Алтайдын Чолмоны

Jӱрӱмди кӧргӱскен кӱскӱ…

03.04.2018

Тӧӧлӧс сӧӧктӱ јиит алтай актер Айдар Унатов баштапкы катап Горно-Алтайск каладагы П. Кучияктыҥ адыла адалган эл театрдыҥ сценазына чыгып, актердыҥ јилбилӱ јолына келгенинеҥ ала тогузынчы јыл барып јат. Бу ӧйдиҥ туркунына ол одуска јуук рольдор ойноп салды. Айдардыҥ јайалтазын ајарган режиссерлор оны бойыныҥ спектакльдарына кычырып турганы бу јиит актердыҥ профессионал ӧзӱмин керелейт. Бу јууктарда эл драма театрда СТД-ныҥ башкараачызы Светлана Николаевна Тарбанакованыҥ баштаҥкайыла Айдар Унатовтыҥ јайаандык эҥири ӧтти.

Айдар Оҥдой аймактыҥ Алтыгы Талду јуртында чыккан. Мында ла школды божодоло, оноҥ ары јӱрӱмин спортло колбоорго сананган. Jе энези Наталья Михайловна Унатова калага ижи аайынча јӱреле, Москвадагы Щепкинниҥ адыла адалган бийик ӱредӱлӱ театрал училищеге ӱренип барар кӱӱндӱ балдар керек болуп турганын уккан. Jанып барала, уулына Москва керегинде куучындап, јаан калага ӱренип барар кӱӱнин ойгоскон. Эмди Айдар актер, Россия ичинде ӧткӧн кӧп кӧрӱ-конкурстардыҥ лауреады ла Китайда «Хоомэй Маньчжурия» деп адалып, албатылар ортодо ӧткӱрилген конкурстыҥ лауреады.

—Айдар, озо ло баштап ойногон эҥ баштапкы спектакльдарды эске алып ийзеер?
—Ӱредӱниҥ кийнинеҥ келеле, ойногон эҥ баштапкы спектакль П. Кучияктыҥ бичимели аайынча Н. Паштаков тургускан «Аза јалаҥ» болгон. Мен анда тӧс герой Кичеемкейдиҥ ролин ойногон актерды солыгам. Оноҥ А. Борисов тургускан «Восхождение на Хан-Алтай» деп јаан спектакльда Г. Чорос-Гуркинниҥ уулы Василийдиҥ ролин ойногом. Бу спектакльдыҥ кийнинде черӱчил молјумды бӱдӱрерге јӱре берерге келишкен. Бир јылдаҥ јанып келеле, ойто ло театрдагы ижиме келгем. Бу ӧйдӧҥ ала јаҥы спектакльдарда ойноорго келишти. Эҥ ле озо башкир драматург М. Каримниҥ «Ай карыккан тӱнде» деп бичимели аайынча Э. Иришева тургускан спектакльда Акьегеттиҥ ролин ойногом. Бу мениҥ эҥ баштапкы јаан ижим болды. Оноҥ М. Кулунаковтыҥ кыска метражла соккон «Jерим» деп кинозында ойнодым. Актер ло сцена — айрылышпас оҥдомолдор, олор бириксе, јӱрӱмди кӧргӱскен кӱскӱдий, кандый ла рольды алзаҥ, кемниҥ де јӱрӱмин ӧткӧнӧргӧ келижет.

—Оогош балдарга тургузылган спектакльдарда ойнодоор бо?
—Эйе. Балдарга ойнооры меге сӱрекей јарайт. Балдар — эҥ ле ачык-јарык, быйанду кӧрӧӧчи деп айдыжып јат. Онызы чын болгонын бойым ойногон «Дюймовочка», «Аладдин» деп спектакльдардыҥ кӧрӱлери тушта сестим. Балдардыҥ јилбӱлери керегинде куучынга јӧмӧлтӧ эдип, кичинек болчомдорго кӧп чӱмдемелдер бичиген бичиичи Кӱлер Эзендикович Тепуковло кожо мультиктерди алтайлап ӱнделткенис керегинде айдып ийейин. «Простоквашино» деп мультикте ийтти, «Мамонтенокто» айуны ла моржты, «Привередливая мышь» деп мультикте тигрды ӱнделткем. «Тӧрт нӧкӧр» деп мультик ГТРК-ныҥ проеги болгон, оны Эрелдей Бештинов јазаган. Мен анда енотты ӱнделткем. База јилбилӱ иш.

