Настройки отображения

Размер шрифта:
Цвета сайта:
Ностройка изображения
Ностройка изображения

Настройки

Алтайдын Чолмоны

Jасла кожо јайалталар чечектейт

26.03.2018

Россияда ӧдӱп јаткан Волонтерлордыҥ јылына учурлалган «Jаш јайалталар» деген талалык кӧрӱ-маргаан тулаан айдыҥ 19-21 кӱндеринде ӧтти. Jаҥжыкканы аайынча 22-чи катап ӧткӱрилип јаткан кӧрӱ-маргаан бойыныҥ јолын 1997 јылдаҥ баштап кӧндӱккен.

Тулаан айдыҥ 19-чы кӱнинде туружаачылар јаан ла каруулу тартыжулардыҥ алдында такып репетицияларын ӧткӱрген. Туружаачылар, ӱредӱчилер, айылчылар театрдыҥ кичӱ залында «Излом времени» деген киноны кӧргӧн. Оныҥ кийнинде јаан залда культураныҥ ла санаттыҥ Г. И. Чорос-Гуркинниҥ адыла адалган колледжиниҥ тӧзӧлгӧнинеҥ ала 15 јылдыгына учурлалган кӧдӱриҥи болды. Бистиҥ республикада бу колледж культурада иштеер улусты белетеп турган сок јаҥыс учреждение болуп јат. Колледжтиҥ ӱренеечилери таланыҥ ончо байрамдарыныҥ, кӧрӱ-маргаандарыныҥ ла фестивальдарыныҥ чындык ла эрчимдӱ туружаачылары деп, јаан-јаш јакшы билер. Колледжти ӱренип божоткон аҥылу ӱредӱлӱ јииттер бастыра јанынаҥ јайалталу, тереҥ билгирлерлӱ. Jайаандык иште олорго једери јок. Бу ла ӧдӱп јаткан кӧрӱ-маргаанга јиит ӱредӱчилер таскадып, ӱредип јаткан балдарын экелгени оморкодулу. Шак олор республиканыҥ талдама, јакшы јаҥжыгуларын улалтып ла чеберлеп јатканы каруулу керек.

Чолмондордый, јылдыстардый ӧмӧликтер — албаты хореографиялык «Айлан» деген ӧмӧлик, албаты фольклорлык-ойноткылык «Шуну» ансамбль, албаты ойноткыларыныҥ «Алтын-Туу» оркестри, кӱрее кожоҥныҥ «Виват» ансамбли республиканыҥ ады-чуузын ыраак ла јуук ороондордо, талаларда чыгарат, сӱӱндирет. Колледжти баалу-чуулу байлыктыҥ кайырчагы деп тегиндӱ айтпаган.

Кӧп јылдардыҥ туркунына колледжти байлык ченемелдӱ Т. Анциферова билгир башкарат. Кӧдӱриҥиде Тамара Яковлевнага башкараачылар, быйанду ӱренчиктери, колледжти божодып, јолына чыккан јииттер јылу сӧстӧрин, алкыш-быйанын айттылар. Колледжтиҥ јайалталарыныҥ байрамдык ойын-концерти бийик кеминде болды. Jылдыҥ ла каланыҥ эл-јоны, айылчылары олордыҥ ойын-концертин энчикпей сакып турганы текши јарлу.

Тулаан айдыҥ 20-чи кӱнинде театрдыҥ јаан залында талалык кӧрӱ-маргаанныҥ окылу ачылтазы ӧтти. Залда јаш, оогош кӱӱчилер, артисттер, јурукчылар ла олордыҥ ӱренчиктери, ӱредӱчилер ле жюриниҥ турчылары јык толо болды. Кӧрӱ-маргаанда башка-башка ууламјылар аайынча жюрилердиҥ председательдери — профессор, РФ-тыҥ культуразыныҥ нерелӱ ишчизи, культураныҥ Барнаулдагы институдыныҥ кӱӱлик факультединиҥ деканы Н. Крючкова, Россияныҥ Jаан театрыныҥ хормейстри А. Критский, РФ-тыҥ нерелӱ јурукчызы С. Дыков, РФ-тыҥ культуразыныҥ нерелӱ ишчизи Н. Каланова.

