Настройки отображения

Размер шрифта:
Цвета сайта:
Ностройка изображения
Ностройка изображения

Настройки

Алтайдын Чолмоны

Су-кадыкты корыырында

06.02.2018

Эмчилер јеткил, јаҥы эп-аргалар тузаланылат…

Алтай Республиканыҥ су-кадыкты корыыр министерствозыныҥ мини-коллегиязыныҥ јууны ӧткӧн. Су-кадыкты корыырыныҥ министриниҥ ордынчызы Валентина Мунатовага башкарткан јуунда республикан эмчиликтиҥ ижиниҥ турултазы кӧрӱлген.

Jуунда республикан эмчиликтиҥ баш врачы Федор Рауныҥ јетирӱзи угулган. Бу эмчиликте 280 врач, ол тоодо 47 участковый, 692 орто ӱредӱлӱ медишчилер иштейт. Республикан эмчилик кадрларла јакшы јеткилделген: 10 муҥ эл-јонго 45 врач келижет, онызы текши республикадазынаҥ кӧп (40), Сибирьдеги федерал округтазынаҥ база (44,9). Онойдо ок јаан улустыҥ участковый терапевтери јеткилинче, калада врачтыҥ ӱзеери участокторы ачылган.
Былтыр эмчиликке иштеерге 29 врач келген, олордыҥ 9-ы участковый врачтар. Он эки специалист медицинский вузтарды божоткон кийнинде келген.
Демографияда кӧргӱзӱлер керегинде айтканыла, ӧткӧн јылдыҥ 11 айыныҥ туркунына Горно-Алтайскта 888 бала чыккан, 1000 кижиге 15,3-теҥ келижет ле онызы Россияда кӧргӱзӱдеҥ (12,9) ле Сибирьдезинеҥ (13,8) бийик.
Бу ок ӧйдӧ Горно-Алтайскта 522 кижи божогон. ²лӱмниҥ текши кӧргӱзӱзи (9) база республиканыҥ да (9,9), Россияныҥ да (12,9), СФО-ныҥ да (13) кӧргӱзӱлеринеҥ ас. Республикан эмчиликте кан айланарыныҥ системазыныҥ ооруларынаҥ улус божооры астайт: 2016 јылда – 407, 2017 – 372, 100 муҥ кижиге чотозо. Кату (тижик) оорудаҥ божооры база астайт: 100 муҥ кижиге чотозо, 167, (РА-да – 204, СФО-до – 215).
Калада јолдордо јеткерлердеҥ улам улустыҥ божооры база астаган. Ол ок ӧйдӧ кӧргӱзӱ текши республикадагы ла Россиядагы кӧргӱзӱлердеҥ бийик артат.
Баш врач эмчиликте хирургия јанынаҥ ишке аҥылу ајару эткен. Ӧткӧн јылда операциялар эдери, 2016 јылдазына кӧрӧ, 3 процентке бийиктеген — 7780 операция болгон. Операциялардыҥ тоозы јаҥы технологияларды тузаланганыныҥ шылтузында 13 процентке кӧптӧгӧн. Федор Рау-ныҥ айтканыла, республикан эмчиликтиҥ врачтары јылдыҥ ла операциялардыҥ ас-инвозивный эп-сӱмезин тузаланып турулар. Алдына кезип эдилген операциялар эмди эндоскопический эп-аргала эдилип јат. Специалисттердиҥ аргаларын эмчиликке гармонический скальпель алганы элбеткен. Ол ультразвуковой технологияла иштеп турган баалу-чуулу прибор.
Эмчиликте јаҥы медициналык технологияларды ла бӱгӱнги эп-аргаларды тузаланып турганыныҥ шылтузында тергеениҥ эл-јонында медицинаныҥ бийиктехнологиялык болужын алар арга боло берген. Коронарный тамырларга, јалмаштыҥ ӱйе-сӧӧгин солыыр, арка-сынга операциялар эмчиликте эдилип туру. 2017 јылда онкологияда, оториноларингологияда, нейрохирургияда операцияларда, эмдештерде јаҥы бийиктехнологиялык эп-аргалар тузаланылып баштаган. 2017 јылда республикан эмчиликте ондый болушты 494 кижи алган.
— 2017 јылда республикан эмчиликтиҥ айалгазында диагностика тургузарында ла эмдееринде бийик технологиялар тузаланганыныҥ шылтузында республиканыҥ улузын тергеениҥ тыштындагы федерал клиникаларга аткарары 25 процентке астаган, — деп, Ф Рау тмедектеген.
Келер ӧйдӧги пландардыҥ тоозында ол кадрларла иштеерин, бийик технологиялык болуш јетирерин, эндоскопический операцияларды кӧптӧдӧрин, јетирӱлик ишти јарандырарын ла ӧскӧ дӧ иштерди адаган.
В. Ю. Мунатова ӧткӧн јылда республикан эмчиликтиҥ коомой эмес ижин темдектеген ле коллегаларына једимдер кӱӱнзеген.

