Jалтанчактар хоккей ойнобос

22.02.2018

Спорттыҥ кажы ла бӱдӱми јараш, јилбилӱ ле аҥылу. Хоккей керегинде айдар болзо, уур кеп кийип алган хоккеистке јаҥыс ла конектыҥ миизинде бек турар эмес, је анайда ок тӱрген јыҥылаар, ойынныҥ аайын оҥдоп турар керек. Андый болорго, оогоштоҥ ала тазыктырынганы артык.

Кан-Оозында балдардыҥ спорт школындагы мячту хоккей аайынча «Чарас» деп спорт клубта болчомдорго тазыктырынарына јарамыкту айалгалар тӧзӧӧргӧ кичеенедилер. Анда тӧзӧлгӧн «Чарас» команданыҥ ады башка-башка јылдарда орооныстыҥ кӧп тоолу калаларында јаҥыланган эди. Кан-Оозындагы «Чарас» деп спорт клуб туку 1986 јылдаҥ ала иштеп баштаган. Оныҥ тӧзӧӧчизи ле баштапкы тазыктыраачызы Илья Капчинарович Арбаев болуп јат. Башка-башка јылдарда тазыктыраачылар болуп Талбый Чумович Арбаев, Григорий Алексеевич Куртов, Николай Куюкович Бабин, Александр Александрович Мандин, Михаил Карманов иштегендер. Бу командада тазыктырынган балдар кӧп тоолу маргаандарда туружып, јаан једимдерге једетен. «Чарас» Алтай край, Горно-Алтайский автоном область, Алтай Республика учун ойногон. Кӧп тоолу тергеелерде оныҥ магы чыгатан. Кан-Оозыныҥ командазы Новосибирск, Иркутск, Омск, Комсомольск-на-Амуре, Архангельск, Сыктывкар, Северодвинск, Кемерово, Абакан, Киров, Новокузнецк ле оноҥ до ӧскӧ јаан калалардыҥ командаларыла теҥ-тай ойногон, кезиктерин артыктаган да.

«Олимпийский ижемјилер», «Россияныҥ албатыларыныҥ спартакиадазы» деп бастырасоюзный, бастырароссиялык маргаандарда, ВЛКСМ-ныҥ Тӧс комитединиҥ сыйына «Ӧргӧн мяч» деп ойындарда «Чарас» јеҥӱ алганда, комментатор «Jеҥӱни … тооло Кан-Оозы каланыҥ хоккеисттери алган» деп айдатан. Ол тушта јаан эмес јурттыҥ спортчылары мындый јаан једимдерге једип турганына ас улус бӱдетен.

80-чи јылдарда ӧскӧ тергеелердиҥ элбеде јетирӱлер эдер эп-аргалары «Чарас» команда керегинде кӧп бичийтен. Ол бичимелдер эмди тӱӱкиде артып калган деп айдар керек.
1986 јылда Омск каланыҥ «Молодой сибиряк» газединиҥ собкоры ВЛКСМ-ныҥ Тӧс комитединиҥ сыйына ӧткӧн «Ӧргӧн мяч» деп маргаан керегинде мынайда бичиген: «Горно-Алтайский автономный областьтыҥ јиит хоккеисттери Омсктӧӧн поездтӱ келген… Алтай балдар командазыныҥ адын Чарас сууныҥ адыла адап алган. Олор бу сууда тазыктырынып ойногылайт…

Кезикте олорго хоккей ойноорына керектӱ јепселдер де једишпейт. Jе балдар колдорын бош салбайт ла кийистеҥ мяч, чечек отургызар горшоктордоҥ щитоктор јазап алгылайт. Андый эп-аргала јазалган јазалдарды јараш деп айдып болбозыҥ. Jе алтай уулчактар Бастырасоюзный финалга ӱчинчи катап келген… «Чарастыҥ» јиит хоккеисттери маргаандар туркунына бир де клюшка сындырбаган. Олордыҥ ойынын да кӧрӧргӧ јакшы: тӱрген ле јараш. Ойындар ӧдӧр тушта «Чарастаҥ» бир де хоккеист удалениеге аткарылбаган. Бу команда бойыныҥ группазында экинчи јер алган».

«Чарастыҥ» јаан једимдерге јеткенинде тазыктыраачылардыҥ ӱлӱзи јаан эмей. Ады-јолдоры ӧрӧ адалган тазыктыраачылар эткен ижин чындаптаҥ ла сӱӱген, ого каруулу болгон ло тазыктыраачыныҥ ижин сӱрекей јакшы билген. Олор јаҥыс ла аймак эмес, је анайда ок республика кеминде спорттыҥ ӧзӱмине јаан камаанын јетирген ине. Тазыктырган спортчылары эмдиге јетире башка-башка маргаандарда Кан-Оозы аймак учун ойнойт. Андыйлардыҥ тоозында Юрий Константинов, Заур Казакпаев, Айвар Аламчин, Аржан Кыдрашев, Айабас Чурупов, Эрмен Байталов, Мерген Кыдрашев, Эзин Арбаев, Алексей Куданов ло оноҥ до ӧскӧлӧри.

Тургуза ӧйдӧ балдарды хоккей ойынныҥ јажыттарына Илья Капчинарович Арбаев ле оныҥ тазыктырган уулдары Эрмен Александрович Байталов ло Айабас Михайлович Чурупов ӱредет. Jаҥы ӱйе «Чарас» команданыҥ адын бийик апарарын улалтат деп айдар керек. Олор база кӧп тоолу маргаандарда туружып, јеҥӱлӱ јанат.

