Настройки отображения

Размер шрифта:
Цвета сайта:
Ностройка изображения
Ностройка изображения

Настройки

Алтайдын Чолмоны

Кӱрешчилеристиҥ ээчий јеҥӱлери

20.03.2018

Тулаан айдыҥ 2-4 кӱндеринде Хабаровскто самболо Россияныҥ чемпионады ӧткӧн. Анда бир муҥга јуук спортчы турушкан.

Самболо маргаандар дегенде, спортивный самбодо ӱй улус ла эр улус башка маргыжат. Анайда ок анда ла јуучыл самболо маргаандар ӧдӧт. Ороонныҥ чемпионадында Москвадаҥ, Санкт-Петербургтаҥ ла 48 тергеедеҥ јуунты командалар турушкан. Jуунты командага тергеениҥ эҥ тыҥ деген спортчылары кирип турганын кычыраачыларыс билер эмей. Россияныҥ чемпионадыныҥ јеҥӱчилдери телекейлик чемпионатка, экинчи јер алгандар Европаныҥ чемпионадына путевкалар алат.

Алтай Республикадаҥ бу јаан маргаандарда ченемелдӱ спортчылар турушкан. Тергеебистиҥ јуунты командазын башкарып апарган РФ-тыҥ нерелӱ тазыктыраачызы М. Я. Яйтаковтыҥ айтканыла, ижемји бастыра спортчыларга болгон. Jе тартыжулар кызу болорын тазыктыраачыларыс база оҥдоп турган.

Маргаандардыҥ баштапкы кӱнинде јуучыл самболо тартышкан јерлештеристеҥ Рустам Конзошев јакшы кӱрешкен. 2013 јылда Европаныҥ јеҥӱчили болгон Рустамга бу маргаанда туружарга сӱрекей кӱч болгон. Не дезе, ол кочкор айда Россияныҥ МВД-зыныҥ Санкт-Петербургта ӧткӧн чемпионадында туружып, экинчи јер алган. Бир неделедеҥ Семен Тайпиновло кожо Белоруссияныҥ президенти Лукашенконыҥ сыйына учурлалган маргаанда ӱчинчи болгон. Анайып, Рустамга бир ай кире ӧйдиҥ туркунына ӱч јаан маргаанда туружарга келишкен. Бу кире кыска ӧйдиҥ туркунына ӱч катап беске таштайтаны кӱч керек. Андый да болзо, Рустам Конзошев јакшы кӱреш кӧргӱскен. Оныҥ тудушкан 57 килограммга јетире бескеде 31 кӱрешчи болгон. Баштапкы тартыжуда Рустам Москва каладаҥ Гамид Курамогомедовты ойноп алат. Экинчи тартыжуда Дагестаннаҥ Муслим Магомедовко бир де јай бербей, јеҥӱни ушта согып алган. Оныҥ кийнинеҥ Хабаровский крайдыҥ кӱрешчизи Мафхат Кенергини јеҥген. Адакыда Иркутсктаҥ Богадир Бокиевке ойнодып, ӱчинчи јерге чыккан.

Маргаандардыҥ экинчи кӱнинде кебиске ченемелдӱ спортчыларыс, спорттыҥ телекейлик классту устары Эжер Енчинов ло Алексей Ебечеков, спорттыҥ узы Руслан Кудюшев чыккан. Олор 62 килограммга јетире бескеде тартышкан деп айдар керек. Бу бескеде бастыра 35 спортчы кӱрешкен. Оныҥ да учун кӱрешчилерди эки подгруппага бӧлӱгендер. Баштапкы подгруппада Руслан тартышкан. Ол Россияныҥ чемпионадында экинчи катап туружат. Былтыргы маргаанда бир ле круг кӱрешкен. М. Я. Яйтаков «бу уулдыҥ кӧзинеҥ оныҥ сыныкпас тӧзӧлгӧлӱ, јалтанбас кӱӱн-тапту ла јеҥӱге јӱткимелдӱ болгонын кӧргӧм» деди. Jуучыл самбодо шак ла андый спортчылар једимдерге једет. Баштапкы тартыжуда Руслан Бурятиядаҥ Булат Майдановты ойноп алган. Экинчи тартыжу Москва каладаҥ телекейдиҥ чемпионы Белимурад Алхазовло ӧткӧн.