Перинатальный тӧс јердиҥ ижи-тожы

Алтай Республиканыҥ су-кадыкты корыыр министерствозында мини-коллегияныҥ база бир јуунын министрдиҥ ордынчызы Людмила Сарбачакова башкарып ӧткӱрген. Бу јуунда республиканыҥ перинатальный тӧс јериниҥ ӧткӧн јылдагы ижи-тожыныҥ турулталары кӧрӱлген.
Перинатальный тӧс јердиҥ баш врачы Павел Решетов бу организацияныҥ ӧткӧн јылдагы ижи-тожы керегинде докладын 2018 јылдыҥ баштапкы айында балдар табар турага перинатальный тӧс јердиҥ статузы берилгенинеҥ ала 10 јылдыгы деп јетирӱдеҥ баштаган.
Бӱгӱнги кӱнде ПЦ-да 112 орын ла тӱште эмденип јадатан 30 орын бар. 2017 јылда јаҥы чыккандардыҥ патологиязыныҥ бӧлӱгине ӱзеери 5 орын, акушерский бӧлӱкке ӱзеери 5 орын тургузылган. Бу орындар республиканыҥ ыраак аймактарынаҥ келген ӱй улусты кичеерине керектӱ.
Учреждениеде 45 врач ла орто ӱредӱлӱ 12 медперсонал иштеп јат. 2017 јылда текши республикада јеҥилгендердиҥ 78,1 проценти перинатальный тӧс јерде кӧстӧри јарыган: 3344 кижи (2016 јылда — 3827).
Бӱгӱнги кӱнде карындагы баланыҥ су-кадыгы јанынаҥ кӱч айалга болгон учуралдарды илелеери јанынаҥ иш једимдӱ ӧдӱп турганын тоолор ло статистика керелейт. 2017 јылда аймактардаҥ јакшы эмдеш-терапия керектӱ јаҥы чыккан 14 бала келген, 2015 јылда олордыҥ тоозы — 35, 2016 јылда 22 бала болгон.
—Карында балазыныҥ айалгазы коомой ӱй улус перинатальный тӧс јерге јетирилип јат. Олорго ло балага мында профессионал болуш јетирилет, —деп, Павел Решетов айдат. — Тергеениҥ бала табар тӧс јеринде ас бескелӱ чыккан балдарды кичеер бастыра айалгалар тӧзӧлгӧн. 2017 јылда сӱреен ас бескелӱ балдарды корып алары 92,3 процент болгон.
2017 јылда республиканыҥ 88,6 процент ӱй улузы карында баланыҥ ӧзӱмине кандый чочыду барын билерге пренатальный диагностика ӧткӧндӧр. Ӱй улус ондый диагностиканы кӱӱнзеп ӧдӧт, тереҥжиде шиҥдеш керек болзо, инвазивный диагностикага аткарылат. Ондый шиҥжӱниҥ шылтузында ӧткӧн јылда 6 кижиде хромосомный бузулыштар бары јарталган.
2017 јыл экстракорпоральный эп-сӱмеле карынду болгон энелерге аҥылу јыл болгон. Государство бистиҥ тергееге бу керекке ӧткӧн јылда кӧп квота берген ле олор једимдӱ тузаланылган. ЭКО-ныҥ кийнинде карынду болгон 48 ӱй кижи чотко турган. 2017 јылда 19 ӱй кижи јеҥилген ле ак јарыкка 24 бала чыккан.
П. Э. Решетов материально-технический тӧзӧгӧ керегинде айдып, 2017 јылда стационардыҥ јабынтызына, онойдо ок клинико-диагностический лабораторияда капитальный ремонт эдер иштер тӱгенгенин јетирген. Jуук ӧйдӧ стационардыҥ ӱчинчи кадында капитальный ремонт башталары темдектелет. Онойдо ок стационарда карынду ӱй улусты этажтарга кӧдӱрер јазал эдилген. Павел Решетовтыҥ айтканыла, ӧткӧн јылдыҥ кандык айында учреждениеге Алтай Республиканыҥ Башкарузынаҥ делегация келип јӱрген. Ол туштажуда тергеениҥ јааны Александр Бердников перинатальный тӧс јерде капитальный ремонтко акча чыгарар јакылта эткен. Онойдо ок эҥ учурлузы — стационардыҥ јаҥы корпузыныҥ ӱлекерин тургузары, оноҥ ары оны тудары јанынаҥ иш башталган.
Медучреждениелердиҥ ижин тӧзӧӧринде тӧс бӧлӱк — ол јетирӱлердиҥ бӧлӱги. Бу ууламјыда иштиҥ турултазында су-кадыкты корыырында Бирлик Государственный јетирӱлик системаныҥ (ЕГИСЗ) Алтай Республиканыҥ су-кадыкты корыырында республикан сегменттиниҥ электронный сервизи иштеп баштаган. Электрон медициналык карталар эдер иш тӧзӧлгӧн, медициналык системадаҥ страховой компанияларга отчеттор берер арга боло берген. «Электронный лаборатория (ЛИС)» иштейт, ол медициналык системага колболгон.
Министрдиҥ ордынчызы Л. В. Сарбачакова мини-коллегияныҥ ижиниҥ учында тергееде перинатальный тӧс јердиҥ ижи јакшы кӧргӱзӱлерлӱ болгонын, је ол ок ӧйдӧ курч сурактар артып турганын темдектеген. Республикада канча јылга јаш балдардыҥ божоорыныҥ кӧргӱзӱзи бийик кеминде артат. Бу сурак ончо структуралардыҥ ижинеҥ, је элдеҥ озо ӱй улустыҥ бойынаҥ камаанду.
—Бистиҥ ӱй улус бойыныҥ су-кадыгын кичеебегенче: аракыдабай, таҥкылабай, наркотиктер тузаланбай, су-кадык јӱрӱм јӱрбегенче, айалганы кубултарга кӱч. Кӧп ӱй улус бала табарына белетенбейт, ӧйлӱ-ӧйинде шиҥжӱлетпейт, врачтардыҥ сӧзин укпайт. Бистиҥ ӧйдиҥ тӱбеги — ол бала ичте јӱрерде инфекциялар. Олор баланыҥ ӧзӱмине коркышту каршузын јетирет ле уч-турултазы карыкчалду болот, —деп, Людмила Сарбачакова айткан.
Ол онойдо ок бу суракта медицина учреждениелердиҥ јонјӱрӱмдик службаларла јуук колбуда иштеерине, келер ӧйдиҥ энелериле санпросвет јартамалду иш ӧткӱрерине, су-кадык јӱрӱм јӱрерин јартап таркадарына јаан ајару керектӱзин айткан.

