Настройки отображения

Размер шрифта:
Цвета сайта:
Ностройка изображения
Ностройка изображения

Настройки

Алтайдын Чолмоны

Эм-тусла јеткилдеери — кӱнниҥ тӧс сурагы

27.03.2018

Алтай Республиканыҥ Эл Курултайыныҥ тӧргизиниҥ ээчиде јууны тулаан айдыҥ 21-чи кӱнинде спикер Владимир Тюлентинниҥ башкартузыла ӧтти.

Тӧргиниҥ јуунында АР-дыҥ депутаттары, республикан башкаруныҥ председателиниҥ ордынчызы, АР-дыҥ башчызыныҥ ла башкарузыныҥ бирлик аппарадыныҥ башкараачызы Анатолий Донских, су-кадыкты корыыры аайынча министрдиҥ молјуларын удурумга бӱдӱреечи Валентина Мунатова, РФ-тыҥ Минюстыныҥ бистиҥ тергее аайынча башкартузыныҥ јааны Наталья Веретенникова, республикан прокурордыҥ баш болушчызы Юлия Юркина, Шиҥжӱ-чоттоор палатаныҥ башкараачызы Артем Сумачаков ло тергеениҥ Jондык палатазыныҥ башкараачызы Татьяна Кончева турушкан.

«РФ-тыҥ Президентиниҥ 2018 јылдыҥ тулаан айыныҥ 1-кы кӱнинде РФ-тыҥ Федерал Jуунынга эткен Баштанузында тӧс ээжилерди јӱрӱмде бӱдӱрери аайынча АР-дыҥ Эл Курултайыныҥ иш-керектериниҥ планы керегинде» суракла јетирӱ эдип тура, республикан парламенттиҥ вице-спикери Михаил Терехов Президент Баштанузында айткан бастыра сурактар бистиҥ государствоныҥ келер јуук јылдарда ӧзӱминиҥ ууламјызын чокымдайт деген. «Президент не керегинде айтканынаҥ кӧрзӧ, бистиҥ ороонныҥ кижизи ле гражданини бистиҥ ороонныҥ тӧс байлыгы болуп јат. Оныҥ да учун кижиниҥ јадын-јӱрӱминиҥ айалгазы јакшы болорын јеткилдеери бистиҥ бастырабыстыҥ текши иш-амадузы болуп јат» — деп, парламентарий темдектеген.

Ӧрӧ адалган планла таныштырып тура, ол бу план парламенттиҥ профильный комитеттериниҥ шӱӱлтелери аайынча тургузылган ла ол 24 иш-керектеҥ турат деген. Ол шӱӱлтелер Президент бойыныҥ јаҥжыккан баштанузында јаҥныҥ федерал ла тергеелик органдарыныҥ алдына тургускан иш-јакылталарга тӧзӧлгӧлӧнгӧн деп јартаган. Депутаттыҥ айтканыла, депутаттардыҥ корпузы јаҥныҥ федерал ла тергеелик органдарыла, республикан башкарула, муниципал тӧзӧлмӧлӧрлӧ ӧмӧ-јӧмӧ иштеп, баштануда темдектелген иш-керектерди ле планды бӱдӱрерине керектӱ јасакчы тӧзӧлгӧни белетеери јанынаҥ иштеер.

