Настройки отображения

Размер шрифта:
Цвета сайта:
Ностройка изображения
Ностройка изображения

Настройки

Алтайдын Чолмоны

Ак малын азыраган албтыга мак!

29.11.2017

Jурт ээлем аайынча республикан министерствоныҥ комиссиязыныҥ јӧби аайынча јабыстай зонаныҥ аймактары ортодо «АР-дыҥ эҥ артык бригадазы» деп «Кеҥидеги укту мал ӧскӱрер завод» СПК-ныҥ Буландыктагы фермазыныҥ бригадазы адалган.

Бу СПК-ныҥ једимдӱ ижи арткан да ээлемдерге тем болуп, јаан једимдерге јеткени канча јылдарга улай улалып барып јат. Буландыктагы ферма бу СПК-га кирип турган ӱч ферманыҥ бирӱзи. Кеҥиде ле Шибееде уй-малдаҥ ӧскӧ аҥ ӧскӱрилип турган болзо, бу ферманы ээлемниҥ уй-мал ӧскӱрер тӧс јери деп айдарга јараар. Бӱгӱн мында уй-малла иштеп турган 6 бригада, јылкычылардыҥ бир бригадазы ла койчылардыҥ эки бригадазы бар.
Эҥ ле аҥылузы—бу ээлемде јаҥыс ла укту уй-мал ӧскӱрилип турганы. Уйлар, торбоктор, букалар, аттар, койлор—бастыразы јажы, угы, су-кадыгыныҥ кеми аайынча башка-башка турлуларда ӧскӱрилет. Ферманы јербойыныҥ јиит кижизи Дмитрий Васильевич Уланкин экинчи јыл башкарат. Ӧткӧн ӧйдӧ ол механизатор болуп иштеген. Бу ла јуртта чыдаган-ӧскӧн, јурт ээлемде иштеген Дмитрийге тӧрӧл јериниҥ, ээлеминиҥ сурактары да, ижи де сӱреен јуук.
Ороондо ло тергееде јурт ээлемниҥ ижин эрчимделтерине ууландырылган «Откормочные площадки» деген программаныҥ ижин ле турулталарын бу ферманыҥ ижинеҥ јарт кӧрӧр арга бар.
Дмитрийдиҥ айтканыла, бӱгӱнги кӱнде ээлемде кӧпјандай јиит улус (35-45 јаш) иштейт. Улуска иштеерине бастыра айалгалар тӧзӧлгӧн—јадар јери, ишјалы, одын-суула јеткилдеери јанынаҥ. Jурттыҥ улузы бойыныҥ да мал-ажын арбындай азырап јат. Кажы ла турлуны алза, ондо колы ус, ижине каруулу малчылар иштеп турганын кӧрӧрӧр. Алты турлуныҥ кажызында ла бойыныҥ таҥынаҥ ижи улалып барат.
Фермада «Казахская белоголовая» деп укту уй-мал башка-башка јерлерде, чедендерде азыралып јат. Олорды канайда, кандый азыралла азырайтанын зоотехниктер тургузат. Малдыҥ су-кадыгыныҥ айалгазын ветеринарлар ајару-шиҥжӱде тудат. Текши алза, кажы ла бозу чыкканынаҥ ала бескезин кӧптӧдип јаандаганча аҥылу ајаруда болот. Су-кадыгы, ӧҥи, кӱчи кеминде болгон мал садуга аткарылат. Мынайып јайы-кыжы улалган јаан учурлу ла каруулу иш бӱдӱрген бригада-ӧмӧликтиҥ ижин Алексей Яковлевич Толкочаков канчанчы јыл башкарат. Оныла кожо уулы Илья Толкочаков ло Иван Серебряков иштейт.
Выставка-кӧрӱлерде туружатан уй-мал аҥылу «Выставочный» дейтен турлуда азыралып кичеелет. Бу малды база аҥылу программа аайынча азырап, ороон кеминде кӧрӱлерге тарткылап јадылар. Эҥ ле артык дейтен койлор, јылкы мал, уйлар, букалар кӧп кӧрӱлерде турушкан ла јеҥӱчилдер болгон.
Кӧрӱлерде туружып турган малды Павел Михайлович Тайтаков, Ессенгали Таджимуратов, Николай Николаевич Губин азырайт ла кичеейт.
Jылкы мал кабырып турган Нурлан Аселбаевич Сертаев, Айдар Валерьевич Пупыев бастыра пландарын бӱдӱрип, кулундарды 100 процентке корып алгандар.
Буландык деп ӧзӧктӧ уйлар тӧрӧткӧн ӧмӧликти Василий Александрович Канысов башкарат. Бу ӧмӧлик бозуларды 100 процентке чеберлеп алган.
²лӧҥ белетеген ӧмӧликти алза, он тӧрт кижинеҥ турган мехбригада быјыл кӱсте планын јӱс проценттеҥ ажыра бӱдӱрип салган. Эҥ артык механизатор деп јиит тракторист Илья Чатушкин адаткан. Илья Васильевич бу ок Буландык јурттаҥ. Ол билелӱ, уул бала чыдадып јат. МТЗ-82 таҥмалу тракторыла быјыл кыра сӱрӱп, аш салар, ӧлӧҥ јуунадар иштерде эрчимдӱ турушкан ла јаан једимдерге јеткен. Оныҥ тракторы, салдазы ла ӧлӧҥ пресстеер техниказы сӱреен јакшы айалгада болгоны Илья техниказына чебер болгонын керелейт.
Быјыл ээлемде 800 гектар јер сӱрӱлген, зеленка, кожымакту ӧлӧҥдӧр (кормосмеси) салылган ла јуунадылган. 250 гектар јердеҥ узак јылдарга чыгып турган ӧлӧҥ јуунадылган. Бӱгӱн ферманыҥ мал-ажы ӧлӧҥлӧ ажындыра јеткилделген.
Буландыктагы ферманыҥ ижин кӧргӧндӧ, алдындагы ӧйлӧрдиҥ совхоз-колхоз деген бӱдӱми јайрадылбай артып калганы иле кӧрӱнип јат. Кеҥидеги СПК-ныҥ јааны Владимир Георгиевич Шадринниҥ шылтузында улус таҥынаҥ ээлемдерге бӧлӱнбей, бир јаан ээлем болуп артып калган ла текши ижин апаргылап јат. Оныҥ да учун канчанчы јылга улай бу ээлемниҥ кӧргӱзӱлери јаҥыс ла бистиҥ тергееде эмес, је онойдо ок ороон до ичинде јаан једимдӱ. Укту уй-мал ӧскӱрип, албаты-јонын азыраган ээлем арткан ээлемдерге тем болуп артканча.