Кӱрешкен уул ченемелдӱ де болзо, Руслан Кудюшев оны да јеҥип алган. Спорттыҥ телекейлик классту узы Сергей Разин јерлежиске база ойнодып ийген. Финалга чыгары учун тартыжуда Москвадаҥ Камиль Абдулазаровко јеҥдиртип, ӱчинчи јер учун Хабаровский крайдыҥ кӱрешчизи Роман Турханды ойноп алган. Анайып, Руслан ӱчинчи јерге чыгып, Россияныҥ јуунты командазына кирген.

Алексей Ебечеков эки јеҥӱ алып, јарымфиналга чыгары учун тартыжуда бычык алган ла врач ол оноҥ ары тудужарын јаратпаган.

Командабыстыҥ эҥ ченемелдӱ туружаачызы Эжер Енчинов, ол 36 јашту. М. Я. Яйтаковтыҥ айтканыла болзо, Эжер бир де тазыктыруларды божотпой турган «иштеҥкей», јана баспас спортчы. Бу маргаанда ол эп-сӱмелерин билгир ле лапту тузаланып, финалга јетире, бу бескеде эҥ тыҥ дегедий, тӧрт кӱрешчини јеҥип ийген. Финалда ойнодып, экинчи јер алган. Анайып, Эжер кӱӱк айда Европаныҥ Грецияныҥ Афины калазында ӧдӧтӧн чемпионадына барар. «Jиит спортчыларга Эжер Енчиновтоҥ тем алар керек» — деп, јарлу тазыктыраачы айдат.

Маргаандардыҥ ӱчинчи кӱнинде 52 килограммга јетире бескеде јерлештерис Игорь Казанин, Кудайберген Енчинов ло Родион Асканаков кӱрешкен. Бу спортчылардыҥ бирӱзи кыйалтазы јоктоҥ јеҥӱчил болуп чыгар керек болгон. Не дезе, бастыразы ла јаан једимдерге јеткен спортчылар. Игорь Казанин 2016 јылдыҥ телекейлик кубогыныҥ јеҥӱчили. Кудайберген Енчинов телекейлик первенствоныҥ ла Европаныҥ чемпионадыныҥ мӧҥӱн призеры. Родион Асканаков 2017 јылдыҥ телекейлик кубогыныҥ јеҥӱчили, ӧткӧн јылда Россияныҥ чемпионадын ойноп алган. Олордыҥ бескезинде 25 спортчы тудушкан.

—Чемпионаттыҥ калганчы кӱнинде биске чемпион керек болгон — деп, М. Я. Яйтаков айткан. Уулдардыҥ бойлорында да јеҥӱ алар јӱткимели тыҥ болгон. Амаду тургузылган ла јерлештерис ого јединген. Баштапкы јерди Родион ойноп алган. Ол ӱч тартыжуны тӱрген јеҥип, финалда «ӧштӱзин» база јеҥил ойноп алган. Анайып, Родион экинчи јыл улай телекейлик чемпионатка путевканы ойноп алат. Бу јаан маргаан кӱчӱрген айда ӧдӧр. Игорь Казанин ӱчинчи јерге чыккан. Эмди ол Россияныҥ јуунты командазында ла оны база јаан маргаандар сакыйт. Кудайберген ӱчинчи тартыжуда јеҥдирип ийген.