Тӧргиниҥ јуунында экинчи суракла «Алтай Республиканыҥ јеринде јеҥилтелер алар кезик граждандарды эмдерле јеткилдеери керегинде» деген сурак кӧрӱлген. Бу сурак аайынча јетирӱни Валентина Мунатова эткен. Оныҥ айтканыла, бистиҥ тергееде улусты эмдерле јеткилдеери келиштирте јасакберим документтер аайынча ӧдӧт. Jеҥилтелердиҥ программаларын бӱдӱрери канайда ӧдӱп турганы шиҥжӱде тудулат. «Государственный јонјӱрӱмдик болушты эмдерле јеткилдеш ажыра алып тургандардыҥ тоозы 2017 јылдыҥ ӱлӱрген айыныҥ 1-кы кӱнинеҥ ала кӧптӧгӧн. Jеҥилтелер алаачылардыҥ 80 процент кирези социальный пакет аларынаҥ мойноп ийип турганын ајаруга алза, ол кӧргӱзӱниҥ кеми јаан эмес. 2018 јылда јеҥилтелерлӱ эмдерле јеткилдеери аайынча нормативтиҥ кеми 842,4 салковой болор, 2017 јылда оныҥ кеми 807 салковой кире болгон. Улусты андый эмдерле јеткилдеери јанынаҥ керексиштиҥ кеми 120 миллион салковой акча. Бир канча шылтактардаҥ улам ӧйи келер ӧйгӧ артызылган јеткилдеш аайынча јылдыҥ башталганынаҥ ала 1396 рецепт берилген. Тургуза ӧйдӧ мындый јеткилдеш аайынча 118 рецепт бар. Кату ла ас туштап турган ооруларла оорып турган улусты јеткилдеериниҥ программазына кирип турган улустыҥ тоозы 118. Медболуш аларга 79 кижи баштанган. Олорго 2,9 миллион салковойдыҥ 148 рецепти бичилген. Баазы 7.02 миллион салковойго турар эмдер экелилген, онызы јылдык заявка-керексиништиҥ 28,9 проценти» — деп, ол айткан.

Парламенттиҥ јонјӱрӱмдик корулаш ла эл-јонныҥ су-кадыгын корыыры аайынча комитединиҥ председатели Наталья Никитенконыҥ темдектегениле, республиканыҥ депутаттары оору улусты эмдерле јеткилдеерин эҥ ле јаан учурлу сурактардыҥ бирӱзи деп кӧрӧт. Нениҥ учун дезе бу сурак улустыҥ јӱрӱмиле чике колбулу. Оныҥ да учун парламентарийлер бу суракты јаантайынгы шиҥжӱзинде тудат. Темдектезе, 2017 јылда парламент су-кадыкты корыырыныҥ бӧлӱги аайынча 6 јасак јараткан. Эмдерди врачтыҥ рецепти јогынаҥ аларыла колбой, былтыр јылдыҥ башталганында республикада уур-кӱч айалга тӧзӧлӧ берерде, бу суракты кӧрӧри аайынча ишмекчи группа тӧзӧлгӧн болгон. Депутаттар бу курч суракты быјыл да јаан ајаруда тударын темдектеп алган.

Шӱӱжӱ ӧдӧр тушта В. Мунатовага тӧргиниҥ турчызы Виктор Ромашкин баштанып, эм-тусла колбулу дефицит болбозын деп, эмдерле јеткилдеш јанынаҥ садуны озолондыра ӧткӱрери керегинде шӱӱлтезин айткан.

Тӧргиниҥ турчызы Геннадий Суминниҥ шӱӱлтезиле, соцпакеттеҥ, ого эмдерле јеткилдеш кирип јат, мойношкон улустыҥ тоозы республикада сӱрекей кӧп. Оныҥ айтканыла, бу сурак јанынаҥ эрчимдӱ иштеер керек. Соцпакет аайынча эмдерди берериниҥ системазы бар да болзо, нениҥ учун улус јеҥилтелерлӱ эмдерди јылдыҥ учында алып болбой турган учуралдар туштап турганын кайкап айткан. Депутат мындый сурак тургускан:«Меге эмди садып алган болзо, ол кайдаар барган?». В. Мунатованыҥ айтканыла, мындый учуралда ол эм чотко алылбаган кенекке барган болордоҥ айабас.

АР-дыҥ депутады Укмет Альпимовтыҥ шӱӱлтезиле, бу ууламјы учун каруулу улус бистиҥ тергееде эмдерле јеткилдеш јанынаҥ курч сурактар акча-манатла јеткилдештиҥ кеми кирелӱ болгоныла колбоорго до ченежип турза, бу айалга акча-манатла колбулу эмес. «Тереҥжиде шиҥдей кӧрбӧзӧ дӧ, бу бӧлӱкке сӱрекей кӧп акча келип турганы јарт кӧрӱнет. Ол акчаны билгир ӱлештире ууландырза, бу курч сурактыҥ аайы-бажына чыгып салар арга бар» — деп, парламентарий угускан.