—Айдар, спектакльдарда кандый рольды ойнооры јеҥил болды?
—Эмма Александровна Иришева тургускан «Ревизордо» Хлестаковтыҥ ролин ойноорго сӱрекей јараган. Ол меге та незиле де јуук билдирген, оныҥ учун бу рольды ойноорго јеҥил болды. Кайда да келишпестери бар да болгон болзо, ол керегинде мен билерим, оны тӱзедип, «Ревизорды» јылыйтпай, катап кӧргӱзӱге чыгарган болзоос деп сананып јӱредим. Нениҥ учун дезе узак ойнолбогон кӧрӱ-ойындарды такып орныктырарына база ла ӧй лӧ арга-кӱчтер керек болор. А онызы кандый ла кижиде једишпейтен эмей. Хлестаковтыҥ ролин ойногоным 2016 јылда «Эр улус ойногон эҥ артык роль» деп темдектелип, Алтай Республиканыҥ башкарузыныҥ премиязы келишкен.

—Алтай классиктердиҥ бичимелдери аайынча тургузылган кандый кӧрӱ-ойындарда ойнодоор?
—Jарлу алтай бичиичи Л. Кокышев бичиген «Туба» деп туујы аайынча тургузылган спектакльда јиит Тубаны ойногом. Jажап келген Тубаны јайалталу јерлежим В. Киндиков ойногон болгон. Ол эмди бистиҥ ортобыстаҥ ак чечектӱ алтайына јӱре бергени коркышту јаан јылыйту, коромјы болуп артты. Мениле кожо ойногон спектакльдаҥ озо ол јиит Тубаныҥ ролин база јакшы ойногон деп уккам. «Тубанаҥ» башка «Айачы», «²лтӱрген болзом тороны» деп спектакльдарда ойнодым.

—Ӧткӧн јылдыҥ јайында талдама актерлордыҥ тоозына кирип, Москвада ченемел ӱлежер ӱредӱге барып келгенигер Слерге нени берди?
—Качан бистиҥ СТД-ныҥ башкараачызы С. Н. Тарбанакова СТД РФ-тыҥ албатылар ортодогы јайгы театрал школы ӧткӱрип јаткан ӱлекерде туружар угузу белетезин деп айдарда, угузула кожо ижимде согулган јуруктар ла видеолор ийгем. Кийнинде, бу театрал ченемелле ӱлежер школдо ӱренип турала, ол мениҥ ижиме кандый јаан ла тузалу болгонын оҥдодым. 24 ороонноҥ келген 85 актер ӱренгенис. Анда бис јарлу актерлорло танышканыс, ол тоодо Александр Калягин, Лев Додин, Александр Збруев болды. Бис, ӱренип барган улус, бойыс «Оригами» деп спектакль тургузала, Москваныҥ ла јанындагы калалардыҥ театрларында кӧргӱскенис.

Ол ло ӧйдӧ режиссер Елена Польдиле танышкам. Jанып келген кийнинде, бу режиссер мени база катап Москвада бӱдӱн-јарым айдыҥ туркунына ӧдӧр иштерде туружарына алдырткан. Солун иш сакып турганына кӱӱјип, ойто ло Москвага једип баргам. Ол ло ӧйдӧ сакыбас јанынаҥ «Кӱӱдеги јӱрӱм» деп база бир кӧрӱде туруштым. Оны буряттардыҥ «Байкал» деп тергеелик јондык фонды ӧткӱрген. Бу ӱлекер албатылык кӱӱле јашӧскӱримди ле јииттерди јилбиркедип, олор ортодо оны таркадарына ууламјылалган. Баштапкы бӧлӱкте мен Эмиль Теркишевтиҥ «Сӱт Сӱмер» деп кожоҥын кожоҥдогом. Экинчизинде Тото Кутуньоныҥ репертуарынаҥ алган «Итальяно» деп кожоҥло турушкам. Суперфиналда топшуурлу «Jаҥар» деп композицияны кӧргӱскем. Кӧрӱде јаҥыс ла кожоҥдоп ло кӱӱлик ойноткыла ойноп билери эмес, анайда ок кеп-кийими база баалалган.

