Алтайдын Чолмоны

«Ол сыныкпас ӧзӧктӱ, улу јайалталу кижи болгон…»

16.01.2018

Улу јурукчы, атту-чуулу јондык ла политикалык ишчи Гргорий Иванович Чорос-Гуркинниҥ чыкканынаҥ ала 148 јылдыгына учурлалган кӧдӱриҥилӱ митинг чаган айдыҥ 12-чи кӱнинде Горно-Алтайскта ӧткӧн.

Чорос-Гуркинниҥ адыла адалган скверде, оныҥ кереес-сӱриниҥ јанында јуулгандар: республиканыҥ ла каланыҥ окылу јаҥдарыныҥ, јондыктыҥ, јайаан интеллигенцияныҥ чыгартулу улузы, јииттер, республиканыҥ тӧс калазында јаткандар быјыл анчада ла кӧп болгон.
Кажы ла калыкта бойыныҥ эл баатырлары бар, алтай калыктыҥ мындый баатыры ла башчызы, бистиҥ государственнозыстыҥ тӧзӧгӧзинде турган кижи Г. И. Чорос-Гуркин болгон деп, Алтай Республиканыҥ парламентиниҥ јааны Владимир Тюлентин айткан. «Бӱгӱн бис оныҥ эземин тооп, бого јуулдыбыс. Григорий Ивановичтиҥ амадаган амадуларын јӱрӱмде бӱдӱрип, бистиҥ кичӱ ле јаан Тӧрӧлистиҥ арга-чыдалы тыҥызын, албаты-јоны бирлик ле јӧптӱ јатсын деп, кажыбыс ла ижисти ак-чек бӱдӱрер, калыгыс ла Тӧрӧлис учун јӱрер керек» — деп, ол айткан.
АР-дыҥ Башкарузыныҥ Председателиниҥ ордынчызы Михаил Маргачев митингке јуулгандарды АР-дыҥ Башчызыныҥ, Башкарузыныҥ Председателиниҥ адынаҥ уткып, Г. И. Чорос-Гуркин Сибирьдиҥ ӧс калыктарынаҥ Россия кеминде ады-чуузы чыккан баштапкы алтай јурукчы болгонын темдектеген. Оныҥ јураган јуруктары Алтайды макка чыгарган. «Ол бойыныҥ калыгын, бойыныҥ Тӧрӧлин сӱӱген ле оныҥ адааны учун сӧс айдарга јалтанбай јӱрген» — деп, Михаил Маргачев айткан.
Алтай Республика Россия Федерацияда таҥынаҥ субъект болуп јатканы Г. И. Гуркинниҥ санаалары ла амадулары јӱрӱмдик болгонын керелейт. Бис бӱгӱн федерал тӧс јердеҥ, ороонныҥ президенти јанынаҥ быжу јӧмӧлтӧ аладыс. Республика ӧзӱмниҥ јолыла барганы, культуразы, ӱредӱлиги, эл-јонныҥ су-кадыгын корыыры јаранганы, экономиказы ӧскӧни иле деп, деп вице-премьер темдектеген.
«Эки јылдаҥ республика Г. И. Чорос-Гуркинниҥ чыкканынаҥ ала 150 јылдыгын темдектеер. Бу байрамды темдектеери аайынча бастыра тӱп-шӱӱлтелерди угарга, ӧмӧ-јӧмӧ иштеерге бис белен» — деп, Михаил Маргачев митингте айткан.
«Бистиҥ сананганысла, Г. И. Чорос-Гуркин, элдеҥ ле озо, Россия ла Алтай бирлик, кожо ӧзӱп јаранзын деген бийик амадулу кижи болгон — деп, АР-дыҥ Jондык палатазыныҥ башкараачызы, Алтай Республиканыҥ калыктарыныҥ ассамблеязыныҥ јааныныҥ ордынчызы Татьяна Кончева митингте айткан. — Григорий Иванович эмдиги ӱйеге сыныкпас ӧзӧктӱ, улу јайалталу ла јаан тӧрӧлчи кӱӱндӱ јозок болгон кижи. Оныҥ амадаган амадузы јӱрӱмде бӱткен. Биске дезе, кажыбыска ла, Алтай Республика јадарга јарамыкту, келерге кӱӱнзеген јер болзын деп, бойыстыҥ једимдӱ ижисле тергеебисти бектеер керек».
Г. И. Чорос-Гуркинниҥ чыккан кӱни Алтайдыҥ бастыра јурукчыларына аҥылу, кереес кӱн болгонын АР-дыҥ Jурукчылар биригӱзиниҥ турчызы, Россияныҥ нерелӱ јурукчызы Владимир Чукуев митингте темдектеген. Оны «сепаратист», «националист» деген бурулаштар сананып тапкан јабарлаш болгоны иле, нениҥ учун дезе Гуркинниҥ ӱредӱчилери улу орус јурукчылар ла билимчилер болгон. Оныҥ бичимелдери јаан јайалталу бичиичи болгонын керелейт. Гуркинниҥ бичинген тили орус тил болгон. Сананза, бис ончобыс Россия тӧрӧлис учун оорыган улус болуп јадыс ла бисти орус националисттер, Алтайыс учун оорыган улус учун «алтай националисттер» деп айдарга јараар, эмди Украинада керектер учун ӧзӧк-буурыс оорып јат, айдарда, бис «украин националисттер» — деп, Владимир Чукуев куучындаган. Оныҥ темдектегениле, Г. И. Гуркин кандый ла калык-јон эптӱ-јӧптӱ ле ӧзӱмдӱ јадары учун турушкан, бойыныҥ калыгына, бойыныҥ Тӧрӧлине иштеериниҥ јозогын кӧргӱскен.
1991 јылдаҥ бери Алтай Республикада Г. И. Чорос-Гуркинниҥ адыла адалган јондык сый Алтайыстыҥ ады-јарын Россия ла телекей ичине јарлаган, тергеезиниҥ ле калыгыныҥ тузазына једимдӱ иштеген улуска табыштырылып турганын АР-дыҥ Гуркинниҥ адыла адалган јондык сыйыныҥ «Оностогы кӱрее» деген коммерциялык эмес биригӱзиниҥ јааны, АР-дыҥ парламентиниҥ депутады Аржан Иташев митингте айткан. Jондыктыҥ јӧмӧгӧн акчазынаҥ тӧзӧлгӧн бу сыйдыҥ лауреаттары јылдыҥ ла Г. И. Чорос-Гуркинниҥ чыккан кӱнинде јарлалат.
Митингтиҥ туружаачылары Г. И. Чорос-Гуркинниҥ кереезине чечектер салган.

Светлана КЫДЫЕВА