Ачылтада јаш јайалталарды Алтай Республиканыҥ культура аайынча министриниҥ ордынчызы С. Пешперова уткыды. Jайаан јайалталардыҥ кӧрӱ-маргааны јылдаҥ јылга тыҥып, туружаачыларыныҥ тоозы кӧптӧп јатканы јанынаҥ база айтты. Балдардыҥ јайалтазы, аргазы јаан. Ӧзӱп јаткан ӱйениҥ јилбӱлери, кӧрӱми кайкадат, оморкодот. Кажы ла туружаачы талдап алган амадузына, јилбӱзине чындык артып, бой-бойынаҥ ӱренет, јозок алат деп, Светлана Пешперова чокымдады.

Эки кӱнниҥ туркунына туружаачылар каланыҥ башка-башка тепсеҥдеринде бойлорыныҥ билерин-билгирин мындый ууламјыларда кӧргӱстилер: «Фортепиано, скрипка», «Албаты ойноткылар» (баян, аккордеон, домра, балалайка, гитара), «Оркестрлер» (албаты ойноткыларыныҥ оркестри, духовой оркестр), «Духовой ойноткылар» (флейта, кларнет, труба, саксофон, гобой), «Эл ойноткылар» (топшуур, икили, комус, шоор, јадаган, домбра).
Кӧрӱ-маргаанда онойдо ок «Вокальные ансамбли», «Вокальные ансамбли, хоровые коллективы» (академ кожоҥ) деген ууламјыда туружаачылардыҥ кожоҥы угулды, баалалды.

Тал-тӱште театрдыҥ јаан залында кӱрее кожоҥныҥ бастыроссиялык фестивалиниҥ талдашту талалык бӧлӱги ӧтти. Бу ла кӱрее кожоҥныҥ байрамыныҥ кийнинеҥ калада балдардыҥ В. Костинниҥ адыла адалган јуранар сургалында «Добрые дела. Люди, бескорыстно помогающие всем и вся!» деп адалган кӧрӱ ачылды. Мында балдардыҥ јураган јуруктары сӱреен кӧп тӧ, јараш та болгоныла кӧрӧӧчилерди кайкатты. База ла бу эҥирде театрдыҥ јаан залында Алтай Республиканыҥ башчызыныҥ Государстволык оркестриниҥ ойын-концерти база тыҥытту болды.
Тулаан айдыҥ 21-чи кӱнинде кӧрӱ-маргаанныҥ туружаачылары Санкт-Петербургта Н. А. Римский-Корсаковтыҥ адыла адалган кӱӱлик колледжти божоткон ло тургуза ӧйдӧ Москвада П. И. Чайковскийдиҥ адыла адалган государстволык консерваторияныҥ ӱренеечизи Самыр Ойношевле, Москвада А. В. Свешниковтыҥ адыла адалган хоровой училищениҥ ӱренеечизи Владислав Сухачевло тушташты. Бу туштажу јаҥыс та балдарга эмес, је анайда ок ӱредӱчилерге де тузалу болды. База бир ундылбас туштажу Александр Крицкийле ӧтти. Александр Борисович сӱреен солун мастер-класс ӧткӱрди.

Эки кӱнниҥ туркунына таланыҥ балдары, ӱредӱчилери ондый кӧп туштажуларда, ойын-концерттерде, кӧрӱлерде болуп, кеендик телекейиниҥ кайкамчылу јанын бойлорына ачтылар. Оноҥ ары ӱренерге, барарга, бедиренерге, амадаарга јарамыкту арга, айалга артыгынча болды.

Кӧдӱриҥилӱ, ӧкпӧӧриштӱ, ижемјилӱ, сакылталу ӧй келди. Театрдыҥ јаан залында «Jаш јайалталар» деген талалык кӧрӱ-маргаанныҥ, онойдо ок кӱрее кожоҥныҥ бастырароссиялык фестивалиниҥ талалык бӧлӱгиниҥ јеҥӱчилдерин кайралдаар чӱм-јаҥ ла јеҥӱчилердиҥ сӱреен јаан ойын-концерти болды.