«Мен анайда ок Семен Тайпиновко иженгем. Ол Европаныҥ 2012 јылда ӧткӧн чемпионадыныҥ јеҥӱчили. Семен, Рустам Конзошев чилеп, Россияныҥ МВД-зыныҥ Санкт-Петербургта ӧткӧн чемпионадында турушкан. Анда ол ӱчинчи јер алган. Кийнинеҥ Белоруссияныҥ президенти Лукашенконыҥ сыйына учурлалган маргаанда экинчи болгон. Оныҥ да учун бу маргаанда ол бойыныҥ бескезинеҥ јаан бескеде тартышкан. Ӱчинчи катап беске таштарга ол чыдашпас эди. Анайып, экинчи кругта ойнодып ийген» — деп, М. Я. Яйтаков куучындаган.

Спортивный самболо ӧткӧн маргаандарда тартышкан јерлештеристеҥ эҥ јакшы Элбек Куюков кӱрешкен. Ол 52 килограммга јетире бескеде эки кӱрешчини јеҥеле, финалга чыгары учун тартыжуда Приморский крайдыҥ спортчызы Алексей Ереминге 1:0 тооло јеҥдиртип, 5-чи јерде арткан.

—Россияныҥ эҥ тыҥ самбисттериниҥ ортозынаҥ бежинчи јер алганы коомой эмес турулта. Ого ороонныҥ јуунты командазына кирип, албатылар ортодогы маргаандарда туружар арга берилет. Алтай Республиканыҥ командазы Дагестанныҥ командазын 4, Белгородский областьтыйын 2 очкого ичкери божодып, ӱчинчи јер алган. Jе таҥынаҥ тартыжуларда уулдарыс дагестанецтерди де, белгородецтерди де јеҥип алганы сӱӱндирет – деп, М. Я. Яйтаков айткан.

Анайып, республикабыс бу маргаандарда бир баштапкы, бир экинчи ле ӱч ӱчинчи јерлер алган. Бу сӱрекей јакшы турулта эмей. Спортчыларысты ла тазыктыраачыларысты јеҥӱлериле уткып, су-кадык ла јаҥы јеҥӱлер кӱӱнзеери артат.

К. ЯШЕВ

ТОП

«Баатырларыс ойгонып калды…»

(Башталганы 1-кы номерде) «Алтын-Эргек» кай чӧрчӧкти сценада «Ээлӱ кайдыҥ» турчыларыла кайлап отурыс. Ол тушта мениле саҥ башка учурал болгон. Кандый да ӧйдӧ сӱнем чыга бергендий, бойымды ӱстинеҥ тӧмӧн ајыктап турум. Топшуур согуп турганымды кӧрӧдим. Ол ло ок ӧйдӧ коштойындагы, алдыгы, ӱстиги телекейлерге јӱрӱп, олордо не болуп турганын, ондогы јӱрӱмди база кӧрӱп турум. Ончо ло бойым

Малдыҥ сӧӧк-тайагыла тудуш јаҥдар

Кыптунак Малды сойгон кийнинде эҥ ле озо этле кожо кыптунакты кайнадар учурлу. Јаак Эки јаакты айрыйла, бирӱзин тургуза ла кайнадар. Оноҥ башка эки јаак јадала, «арткан этти јип салар». Ол тушта этти јизе, курсакка бодолбос. (К. И. Санин) Кары Карыны энедеҥ јаҥыс бӱткен кижи јарбас керегинде албатыда чӱм-јаҥ бар. Оныла колбулу мындый кеп-куучын арткан: «Бир

Јаҥарыс бистиҥ Алтайга јаҥыланзын

Јаҥы Койон јылдыҥ бажында телеҥит јаҥарыс коштойындагы Алтай крайда профессионал студияда јыҥыраганын интернетле «нӧкӧрлӧжип» турган улус уккан-кӧргӧн лӧ болбой. Оны кӧргӧн кижиниҥ база ла катап «Улаган тыҥ!» деп, кӧксине чабынар кӱӱни келер. Бу узак јолды кӱчсинбей, Улаган аймактыҥ кеендикти, узанышты ла спорттыҥ албаты бӱдӱмдерин элбедер тӧс јериндиҥ башкараачызы Мерген Тельденовко, Алтай Республиканыҥ ат-нерелӱ артисттери Марина