Алтайдын Чолмоны

Эпшилер—амыр-энчӱ ороон, тала учун

06.02.2018

«Алтайдыҥ Эпшилери—Женщины Алтая» деген талалык јондык организацияныҥ «Билениҥ ле ороонныҥ амырында ӱй кижиниҥ учуры» деп адалган отчетту ла талдашту конференциязы кочкор айдыҥ 1-кы кӱнинде Калыктар најылыгыныҥ байзыҥында ӧтти.

Конференцияныҥ ижинде республиканыҥ бӱдӱреечи ле јасакчы јаҥдарыныҥ, јондык организациялардыҥ чыгартулу улузы эрчимдӱ турушты.
Кӧдӱриҥилӱ айалгада Алтай Республиканыҥ јонјӱрӱмдик ле экономикалык ууламјызыныҥ ичкери ӧзӱмине јетирген јаан јӧмӧлтӧзи ле јондык иште ак-чек, эрчимдӱ туружып турганы учун бир бӧлӱк улус Россияныҥ Эпшилериниҥ биригӱзиниҥ «Дочери Отчизны» деген медальдарыла, онойдо ок бу ла биригӱниҥ Кӱндӱлӱ грамоталарыла кайралдатты. Бойлорыныҥ турумкай, тӧзӧмӧлдӱ ижиле кӧп балдарлу, аргалары кирелӱ билелерге, уур-кӱчтерге кирген билелерге, балдарга болужып, олорды корып, акту кӱӱндеринеҥ иштеп јаткан эпшилер Россияда Балдардыҥ фондыныҥ «Признательность» деген грамоталарыла кайралдаттылар. Кайралдаткандардыҥ тоозында ады-јолдоры јарлу Анна Балина, Людмила Горохова, Галина Канитова, Зинаида Тордокова, Зоя Казагашева, Галина Майдурова, Алена Кучкашева, Ольга Максимова, Сергей Денчик, Кара Майманов, Ольга Параева, Елена Лазарева, Марина Малафеева, Елена Шнейдер, Нина Киндикова, Маргарита Матина, Елена Шавдурова, Раиса Меткечекова ла оноҥ до ӧскӧ јалакай јӱректӱ, агару кӱӱн-тапту улус.
Бийик кайралдарды јолду ээлерине табыштыргандар «Алтайдыҥ Эпшилери—Женщины Алтая» деген талалык јондык организацияныҥ, онойдо ок оныҥ байлык ченемелдӱ, билгир башкарачызы Светлана Полетаеваныҥ акту кӱӱнинеҥ ӧткӱрип јаткан ижин бийик баалап, кӧп јылу сӧстӧр айттылар. Чындап та, энеликти, баланы кичееп, олордыҥ јӱрӱми, су-кадыгы, ичкери јолы учун чокым амадула иштеп јаткан организацияныҥ ижинеҥ јозок то аларга, ӱренерге де јараар. Олордыҥ эбире јылына республиканыҥ аймактарыла јорыктап, чылазыны јогынаҥ ӧткӱрип јаткан ижиниҥ турултазын бӱгӱнги кӧдӱриҥи, бӱгӱнги кайралдар недеҥ де артык керелеп јатканын уткуулду сӧстӧрин айткандар акту кӱӱндеринеҥ темдектедилер. ²рӧ адалган јондык организация ороонныҥ, республиканыҥ амыр-энчӱ, нак ла тӧзӧмӧлдӱ јадын-јӱрӱми учун иштеп јат. Талалык јондык организация јон ортодо јаан тоомјыда. Ол тогус јылдыҥ туркунына јӱрӱмдик учурлу башка-башка ууламјылар, темдектезе, биле, балдар, энелик, су-кадык, ӱредӱ, эл-јондык, јашӧскӱримниҥ керектери аайынча ӧскӧ јондык организацияларла, биригӱлерле ӧмӧ-јӧмӧ иштейт. Эзенде бу јондык организация бойыныҥ тӧзӧлгӧнинеҥ ала 10 јылдыгын јаҥы једимдерле уткыыр амадулу.