Кеп-кийимди кӧрӧргӧ ӧнӧтийин модельер алдырылган. Меге бу јанынаҥ сурак турбаган, нениҥ учун дезе мениҥ алтай кеп-кийимим бойымла кожо болгон. Жюриниҥ јӧбиле экинчи јерге чыгала, ӱч кожоҥ ло видеоклип бичидер арга берип турган сертификат ойноп алдым. Эмди ойто Москвага барып, чӱмдеген кӱӱлерди ле видеоклипти јӱрӱмге кийдирери артты.

Анайып, јайгы ӱредӱниҥ кийнинде јаҥы јолдор ачылганы чын. Москвада Всеволод Мейерхольдтыҥ адыла адалган Тӧс јерде Елена Польди тургускан «Jылдыҥ тӱӱкизи» деп спектакльда ойноор алдырту алып, кышкыда туружып јӱрдим. Ол тегин спектакльдаҥ незиле аҥыланып турган дезе, анда тирӱ кӱӱ, театр ла цирктыҥ ижи бириктирилген. Качан «Антикварный цирктыҥ» режиссер-тургузаачызы Елена Польди мени бу ишке кычырарда, јаҥы ченемел алар аргалар боло бергенине сӱрекей тыҥ сӱӱнгем. «Jылдыҥ тӱӱкизи» — јарлу чӧрчӧкчи Ганс Христиан Андерсенниҥ јаҥыјылдык чӧрчӧги аайынча тургузылган спектакль. Оны бис јаҥар айдыҥ учында ла чаган айдыҥ баштапкы кӱндеринде кӧргӱстис. Кажы ла кӱн кӧрӧӧчилердиҥ тоозы кӧптӧп турганы спектакль балдарга ла јаан улуска јараганын кереледи. Мен анда јылдыҥ ӧйлӧрин ӧдӱштиреечи камныҥ ролин ойногом. Цирктыҥ ишчилериниҥ трюктары ла иллюзиялары кӧрӱ-ойынды тыҥ јарандырганы јарт. Оныҥ учун кажы ла кӧрӧӧчи кайкалдыҥ телекейине барып келген деп сананадым.

—Бистиҥ билерисле, кайлаар јайалта Слерге база берилген. Jе актердыҥ ижиле коштой кайдыҥ телекейине бӱткӱлинче кирер ӧй дӧ келишпес болбой. Слер сананзаар, кайга јайалта јайа соккодый ба айса актердыҥ јолы јӱрекке јуук па?
—Школдо ӱренип турала, В. Яилгаков башкарган «Таҥзаган» ансамбльда турушкам. Оноҥ ло ала кайла јилбиркегем. Кандый ла керек-јарактар болзо, кайлап јӱретем. Jе эмди меге актердыҥ јолы јуук болуп калды. Кай иштеп јӱрген тӧс ижимде јӧмӧлтӧ-тайак болуп турган дезем, чын болор.

—Эш-нӧкӧрӧӧрлӧ слер экӱни кӧрзӧ, бой-бойоорго тӱҥей, эптӱ эжер. Слер кайда таныштыгар?
—Эш-нӧкӧрим Люба ол тушта культураныҥ ла санаттыҥ колледжиниҥ студенти болгон. Бисти бир ууламјылу јилбӱлерис бириктирген дезем, јастыра болбос, нениҥ учун дезе бис Эл Ойында кожоҥдоп-бијелеп јӱрӱп танышканыс. Эмди бис экӱ эки кызычак азырап јадыс. Люба культурада артпай, эмчиниҥ ижине кӱӱни јайылып, тургуза ӧйдӧ эмчиликте иштеп туру. Jӱрӱмдик јолымда јалакай эш-нӧкӧр туштаганына сӱӱнип јадым, Люба јаҥыс ла айылда эмес, је анайда ок ижимниҥ аҥылуларын де оҥдоп, јаантайын јанымда болушчы болуп јӱрет.

—Куучын-эрмек учун быйан, Айдар. Jайаандык јолыгар ачык болзын, јаан једимдер келзин деп кӱӱнзеп турум.

М. ЯБЫКОВА