ТОП

«Баатырларыс ойгонып калды…»

(Башталганы 1-кы номерде) «Алтын-Эргек» кай чӧрчӧкти сценада «Ээлӱ кайдыҥ» турчыларыла кайлап отурыс. Ол тушта мениле саҥ башка учурал болгон. Кандый да ӧйдӧ сӱнем чыга бергендий, бойымды ӱстинеҥ тӧмӧн ајыктап турум. Топшуур согуп турганымды кӧрӧдим. Ол ло ок ӧйдӧ коштойындагы, алдыгы, ӱстиги телекейлерге јӱрӱп, олордо не болуп турганын, ондогы јӱрӱмди база кӧрӱп турум. Ончо ло бойым

Малдыҥ сӧӧк-тайагыла тудуш јаҥдар

Кыптунак Малды сойгон кийнинде эҥ ле озо этле кожо кыптунакты кайнадар учурлу. Јаак Эки јаакты айрыйла, бирӱзин тургуза ла кайнадар. Оноҥ башка эки јаак јадала, «арткан этти јип салар». Ол тушта этти јизе, курсакка бодолбос. (К. И. Санин) Кары Карыны энедеҥ јаҥыс бӱткен кижи јарбас керегинде албатыда чӱм-јаҥ бар. Оныла колбулу мындый кеп-куучын арткан: «Бир

Јаҥарыс бистиҥ Алтайга јаҥыланзын

Јаҥы Койон јылдыҥ бажында телеҥит јаҥарыс коштойындагы Алтай крайда профессионал студияда јыҥыраганын интернетле «нӧкӧрлӧжип» турган улус уккан-кӧргӧн лӧ болбой. Оны кӧргӧн кижиниҥ база ла катап «Улаган тыҥ!» деп, кӧксине чабынар кӱӱни келер. Бу узак јолды кӱчсинбей, Улаган аймактыҥ кеендикти, узанышты ла спорттыҥ албаты бӱдӱмдерин элбедер тӧс јериндиҥ башкараачызы Мерген Тельденовко, Алтай Республиканыҥ ат-нерелӱ артисттери Марина