Адару ӧскӱрери — ӧзӱмниҥ аргазы

27.02.2018

Тергееде адару ӧскӱрериниҥ айалгазына, оныҥ курч сурактарына ла келер ӧйине учурлалган јуун Алтай Республиканыҥ башкарузында видеосвязь ажыра ӧткӧн.

Jуунныҥ ижинде Алтай Республиканыҥ јурт ээлем аайынча министерствозыныҥ, госветинспекциялу ветеринарияныҥ комитединиҥ, ветеринарный ла витосанитарный шиҥжӱниҥ Алтай край ла Алтай Республика аайынча бӧлӱгиниҥ, «Алтай Республиканыҥ адару ӧскӱреечилери» РОО-ныҥ чыгартулу улузы турушкан. Jуунныҥ туружаачылары тергееде адару ӧскӱрериниҥ курч сурактарын ла олордыҥ аайы-бажына чыгарын, бӧлӱктеги эпизоотический айалганы шӱӱжип кӧргӧн. Анайда ок адару ӧскӱрериниҥ 2015-2017 јылдарда садылган продукциязыныҥ чыҥдыйын шиҥжӱде тудары канайда ӧткӱрилгени јанынаҥ база куучын ӧткӧн.

Алтай Республиканыҥ јурт ээлем аайынча министриниҥ ордынчызы Вячеслав Тымтышевтиҥ айтканыла, Алтай Республиканыҥ адару ӧскӱрериниҥ продукциязына суруу јаҥыс ла Россияда эмес, је анайда ок гран да ары јанында бар. «2017 јылда «Алтын кӱс» деп кӧрӱ ӧдӱп турарда, Туулу Алтайдыҥ мӧди россияндар ортодо јаан сурууда болгонын база катап кӧрдис» — деп, ол айткан.
АР-дыҥ башкарузыныҥ председателиниҥ ордынчызы, јурт ээлемниҥ министри Александр Манзыров ӧткӧн јылдыҥ учында Саха Республикада ишмекчи јол-јорыкла бололо, алтай мӧтти тӱндӱк тергедӧӧн аткарары јанынаҥ јӧптӧжӱ тургускан. Анайда ок республиканыҥ мӧди Москвадӧӧн — Россияныҥ «Фуд Сити» деген јаан оптово-розничный аш-курсак тӧс јериндӧӧн база аткарылар.

Адару ӧскӱрериниҥ курч сурактары керегинде «Алтай Республиканыҥ адару ӧскӱреечилери» деген јондык организацияныҥ башкараачызы Татьяна Назарова куучындаган. Оныҥ айтканыла, керек дезе Кош-Агаш аймакта товарный мӧт аларга, адару ӧскӱрип турган таҥынаҥ болушту ээлемдер иштеп јат.

Алтай Республикада адару ӧскӱрерине јарамыкту ар-бӱткендик айалгалар бар. Оныҥ јерлеринде мӧт иштеп аларына керектӱ кӧп ӧзӱмдер ӧзӧт, андый айалга јаан пасекалар тӧзӧӧр лӧ баалу-чуулу мӧтти арбындай иштеп алар аргалар берет. Адару ӧскӱрериниҥ эҥ ле курч сурагы бу бӧлӱкке јӧмӧлтӧ эдери аайынча государственный программа јок болгоныла колбулу. Оныҥ да учун адару ӧскӱрери бистиҥ тергееде промышленный кемине једер ӧзӱм алынып болбойт.

Адару ӧскӱреринде эпизоотический айалга керегинде айтса, су-кадык адаруларды чеберлеп, олордоҥ экологически јанынаҥ ару продукция иштеп алары ветеринарный специалисттердиҥ ле адару ӧскӱреечилердиҥ тӧс иш-амадузы болуп јат. Госветинспекциялу ветеринарияныҥ комитединиҥ председатели Айдар Тодошевтиҥ айтканыла, мӧттиҥ чыҥдыйы оныҥ составынаҥ, анайда ок пасека кайда турганынаҥ, оныҥ ветеринарно-санитарный ла эпизоотический айалгазынаҥ камаанду. Эҥ ле курч сурак југуш ооруларлу (инфекционный ла инвазионный оорулар) адаруларла тартыжарыла колбулу. Адару ӧскӱреечилер ол ооруларла канайда чын тартыжарын билбес болгоны айалганы там курчыдат, ӧйди калас јылыйтканынаҥ улам адарулар кырылат. Адарулар ортодо андый оорулар бӱткӱл јай ӧйинде болот.