Айгуль МАЙМАНОВА

ТОП

«Баатырларыс ойгонып калды…»

(Башталганы 1-кы номерде) «Алтын-Эргек» кай чӧрчӧкти сценада «Ээлӱ кайдыҥ» турчыларыла кайлап отурыс. Ол тушта мениле саҥ башка учурал болгон. Кандый да ӧйдӧ сӱнем чыга бергендий, бойымды ӱстинеҥ тӧмӧн ајыктап турум. Топшуур согуп турганымды кӧрӧдим. Ол ло ок ӧйдӧ коштойындагы, алдыгы, ӱстиги телекейлерге јӱрӱп, олордо не болуп турганын, ондогы јӱрӱмди база кӧрӱп турум. Ончо ло бойым

Малдыҥ сӧӧк-тайагыла тудуш јаҥдар

Кыптунак Малды сойгон кийнинде эҥ ле озо этле кожо кыптунакты кайнадар учурлу. Јаак Эки јаакты айрыйла, бирӱзин тургуза ла кайнадар. Оноҥ башка эки јаак јадала, «арткан этти јип салар». Ол тушта этти јизе, курсакка бодолбос. (К. И. Санин) Кары Карыны энедеҥ јаҥыс бӱткен кижи јарбас керегинде албатыда чӱм-јаҥ бар. Оныла колбулу мындый кеп-куучын арткан: «Бир

Јаҥарыс бистиҥ Алтайга јаҥыланзын

Јаҥы Койон јылдыҥ бажында телеҥит јаҥарыс коштойындагы Алтай крайда профессионал студияда јыҥыраганын интернетле «нӧкӧрлӧжип» турган улус уккан-кӧргӧн лӧ болбой. Оны кӧргӧн кижиниҥ база ла катап «Улаган тыҥ!» деп, кӧксине чабынар кӱӱни келер. Бу узак јолды кӱчсинбей, Улаган аймактыҥ кеендикти, узанышты ла спорттыҥ албаты бӱдӱмдерин элбедер тӧс јериндиҥ башкараачызы Мерген Тельденовко, Алтай Республиканыҥ ат-нерелӱ артисттери Марина