2018 јыл Алтай Республикада Хоккейдиҥ јылы деп јарлалганыла колбой, спорттыҥ бу бӱдӱмиле кӧп тоолу маргаандар ӧдӧт. Бир канча кӱн кайра Кан-Оозында «Чарас» стадиондо республикан маргаандар ӧткӧн. Jарлу команданыҥ спортчылары јерлештерин такып сӱӱндирген.

Чаган айда Алтыгы Талду јуртта мячту хоккейле 40 јашты ашкан ветерандар ортодо республикан маргаандар база ӧткӧн. Анда Кан-Оозыныҥ «Чарас» командазыныҥ адын спорттыҥ ветерандары Александр Медведев, Андрей Тадыкин, Юрий Константинов, Иван Шаврин, Николай Стасиков, Юрий Еркин, Мерген Иташев, Эзин Арбаев, Заур Казакпаев, Айвар Аламчин ле Шоҥкор Баркышев корулаган.

Кан-Оозыныҥ ДЮСШ-зыныҥ директоры Айабас Чуруповтыҥ айтканыла, тургуза ӧйдӧ хоккейле тазыктырынып турган спортчылар тӧрт группага бӧлилген. Jаан группаны Илья Капчынарович Арбаев бойы тазыктырат. Оогош группаларды тазыктырып турган база эки тазыктыраачы бар. Бир группада он беш кижидеҥ тазыктырынат. Школдо капитальный ремонт ӧдӱп турган учун балдарга эки сменала ӱренерге келижет. Мынаҥ улам кезик группалар эртен тура, кезиги тӱште тазыктырынат.

Аймакта кызычактар база хоккейле јилбиркеп баштаганын темдектебес арга јок. Былтыр олор јӱк конекко турарына ӱренген болзо, быјыл ойногылайт. Тазыктыраачылардыҥ темдектегениле, кызычактар эки јылдаҥ једимдер кӧргӱзип баштаар учурлу.

Уулчактар, кызычактарга кӧрӧ, озо тазыктырынып баштаган. Олор Сибирьдиҥ хоккейный лигазында ойноор керек болгон. Jе бир кезек шылтактардаҥ улам бу маргаандарда туружарга келишпеген. Бу јуукта хоккейдиҥ федерациязынаҥ телефон соккондор ло «Чарас» команданы ороонныҥ тӧс калазындагы Кызыл тепсеҥде орус хоккейдиҥ Москваныҥ ла бастыра Арасейдиҥ патриархыныҥ сыйына учурлай 2006-2007 јылдарда чыккан балдар ортодо ӧдӧтӧн маргаандарыныҥ финальный ойындарына кычыргандар. Тазыктыраачылар балдардыҥ ада-энелериле јолыгып, куучындашкан кийнинеҥ, болчомдорды бу маргаанга апарар деген шӱӱлтеге келгендер. Ары он уулчак ла беш кызычак барып јӱрген.

«Jол-јорыкка керектӱ акча-манатты табарга аймактыҥ јааны Григорий Пильтин, анайда ок спонсорлор ло ада-энелер болушкан» — деп, Айабас Чурупов айткан.
Хоккейдиҥ республикан федерациязы гранттар берер программаларда эрчимдӱ туружат. Оныҥ да учун јуукта кеп-кийим, инвентарь аларына 1 миллион 200 муҥ салковой акча ойноп алган. Ол акчага алынган формалар «Чарас» командага база келер.

Республиканыҥ окылу јаҥдары Хоккейдиҥ јылында Маймада спорттыҥ «Атлант» деп комплекси учына јетире тудулар деп јарлап салган. Ол тудулган соҥында, анда кыжы-јайы хоккейле тазыктырынарга јараар. Мынызы тергеебисте спорттыҥ ӧзӱмине база да ӱзеери тебӱ берер.

К. КУРТОВ

ТОП

«Баатырларыс ойгонып калды…»

(Башталганы 1-кы номерде) «Алтын-Эргек» кай чӧрчӧкти сценада «Ээлӱ кайдыҥ» турчыларыла кайлап отурыс. Ол тушта мениле саҥ башка учурал болгон. Кандый да ӧйдӧ сӱнем чыга бергендий, бойымды ӱстинеҥ тӧмӧн ајыктап турум. Топшуур согуп турганымды кӧрӧдим. Ол ло ок ӧйдӧ коштойындагы, алдыгы, ӱстиги телекейлерге јӱрӱп, олордо не болуп турганын, ондогы јӱрӱмди база кӧрӱп турум. Ончо ло бойым

Малдыҥ сӧӧк-тайагыла тудуш јаҥдар

Кыптунак Малды сойгон кийнинде эҥ ле озо этле кожо кыптунакты кайнадар учурлу. Јаак Эки јаакты айрыйла, бирӱзин тургуза ла кайнадар. Оноҥ башка эки јаак јадала, «арткан этти јип салар». Ол тушта этти јизе, курсакка бодолбос. (К. И. Санин) Кары Карыны энедеҥ јаҥыс бӱткен кижи јарбас керегинде албатыда чӱм-јаҥ бар. Оныла колбулу мындый кеп-куучын арткан: «Бир

Јаҥарыс бистиҥ Алтайга јаҥыланзын

Јаҥы Койон јылдыҥ бажында телеҥит јаҥарыс коштойындагы Алтай крайда профессионал студияда јыҥыраганын интернетле «нӧкӧрлӧжип» турган улус уккан-кӧргӧн лӧ болбой. Оны кӧргӧн кижиниҥ база ла катап «Улаган тыҥ!» деп, кӧксине чабынар кӱӱни келер. Бу узак јолды кӱчсинбей, Улаган аймактыҥ кеендикти, узанышты ла спорттыҥ албаты бӱдӱмдерин элбедер тӧс јериндиҥ башкараачызы Мерген Тельденовко, Алтай Республиканыҥ ат-нерелӱ артисттери Марина