ Федерал Jуунына 2016 јылдыҥ јаҥар айыныҥ 1-кы кӱнинде эткен Баштанузында айдылган иш-керектерди бӱдӱрери јанынаҥ иштер јербойында канайда ӧдӱп турганы АР-дыҥ Башкарузыныҥ јуунында тергеениҥ Башчызы Александр Бердниковтыҥ башкартузыла кӧрӱлген.

Ӧдӱп јаткан јылдыҥ ӱлӱрген айыныҥ башталганына јетире бу јанынаҥ кандый иштер ӧткӱрилип калганы керегинде јетирӱни АР-дыҥ экономиканыҥ ӧзӱми ле туризм аайынча министри Светлана Буйдышева эткен. Оныҥ темдектегениле, Президенттиҥ Баштанузында темдектелген тӧс сурактардыҥ тоозында государствоныҥ социальный молјуларыла колбулу сурактар болгон. Баштануда айдылган ла албаты-јонныҥ курч сурактарын аайлаштырарыла колбулу элбек кемдӱ иштер республикада ӧткӱрилген.
«Темдектезе, республиканыҥ ыраак ла ас улус јадып турган јурттарыныҥ эл-јонына медициналык болуш текшилей ӧткӱрилериниҥ кемин бийиктедерге, 26 айылда ээлем тӧзӧлгӧн лӧ иштеп јат. Олордыҥ чыгартулу улузы улуска баштапкы медболуш јетирериниҥ эп-аргалары јанынаҥ аҥылу ӱредӱ-белетениш ӧткӧн. Куучын эл-јоныныҥ тоозы 100 кижинеҥ ас, јуугында эмчилик бар јурттаҥ 5 километрдеҥ кӧп ыраагында турган јурттар керегинде ӧдӧт»—деп, Светлана Буйдышева айдып, мындый «домовой хозяйстволор» керектӱ бастыра јерлерде тӧзӧлгӧнин аҥылап темдектеген.
Алтай Республиканыҥ Башчызыныҥ јакылтазыла, тергееде ӧткӧн јылдаҥ бери эмчилер мындый јурттардӧӧн ишмекчи јол-јорыкла јыл туркунына тӧрт катаптаҥ барат—эл-јонныҥ диспансеризациязын ла медболуш ӧткӱрерге. Ӧдӱп јаткан јылдыҥ тогус айыныҥ туркунына 39 јурттӧӧн ӱч јол-јорыктаҥ болуп, текши јол-јорыктардыҥ тоозы 117-ге јеткен.
Министрдиҥ темдектегениле, Баштануныҥ кеминде айдылган иш-керектерди бӱдӱрериле колбой, санитарный авиацияны тузаланып, Алтай Республика 2017 јылда тергеениҥ ыраак јурттарында јадып турган улуска тӱрген медболуш јетирер арга алган. Федерал бюджеттеҥ бистиҥ тергееге бу ууламјыларга 69,7 миллион салковой, тергеениҥ бюджединеҥ база 8,1 миллион салковой акча чыгарылган. Бир јыл кайра авиатранспортло јыл туркунына 10-ноҥ кӧп эмес учуш болуп туратан болзо, 2017 јылдыҥ тогус айыныҥ туркунына 52 учуш эдилип, 61 кижини, ол тоодо тогус баланы эмчиликке јеттиргискен. Кижиниҥ јӱрӱмин аргадаары частарла чоттолып турза, шак ла санитарный аваиацияныҥ болужыла келген минуттар кижини аргадайт.
Тургуза ӧйдӧ тергеениҥ бастыра эмчиликтери ле поликлиникалары тӱрген Интернетке колболгон, аймактардыҥ структурный бӧлӱктерин колбооры јанынаҥ иш ӧдӧт. Онызы јетирӱлерди тӱрген аткарар ла алар, электронный регистратураны ӧткӱрер, телемедицинаны ӧскӱрер арга берген.
Алтай Республиканыҥ Башкарузыныҥ аҥылу шиҥжӱзинде республиканыҥ эмчиликтеринде ле аптекаларда јӱрӱмге эҥ керектӱ ле јаан учурлу эмдер болорын, эмдердиҥ бааларын тӧзӧлгӧ јогынаҥ бийиктедерин болдыртпазын јеткилдеери тудулат.
Баштануда айдылган тӧс ууламјылардыҥ тоозында текшиӱредӱлик организацияларда јаҥы јерлер тӧзӧӧри база адалган. 2017 јылда В. К. Плакастыҥ адыла адалган республикан гимназияныҥ эски туразы ӱредӱликтиҥ системазына кайра јандырылган, 260 бала ӱренер јерлӱ бу тура јазалып калган, тургуза ӧйдӧ мында 7-чи таҥмалу школдыҥ баштамы класстарыныҥ ӱренчиктери ӱренет.
Турачактагы школдыҥ 672 јерлӱ баштамы школыныҥ туразы јаҥырта јазалган ла тузаланарына табыштырылган, Чамал аймакта Оностогы школдыҥ 72 јерлӱ јаҥы туразы ижин кӧндӱктирген. Коррекционный школ-интернаттыҥ балдар уйуктаар корпузында, Кӧксуу-Оозы аймакта Теректӱдеги школдо јазашту иштер ӧдӧт. Горно-Алтайск каланыҥ 9-чы таҥмалу гимназиязыныҥ ла 1-кы таҥмалу школыныҥ ӱренчиктери Горно-Алтайсктагы государственный университеттиҥ туразыныҥ кыптарына кӧчӱрилген (671 јер).