Конференцияда јондык организацияныҥ јыл туркунына бӱдӱрген ижи, јеткен једимдери, келер ӧйгӧ амадулары керегинде јетирӱни оныҥ башкараачызы Светлана Полетаева этти. ²ткӧн ӧйдиҥ туркунына организация бойы да колго-бутка бек турган, онойдо ок турчыларыныҥ тоозыла да арбыдап ӧскӧн. Ончо аймактарда оныҥ бӧлӱктери, онойдо ок јурт јеезелерде женсоветтер иштеп јат. Олорды јерлештериниҥ ортодо тоомјылу, баштаҥкайлу эпшилер билгир башкарат деп, С Полетаева айтты. Оныҥ темдектегениле, граждан обществоны ичкери ӧзӱмдӱ јолло апарарында байлык ченемелдӱ, билгири бийик Светлана Черняк, Татьяна Туденева, Светлана Тундинова, Мария Грицко, Надежда Колматова, Анна Гнездилова иштеп јат. Аймактардагы бӧлӱктерди Галина Канитова, Надежда Апенышева, Татьяна Кульбеда ла оноҥ до ӧскӧлӧри билгир башкарат.
«Jондык организация бойыныҥ ижин тӧзӧлгӧнинеҥ ала јондык сурактардыҥ аайы-бажына чыгарга ууламјылаган. Эпшилер јаш корболор ачу ашка јайылбазын, олорды ачу аштыҥ олјозынаҥ айрып алары јанынаҥ јартамалду ишти ӧткӱрген. Энениҥ ле баланыҥ су-кадыгы, салымы тӧс јерде турат. Бу ижисте бисти Алтай Респуликаныҥ Башчызы Александр Бердников јӧмӧгӧн. Ол тӱнде ачу ашты сатпазы јанынаҥ јӧп јараткан. Бу јолду, јӱрӱмдик учурлу јӧп болгон. Организацияныҥ эрчимдӱ турчылары кӧп тоолу рейдтер ӧткӱрген. Анчада ла јон ортодо «фанфурик», «боярышник» деп адалып турган спирттӱ чейинтелерди садарын шиҥжӱде, ајарузында туткан. Бӱгӱнги кӱнде бу ишти Алтай Республиканыҥ Jондык палатазы улалтат. Бистиҥ амадубыс бу каруулу ишти олорло кожо ӧмӧ-јӧмӧ ӧткӱрери болуп јат. Бистиҥ болужысла јӱстеҥ ажыра эпши улус аракыдаҥ эмденген. Су-кадык јӱрӱмге бурулып, билези, балдары учун каруулу деп билип, иштеп, олордыҥ јилбӱлериле јӱрет.
Бистиҥ јондык организацияны МВД-ныҥ ишчилери јӧмӧп, болужып јат. Тоолу кӱндер кайра приставтардыҥ Алтай Республика аайынча федерал службазыныҥ ишчилериле јӧптӧжӱ тургузылган. Балдарына ајару этпей турган ада-энелерле иш ӧткӱрилет. Балдарына алимент тӧлӧӧринеҥ кыйыжып-качып тургандарла јаан иш ӧдӧт. Аракыдаҥ божоп турган учуралдар астап јат.
Организация кандый бир јӱрӱмдик, курч суракты кӧдӱрип тура, аймактарда ол сурактарла кӱрее-куучындар, семинарлар, мастер-класстар ӧткӱрет. Темдектезе, балдарды таскадарында адалардыҥ учуры, билениҥ ле ороонныҥ амырында ӱй кижиниҥ учуры деген конференциялар аймактарда ӧткӱрилген. Билениҥ, јондыктыҥ байрамдары тала кеминде ӧткӱрилген. Албаты устарыныҥ эдимдериниҥ кӧрӱлери, тӱкле, кийисле, сӧӧклӧ иштеери јанынаҥ мастер-класстар ӧткӧн»—деп, Светлана Ефимовна бойыныҥ јетирӱзинде темдектеди.
Ол бойыныҥ докладында организацияныҥ, оныҥ аймактардагы бӧлӱктериниҥ, јурт јеезелердеги женсоветтердеги турчыларыныҥ ижин сӱреен тереҥжиде кӧргӱсти. Ол ӧткӱрилген туштажулардыҥ, ӱлекер-проекттердиҥ учурын јартап таныштырды.
«Алтайдыҥ Эпшилери—Женщины Алтая» деген талалык јондык организация Г. К. Жуковтыҥ адыла адалган школ-интернаттыҥ Попечительский совединиҥ колективный турчызы болгон. Jе бир кезек шылтактардаҥ улам бу иш эмеш јабызаган, тургуза ӧйдӧ бу ишти кӧндӱктирери ӧдӧт.