2018 јылдыҥ чаган айыныҥ 1-кы кӱнинде болгоныла, адарулардыҥ регистрация ӧткӧн пасекаларыныҥ тоозы 266, олордо ветеринарно-санитарный паспорт бар. Ол тоодо: Кан-Оозы аймакта — 2 пасека, Оҥдойдо — 2, Кӧксуу-Оозында — 43, Шабалинде — 38, Чамалда — 27, Турачакта — 30, Маймада — 50, Чойдо — 51, Горно-Алтайскта — 23 пасека.
Шиҥжӱге алылатан ла ветеринарный ӱйдежӱ документтерлӱ болотон товарлардыҥ (адару, натуральный мӧт, перга, цветочный пыльца, прополис, адаруныҥ воскы) тооломы јӧптӧлгӧн. Олор аайынча документтерди тургузары 2018 јылдыҥ јаан изӱ айыныҥ 1-кы кӱнинеҥ ала электрон бӱдӱмле ӧткӱрилер.

Муниципал тӧзӧмӧлдӧргӧ мӧтти ле адару ӧскӱрериниҥ продукциязын садып турган јерлерди шиҥжӱге алзын деген шӱӱлте эдилген. Анайда ок аймактардыҥ јерлеринде бар пасекаларды јурт јеезелер аайынча шиҥдеп кӧрзин деген шӱӱлте база эдилди. Адару ӧскӱрериниҥ продукциязын иштеп алаачыларга продукцияны садары ла оныҥ переработказы јанынаҥ јӧмӧлтӧ эдер, керек болзо, кооперативтер де тӧзӧӧр деген јӧп јарадылган.

Ветеринарияныҥ комитедине мӧт јуур ӧйдӧ пасекалар кайда болуп турганын шиҥжӱге алзын, адару ӧскӱрериниҥ Алтай Республиканыҥ рынокторында садылып турган продукциязыныҥ чыҥдыйын, бӧлӱктеги эмдеш-профилактикалык иш-керектерди ле эпизоотический айалганы јаантайынгы шиҥжӱде тутсын деген јакылта берилген.

Адару ӧскӱреечилердиҥ биригӱзиниҥ специалисттери адару ӧскӱрер бӧлӱктиҥ 2018-2022 јылдардагы ӧзӱминиҥ программазын белетеер, јербойыныҥ ар-бӱткениниҥ айалгаларына келижер ле арбынду продукция берер аргалу укту адарулар ӧскӱрери аайынча план тургузар учурлу.
Горно-Алтайский НИИСХ јербойында бар адарулардыҥ айалгазы ла арбынду продукция берер аргалу укту адарулар ӧскӱрери аайынча суракты текшилей шиҥдеп кӧрӧр.

Jурт ээлем аайынча министерство адарулар ӧскӱрерин Алтай Республиканыҥ государственный программазына 2019 јылда кийдирери јанынаҥ суракла иштеер. Адару ӧскӱрериниҥ продукциязын иштеп алаачылар тергеелик јарымкаларда эрчимдӱ туружар. Министерство адару ӧскӱрериниҥ продукциязын садары аайынча кооперациялардыҥ ӧзӱмине јӧмӧлтӧ эдери, укту адарулар ӧскӱрер ээлемдер ле репродукторлор тӧзӧӧри јанынаҥ болуш јетирерине белен.

АР-дыҥ башкарузыныҥ пресс-службазы

ТОП

«Баатырларыс ойгонып калды…»

(Башталганы 1-кы номерде) «Алтын-Эргек» кай чӧрчӧкти сценада «Ээлӱ кайдыҥ» турчыларыла кайлап отурыс. Ол тушта мениле саҥ башка учурал болгон. Кандый да ӧйдӧ сӱнем чыга бергендий, бойымды ӱстинеҥ тӧмӧн ајыктап турум. Топшуур согуп турганымды кӧрӧдим. Ол ло ок ӧйдӧ коштойындагы, алдыгы, ӱстиги телекейлерге јӱрӱп, олордо не болуп турганын, ондогы јӱрӱмди база кӧрӱп турум. Ончо ло бойым

Малдыҥ сӧӧк-тайагыла тудуш јаҥдар

Кыптунак Малды сойгон кийнинде эҥ ле озо этле кожо кыптунакты кайнадар учурлу. Јаак Эки јаакты айрыйла, бирӱзин тургуза ла кайнадар. Оноҥ башка эки јаак јадала, «арткан этти јип салар». Ол тушта этти јизе, курсакка бодолбос. (К. И. Санин) Кары Карыны энедеҥ јаҥыс бӱткен кижи јарбас керегинде албатыда чӱм-јаҥ бар. Оныла колбулу мындый кеп-куучын арткан: «Бир

Јаҥарыс бистиҥ Алтайга јаҥыланзын

Јаҥы Койон јылдыҥ бажында телеҥит јаҥарыс коштойындагы Алтай крайда профессионал студияда јыҥыраганын интернетле «нӧкӧрлӧжип» турган улус уккан-кӧргӧн лӧ болбой. Оны кӧргӧн кижиниҥ база ла катап «Улаган тыҥ!» деп, кӧксине чабынар кӱӱни келер. Бу узак јолды кӱчсинбей, Улаган аймактыҥ кеендикти, узанышты ла спорттыҥ албаты бӱдӱмдерин элбедер тӧс јериндиҥ башкараачызы Мерген Тельденовко, Алтай Республиканыҥ ат-нерелӱ артисттери Марина