Кӧдӱриҥиде жюриниҥ председательдери Н. Каланова, Н. Крючкова, А. Критский ыраак аймактардыҥ — Кош-Агаштыҥ, Улаганныҥ, Кан-Оозыныҥ балдарыныҥ билгирлерин бийик баалады. Ӱредӱчилердиҥ балдарды бийик кеминде ӱредип, таскадып јатканын аҥылап темдектедилер. Балдардыҥ јайаан јайалталары јаан, аргалары бийик. Казах, алтай ла орус калыктардыҥ јаҥжыккан чӱм-јаҥдары бой-бойыла сӱреен эптӱ келижип јатканы кайкамчылу, оморкодулу. Онызы башка-башка албатыларды бириктирет деп, олор уткуулду сӧстӧринде айттылар. Кӧрӱ-маргаандарда каланыҥ да, аймактардыҥ да, јурттыҥ да балдары теҥ-тай барып јатканы база темдектелди. Jайалта, ӱредӱ, таскамал бирлик ууламјыла тӧзӧмӧлдӱ, тӧзӧгӧлӱ деп, олор аҥылап айттылар.

Алтай Республиканыҥ јаан кӧрӱ-маргаанында балдардыҥ кӱӱлик, санат школдорыныҥ балдары эрчимдӱ турушты. Jайалталарыс та, ченемелдӱ ӱредӱчилерис те кӧп болгонын талалык маргаан лапту кереледи.

Кӧрӱ-маргаандар каланыҥ 1-кы ла 2-чи таҥмалу кӱӱлик школдорында, каланыҥ Культура байзыҥында, Эл театрдыҥ јаан залында, конференцзалында, каланыҥ балдардыҥ В. Костинниҥ адыла адалган јуранар сургалында ӧткӧн.

«Jаш јайалталар» деген талалык кӧрӱ-маргаанныҥ јеҥӱчилдериниҥ гала-концерти база сӱреен бийик кеминде ӧтти. Республиканыҥ келер ӧйиниҥ улузы, бӱгӱнги јаш корболор, ӱредӱде, кеендикте озочыл болгондорын ӧткӧн кӧрӱ-маргаан лапту кереледи.

К. ПИЯНТИНОВА

ТОП

«Баатырларыс ойгонып калды…»

(Башталганы 1-кы номерде) «Алтын-Эргек» кай чӧрчӧкти сценада «Ээлӱ кайдыҥ» турчыларыла кайлап отурыс. Ол тушта мениле саҥ башка учурал болгон. Кандый да ӧйдӧ сӱнем чыга бергендий, бойымды ӱстинеҥ тӧмӧн ајыктап турум. Топшуур согуп турганымды кӧрӧдим. Ол ло ок ӧйдӧ коштойындагы, алдыгы, ӱстиги телекейлерге јӱрӱп, олордо не болуп турганын, ондогы јӱрӱмди база кӧрӱп турум. Ончо ло бойым

Малдыҥ сӧӧк-тайагыла тудуш јаҥдар

Кыптунак Малды сойгон кийнинде эҥ ле озо этле кожо кыптунакты кайнадар учурлу. Јаак Эки јаакты айрыйла, бирӱзин тургуза ла кайнадар. Оноҥ башка эки јаак јадала, «арткан этти јип салар». Ол тушта этти јизе, курсакка бодолбос. (К. И. Санин) Кары Карыны энедеҥ јаҥыс бӱткен кижи јарбас керегинде албатыда чӱм-јаҥ бар. Оныла колбулу мындый кеп-куучын арткан: «Бир

Јаҥарыс бистиҥ Алтайга јаҥыланзын

Јаҥы Койон јылдыҥ бажында телеҥит јаҥарыс коштойындагы Алтай крайда профессионал студияда јыҥыраганын интернетле «нӧкӧрлӧжип» турган улус уккан-кӧргӧн лӧ болбой. Оны кӧргӧн кижиниҥ база ла катап «Улаган тыҥ!» деп, кӧксине чабынар кӱӱни келер. Бу узак јолды кӱчсинбей, Улаган аймактыҥ кеендикти, узанышты ла спорттыҥ албаты бӱдӱмдерин элбедер тӧс јериндиҥ башкараачызы Мерген Тельденовко, Алтай Республиканыҥ ат-нерелӱ артисттери Марина