Настройки отображения

Размер шрифта:
Цвета сайта:
Ностройка изображения
Ностройка изображения

Настройки

Алтайдын Чолмоны

Калыктар ойгорлыгын тӧрӧл тилисле

17.04.2018

М. В. Чевалковтыҥ адыла адалган эл библиотекада «Тирӱ классиканы алтай тилле кычыралы» деген баштапкы талалык кӧрӱ-маргаан кандык айдыҥ 10-чы кӱнинде ӧтти.

Бу кӧрӱ-маргаан былтыр школдор ло калада јуртап јаткандар ортодо ӧткӧн болзо, быјыл дезе республикан кеминде ӧткӧниле аҥыланган. Быјылгы туружаачылардыҥ текши тоозы јетен тогус болгоны бичикке, классикага, кӧчӱрмеге јилбӱ јаан болгонын лапту кӧргӱсти. Ады јарлу алтай бичиичилер, ӱлгер чӱмдеечилер, кӧчӱреечилер алтай кычыраачыны, ӧзӱп јаткан јаш ӱйени јер-телекей ӱстинде канча тӱмен албатыныҥ чӱмдемелдериле таныштырар амадула бастыра ӧйдӧ олорды тыҥытту кӧчӱрген. Темдектезе, Михаил Чевалков, Аржан Адаров, Эркемен Палкин, Лазарь Кокышев, Паслей Самык, Бронтой Бедюров, Jыбаш Каинчин, Сазон Суразаков, Кӱлер Тепуков, Борис Кортин, Токшын Торбоков ло оноҥ до ӧскӧлӧри. Тирӱ классиканы алтай тилле эске кычыргандарга, темдектезе, јопон, немец, француз, итальян, онойдо ок орус, якут, бурят, тыва, казах ла оноҥ до ӧскӧ тилдерле чӱмделген чӱмдемелдер ажыра калыктар ортодогы најылыкла, олордыҥ культуразыла, тӱӱкизиле, јаҥжыгуларыла јууктада таныжар арга болот. Алтай тилдиҥ байлыгы, ийдези кӧчӱрилген чӱмдемелдерде јӱзӱн ӧҥдӧрлӧ ойноп, угаачыларга ундылбас элестер сыйлап јат деп айдарга јараар.

Ийделӱ сӧстиҥ байрамында јайаан јайалталар И. Крыловтыҥ, А. Пушкинниҥ, М. Лермонтовтыҥ, Н. Гогольдыҥ, А. Чеховтыҥ, Л. Толстойдыҥ, Ш. Перроныҥ, А. Де Сент-Экзюпериниҥ, Л. Кэрролдыҥ, Э. Распэниҥ, Ч. Айтматовтыҥ, К. Отаровтыҥ ла оноҥ до ӧскӧлӧриниҥ чӱмдемелдеринеҥ алынган ӱзӱктерди кычырды.

Кӧдӱриҥиниҥ ачылтазында режиссер М. Кулунаковтыҥ тургускан видеоролигиле таныштылар. Алтай Республиканыҥ ла Тыва Республиканыҥ нерелӱ артизи Амаду Мамадаков А. Пушкинниҥ «Цветок» деген ӱлгерин алтай тилге «Чечек» деп адап, Л. Кокышевтиҥ кӧчӱргениле кычырды.
Алтай Республиканыҥ культуразыныҥ министерствозыныҥ баштаҥкайыла, Алтай Республиканыҥ ӱредӱ ле билим аайынча министерствозыныҥ алтай тилди корыыры ла ӧскӱрери деген программазы аайынча ӧткӱрилип јаткан кӧрӱ-маргаанныҥ ачылтазында ӱредӱчилер, ӱредӱчилер-башкараачылар, айылчылар кӧп лӧ болды. Учурлу сӧстиҥ байрамыныҥ туружаачыларын культураныҥ министриниҥ ордынчызы Светлана Пешперова, ӱредӱ ле билим аайынча министрдиҥ молјузын удурумга бӱдӱреечи Ольга Болтошева уткыды.