Кан-Оозындагы школ јаҥыртылат, Горно-Алтайскта Заимка микрорайондо 275 јерлӱ школ тудары улалат. Jылдыҥ учына јетире Улаган аймакта Паспартыдагы ла Кан-Оозы аймакта Владимировкадагы текшиӱредӱлик школдор учына јетире јазалары темдектелген.
Бу иш билдирлӱ уч-турулталарга экелген: каланыҥ ӱч школыныҥ балдары бир сменала ӱренет—1-кы, 7-чи ле 9-чы школдор.
«Текшиӱредӱлик организациялар ортодо јайалталу балдарды илезине чыгарары ла јӧмӧӧри аайынча базовый тӧс јерлер тӧзӧӧри јанынаҥ талдашту иш ӧдӧт. Бистиҥ республикада андый балдар ас эмес. Онызын бистиҥ балдар тергеелер ле ороон кеминде конкурстарда јеҥӱлер алып турганы недеҥ де јарт керелейт»—деп, министр айткан.
Андый једимдердиҥ бирӱзи—И. З. Шуклинниҥ адыла адалган 6-чы таҥмалу лицейдиҥ командазы ӱренчиктердиҥ «Президенттиҥ спорт ойындары» деген текшироссиялык спорт ойындарында экинчи јер алганы. Бу ойындар сыгын айдыҥ 7-28 кӱндеринде балдардыҥ «Орленок» деген тӧс јеринде ӧткӧн, оныҥ финал ойындарында Россия Федерацияныҥ 80 субъегинеҥ 1700 кире ӱренчик турушкан.
Светлана Буйдышева Баштануда Россияныҥ ар-бӱткениниҥ байлыктарын, ол тоодо Алтын Кӧлди корыыры јанынаҥ программаларды белетеери керегинде аҥылу айдылганын темдектеген. Алтай Республикада бу ууламјы аайынча «Алтын Кӧлди чеберлеери» деген тӧс ӱлекердиҥ паспорты ла «Алтын Кӧлди корыыры керегинде» федерал јасактыҥ ӱлекери белетелген.
Бу ла јуукта Алтай Республиканыҥ Башчызы Александр Бердников ӧткӱрген ишмекчи туштажулардыҥ шылтузында федерал бюджеттеҥ бу ӱлекерди бӱдӱрерине 100 миллион салковой акча чыгарылган деп, министр јартаган.
Ар-бӱткенниҥ база бир кереезин—Манјӱректиҥ кӧлин орныктырары јанынаҥ иш кӧндӱгип калган. Мындагы иштерди 2018 јылдыҥ ӱлӱрген айыныҥ 1-кы кӱнине јетпей јадып тӱгезип салары темдектелип калган.
Экологиялык туризмди ӧскӱрерге, ар-бӱткенниҥ аҥылу коруулду јерлеринде бӱгӱнги кӱнниҥ некелтелерине ле рекомендацияларына келижип турган экологиялык маршруттардагы объекттерди, орык јолдорды јазаары јанынаҥ иштер оноҥ ары ӧткӧнчӧ. Алтайдагы заповедниктиҥ јериле эколого-ӱредӱлик турист 6 маршрут ӧдӧт, Кадындагы заповедниктиҥ ле Сайлугемдеги национальный парктыҥ јерлериле—кажызында ла 5 маршруттаҥ.
Аҥылу ајару тергеелик калан системаныҥ оптимизациязына эдилген.
Александр Бердниковтыҥ темдектегениле, республикада кемиле, учурыла јаан кӧп тоолу иштер бӱгӱн бӱдет.
«Бис бойыстыҥ аргаларысты албаты-јонго амыр бербей турган бӧлӱктердӧӧн ууландырганыс. Эҥ ле учурлузы—су-кадыктыҥ, јеткер болбозыныҥ сурактары. Санитарный авиация коомой эмес иштеп баштады, бу программа Россияныҥ Президентиниҥ јакылтазы аайынча иштеп баштаган. Бис тӱрген болуштыҥ ондор тоолу кӧлӱктерин республикан бюджеттиҥ акча-манадыныҥ чодыла алганыс, олорды ыраак аймактардӧӧн аткарып ийгенис. Эки санитарный кӧлӱкти Улаган аймакта Балыкчы јурт алган. Анда, Кату-Jарыктыҥ боочызыныҥ ары јанында, јаҥы врачебный амбулатория тудулган ла јаҥы јазалдарла јепселген»—деп, республиканыҥ башкараачызы айткан.
Александр Бердниковтыҥ эзеткениле, су-кадыкты корыырыныҥ объекттери республикада текшилей тудулат. Темдек эдип Майма аймакты адады: мында быјыл Карасук, Подгорный ла Ыны-Оозы јурттарда фельдшерско-акушерский пункттар тудулар, аймактыҥ эмчилигиниҥ экинчи бӧлӱгин тудары конкурсный керек-јарактар ӧткӧн соҥында оноҥ ары улалар. Анайда ок Майманыҥ бойында текши практиканыҥ врачтарыныҥ эки офизи ачылар, бирӱзи—Алгаирде.
Башчыныҥ темдектегениле, бу бастыра иштер Президенттиҥ јакылталарын бӱдӱрери аайынча ӧдӧт.

АР-дыҥ Башкарузыныҥ пресс-службазы