Оныҥ шӱӱлтезин спикер Владимир Тюлентин јӧмӧгӧн. Парламентарийдиҥ айтканыла, граждандардыҥ јеҥилтелерлӱ категориязын эмдерле јеткилдеери — сӱрекей курч сурак. Суракты билгир аайлаштырып тура, бис бастыра кеминдеги государственный јаҥдардыҥ тоомјызын бистиҥ албаты-јон алдында кӧдӱрер эдис деп, ол айткан. Оныҥ шӱӱлтезиле, государство бӱгӱн су-кадыкты корыырына сӱрекей кӧп акча чыгымдайт, је ол акчаны бис кезикте билгир тузаланып болбойдыс деген. Бу суракты аайлаштырары јанынаҥ эп-сӱмелерди солубазаас, бӧлӱктиҥ субсидированиезин канча да кире кӧптӧтсӧ, ол сурактыҥ аайы-бажына чыгып болбозыс деп айткан. Эл Курултайдыҥ председатели соцкорулаш аайынча комитетте тӧзӧлгӧн ол ишмекчи группа бу суракты мынаҥ да ары шиҥжӱде тутсын деген.

Тӧргиниҥ турчылары су-кадыкты корыырыныҥ министерствозына улусты, ол тоодо аптекалар ла эмчиликтер јок јурттарда јаткан улусты, эмдерле јеткилдеери аайынча ишти оноҥ ары улатсын деп шӱӱлтеге келгендер.

Jуунныҥ туружаачылары парламенттиҥ 33-чи сессиязында кӧрӱлетен сурактардыҥ тоозына «Регистрацияны баштапкы катап ӧткӧн калан тӧлӧӧчилерге — таҥынаҥ аргачыларга Алтай Республиканыҥ јеринде калан саларыныҥ јеҥилтилген ле (эмезе) патентный системаларын тузаланар тушта калан ставканыҥ кемин 0 процент кеминде јӧптӧӧри керегинде» Алтай Республиканыҥ јасагыныҥ 1-кы тизимине кубулталар кийдирери керегинде» республикан јасактыҥ ӱлекерин кийдирер деп јӧп јараткандар.

Адакыда тӧргиниҥ турчылары Эл Курултайдыҥ Кӱндӱлӱ грамотазыла кайралдаары јанынаҥ суракты кӧрӱп, јӧп чыгарган.

АР-дыҥ Эл Курултайыныҥ пресс-службазы

ТОП

«Баатырларыс ойгонып калды…»

(Башталганы 1-кы номерде) «Алтын-Эргек» кай чӧрчӧкти сценада «Ээлӱ кайдыҥ» турчыларыла кайлап отурыс. Ол тушта мениле саҥ башка учурал болгон. Кандый да ӧйдӧ сӱнем чыга бергендий, бойымды ӱстинеҥ тӧмӧн ајыктап турум. Топшуур согуп турганымды кӧрӧдим. Ол ло ок ӧйдӧ коштойындагы, алдыгы, ӱстиги телекейлерге јӱрӱп, олордо не болуп турганын, ондогы јӱрӱмди база кӧрӱп турум. Ончо ло бойым

Малдыҥ сӧӧк-тайагыла тудуш јаҥдар

Кыптунак Малды сойгон кийнинде эҥ ле озо этле кожо кыптунакты кайнадар учурлу. Јаак Эки јаакты айрыйла, бирӱзин тургуза ла кайнадар. Оноҥ башка эки јаак јадала, «арткан этти јип салар». Ол тушта этти јизе, курсакка бодолбос. (К. И. Санин) Кары Карыны энедеҥ јаҥыс бӱткен кижи јарбас керегинде албатыда чӱм-јаҥ бар. Оныла колбулу мындый кеп-куучын арткан: «Бир

Јаҥарыс бистиҥ Алтайга јаҥыланзын

Јаҥы Койон јылдыҥ бажында телеҥит јаҥарыс коштойындагы Алтай крайда профессионал студияда јыҥыраганын интернетле «нӧкӧрлӧжип» турган улус уккан-кӧргӧн лӧ болбой. Оны кӧргӧн кижиниҥ база ла катап «Улаган тыҥ!» деп, кӧксине чабынар кӱӱни келер. Бу узак јолды кӱчсинбей, Улаган аймактыҥ кеендикти, узанышты ла спорттыҥ албаты бӱдӱмдерин элбедер тӧс јериндиҥ башкараачызы Мерген Тельденовко, Алтай Республиканыҥ ат-нерелӱ артисттери Марина