«Алтай тилле ӧткӱрилип јаткан баштапкы талалык кӧрӱ-маргаанда аймактардыҥ школдорыныҥ ӱренчиктери эрчимдӱ туружып јатканы сӱӱндирет, оморкодот—деп, О. Болтошева айтты. —Бу јаан учурлу ӱлекер ажыра бис алтай тилдиҥ учурын, тоомјызын кӧдӱредис. Кандый да ӧскӧ эп-аргалар, Интернет бар да болзо, је бичик бистиҥ јӱрӱмисте јаантайын тӧс јерде турган ла турат».
Кӧдӱриҥиде С. Пешперова, О. Болтошева кӧрӱ-маргаандардыҥ туружаачылары јылдаҥ јылга кӧптӧзин, бичик-биликке јилбӱлери элбезин деп кӱӱнзедилер.

Оныҥ кийнинде кӧрӱ-маргаан туружаачылардыҥ јаштары аайынча ӱч бӧлӱкле ӧтти: 1-кы бӧлӱкте — 5-8 класстардыҥ ӱренчиктери; 2-чи бӧлӱкте — 9-10 класстардыҥ ӱренчиктери; 3-чи бӧлӱкте — јашӧскӱрим ле јаан улус.

Окылу жюриде РФ-тыҥ ла АР-дыҥ нерелӱ артизи Ираида Охрина, АР-дыҥ нерелӱ артизи Игорь Тодошев, П. Кучияктыҥ адыла адалган эл театрдыҥ режиссеры, АР-дыҥ санадыныҥ нерелӱ ишчизи Николай Паштаков, АР-дыҥ культуразыныҥ нерелӱ ишчизи Николай Багыров, АР-дыҥ ӱредӱ ле билим аайынча министерствозыныҥ баш специализи Екатерина Чандыева, ИПКРО-ныҥ методизи Олеся Иркитова, АР-дыҥ национальный политика ла јондыкла колбулар аайынча комитединиҥ јааныныҥ ордынчызы Людмила Варванец, республикан чӱмдӱ бичик кепке базар «Алтын Туу» байзыҥ-јурттыҥ директоры Татьяна Туденева, М. В. Чевалковтыҥ адыла адалган эл библиотеканыҥ директорыныҥ ордынчызы Марина Алушкина иштедилер.

Тоомјылу жюриниҥ турчылары база узак ла шӱӱшкен. Онойып, 1-кы бӧлӱктиҥ јеҥӱчилдери:
1-кы јерде — Андрей Ильмеков (Jабаганнаҥ, 5 класс), Макс Саланханов (кала, 13-чи школ, 5 класс);
2-чи јерде — Снежана Самыкова (Каспа, 7 класс), Сергей Ильмеков (Jабаган, 7 класс);
3-чи јерде — Максим Тукупов (Шабалин, 6 класс), Айдыҥай Иташева (кала, 7-чи школ, 8 «А» класс).

2-чи бӧлӱктиҥ јеҥӱчилдери:
1-кы јерде — Эркемен Чурмешев (Jоло, 10 класс);
2-чи јерде — Елизавета Челбакова (Барагаш, 10 класс);
3-чи јерде — Эзендей Балбин (культураныҥ ла санаттыҥ Г. И. Чорос-Гуркинниҥ адыла адалган колледжиниҥ ӱренеечизи).

3-чи бӧлӱктиҥ јеҥӱчилдери:
1-кы јерде —Снежана Топчина (орус тилдиҥ ле литератураныҥ ӱредӱчизи, Паспарты јурт);
2-чи јерде — Наталья Тайленкумова (баштамы класстардыҥ ӱредӱчизи, Ортолык јурт);
3-чи јерде — Вера Кармакова (алтай тилдиҥ ле литератураныҥ ӱредӱчизи, Г. К. Жуковтыҥ адыла адалган школ-интернат).