Отчетту ӧйдиҥ туркунына организация јаан акциялар ӧткӱрген. Эҥ ле јаан ла тӱӱкилик учурлу «Синий платочек» деген акцияны темдектеер керек. Ол акция Улу Jеҥӱниҥ 70 јылдыгына учурлалган. Организацияныҥ јакшы баштаҥкайын ӧскӧ дӧ јондык организациялар јӧмӧгӧн. Алтай Республиканыҥ Башчызы А. Бердников кереес учурлу кӧк арчуулдарга керектӱ акча-манаттты чыгарган.
Эпшилердиҥ јондык организациязы Россу-кадыкшиҥжӱниҥ Алтай Республика аайынча тергеелик органыла ӧмӧ-јӧмӧ иштейт. Олор аймактарла јорыктап, эл-јон ортодо анкетирование ӧткӱрип, једикпестерди илезине чыгарары аайынча иштеп јат.
Школдордогы балдардыҥ су-кадыгын корыыры јанынаҥ иштиҥ чыҥдыйы јабыс кеминде болгонын ол база темдектеди.
Бӱгӱнги кӱнде бу талалык јондык организацияныҥ тӧс ижи, амадузы — јондыкты амыр-энчӱ, бирлик ийде-кӱчтӱ эдип тыҥыдары, калыктар ортодогы најылыкты јӧмӧӧри, билелик јаҥжыгуларды улалтып, јакшынак ченемелди таркадары. Ада-энезиниҥ кичеемели јок арткан балдарла ишти улалтар. Ада-энелердиҥ балдары учун каруулу болоры јанынаҥ чокым иш ӧткӱрер. Улусты ишле јеткилдеери, олордыҥ су-кадыгын корыыры бир тизӱле барып јаткан сурактар. Олор ончозы организацияныҥ ајарузында.
Ол талалык организацияныҥ ижи Россияныҥ Эпшилериниҥ биригӱзиниҥ «Равенство. Развитие. Мир в ХХ веке» деген программазы аайынча ӧдӧри јанынаҥ конференцияныҥ турчылары бирлик јӧп јараттылар.
Организацияныҥ аймактардагы бӧлӱктериниҥ ижин ӧйдиҥ некелтезиле эрчимделтер. Билениҥ, ада-энениҥ, бала тужыныҥ учурын, тоомјызын кӧдӱрер амадула јӱзӱн-башка акцияларды, ӱлекерлерди јӧмӧӧр. Баштаҥкай качан да ајару јок артпас. Иште аймактардыҥ, јурт јеезелердиҥ женсоветтериниҥ байлык ченемелин тузаланар.
Россия Федерацияныҥ Президентиниҥ «Десятилетие Детства в Российской Федерации на 2018-2027 г.г.» деген Jарлыгын јӱрӱмде бӱдӱрери аайынча тӧс ишти чокымдаары јанынаҥ С. Полетаева элбеде айтты.
Отчетту ла талдашту конференцияныҥ турчылары, туружаачылары Россияныҥ Президентиниҥ талдаштарында эрчимдӱ, бирлик кӱӱн-тапла туружары јанынаҥ јӧп јараттылар. Граждан обществоныҥ бирлигин, амырын, најылыгын тыҥыдып, бирлик јӧплӧ иштеери чокымдалды.
Организацияныҥ башкараачызы С. Полетаеваныҥ докладыныҥ кийнинеҥ кӧп тоолу улус башка-башка сурактар аайынча јетирӱлер эдип, бойлорыныҥ шӱӱлтелерин айттылар. Конференцияда Алтай Республиканыҥ Эл Курултайыныҥ ӱредӱ, культура, спорт, јашӧскӱримниҥ керектери, јондык биригӱлер, СМИ-лер аайынча комитединиҥ председатели В. Уханов туружып, ӧмӧ-јӧмӧ бӱдӱретен ишти чокымдады. Онойдо ок Г. Топтыгина, С. Тундинова, М. Малофеева, Г. Канитова ла оноҥ до ӧскӧ улус сӧс айдып, једимдериле таныштырып, једикпестер, ӧҥзӱре сурактар јанынаҥ шӱӱлтелерин айттылар.
Отчетту ла талдашту конференцияныҥ учында ачык ӱнберишле «Алтайдыҥ Эпшилери — Женщины Алтая» деген талалык јондык организацияныҥ башкараачызына Светлана Полетаева такып тудулды.

К. ПИЯНТИНОВА