«Тирӱ классиканы алтай тилле кычыралы» деген талалык кӧрӱ-маргаанныҥ 2-чи ле 3-чи бӧлӱктериниҥ туружаачыларына эл театрдыҥ актеры Айдар Унатов мастер-класс ӧткӱрди. Сценага чыгып, кӧрӧӧчилерге сӱӱген чӱмдемелин эске кычырып јаткан ӱренчик актер ине. Jайаан јайалтазы, јилбӱзи, амадузы бойын јайым, бош тудунып, кычырып јатканын, ондо айдылганын, та кижиниҥ, та тындуныҥ сӱр-кебери эмезе онойдо ок ӧскӧзи болзын, ол бойыныҥ ээлгир кыймыгыла, чырайыла кӧргӱзер учурлу. Онойдо чын ла актер чылап, ойногон кептӱ иштеерге куучынныҥ эмезе ӱлгердиҥ ӧзӧгин бойына алар керек. Кажы ла сӧстӧ кандый учур, онызын ӱнле, кыймыкла кӧргӱзери сӱреен керектӱ. Эрмекти, сӧсти јарт айдарга таскаар. Куучынды бойы ажыра ӧткӱрер ле ондо болгонына бойыныҥ кӧрӱми болор керек. Алтай тилге јилбӱ јаан болгонын, темдектезе, орус балдар чӱмдемелди алтай тилле кычырып јатканы база оморкодулу болды.

Кайралдаш ӧйинде жюриниҥ турчылары балдарга мынаҥ да ары эске кычырарын таштабай, таскадынары јанынаҥ тузалу шӱӱлтелер айдып берген. Угаачыларга автордыҥ, бичиичиниҥ тӧс шӱӱлтезин јетиргизери, кӧксин чечери каруулу ла јилбилӱ јайаан иш деп, олор балдарга јарт эдип айдып бердилер.

Кӧрӱ-маргаанды белетеп ӧткӱрген эл библиотеканыҥ ӧмӧлиги Алтай Республиканыҥ ӱредӱ ле билим аайынча министерствозына акча-манатла јӧмӧп болушканы, онойдо ок туружаачыларга эрчимдӱ турушканы учун быйанын айтты. Кӧрӱ-маргаан мынаҥ да ары улалар, нениҥ учун дезе калыктар байлыгыла танышканы билгири элбеерине, тили байып, јаранарына јарамыкту.

К. ПИЯНТИНОВА

ТОП

Положение Конкурса на Стипендию имени заслуженного журналиста Республики Алтай Галины Тюгай

УТВЕРЖДАЮ Приказом и.о. главного редактора АУ РА «Редакция газеты «Алтайдыҥ Чолмоны» от _____________     № Кудачина Э.В.   Положение Конкурса на Стипендию имени заслуженного журналиста Республики Алтай Галины ТЮГАЙ Объявлен Конкурс на Стипендию имени заслуженного журналиста Республики Алтай Галины Тюгай. Организатор: редакция республиканской газеты «Алтайдыҥ Чолмоны» (далее Редакция). К участию приглашаются обучающиеся 4-11 классов общеобразовательных школ Республики

«Баатырларыс ойгонып калды…»

(Башталганы 1-кы номерде) «Алтын-Эргек» кай чӧрчӧкти сценада «Ээлӱ кайдыҥ» турчыларыла кайлап отурыс. Ол тушта мениле саҥ башка учурал болгон. Кандый да ӧйдӧ сӱнем чыга бергендий, бойымды ӱстинеҥ тӧмӧн ајыктап турум. Топшуур согуп турганымды кӧрӧдим. Ол ло ок ӧйдӧ коштойындагы, алдыгы, ӱстиги телекейлерге јӱрӱп, олордо не болуп турганын, ондогы јӱрӱмди база кӧрӱп турум. Ончо ло бойым

Малдыҥ сӧӧк-тайагыла тудуш јаҥдар

Кыптунак Малды сойгон кийнинде эҥ ле озо этле кожо кыптунакты кайнадар учурлу. Јаак Эки јаакты айрыйла, бирӱзин тургуза ла кайнадар. Оноҥ башка эки јаак јадала, «арткан этти јип салар». Ол тушта этти јизе, курсакка бодолбос. (К. И. Санин) Кары Карыны энедеҥ јаҥыс бӱткен кижи јарбас керегинде албатыда чӱм-јаҥ бар. Оныла колбулу мындый кеп-куучын арткан: «Бир