Алтайдын Чолмоны

Туризмди ӧскӱрерге болуп…

24.04.2018

Кандык айдыҥ 20-чи кӱнинде Алтай Республиканыҥ башчызы Александр Бердников туристический сезон башталардаҥ озо турбизнестиҥ чыгартылу улузыла јуун ӧткӱрген. Анда туризмле јуук колбуда иштеп турган ведомстволордыҥ ла службалардыҥ чыгартулу улузы база турушкан.

«Бӱгӱн бис кажы ла јыл ӧткӱрип турган, байа јаҥжыккан дейтен туштажубысты ӧткӱредис. Мында бис эрчимдӱ турсезон башталардаҥ озо бу бӧлӱкте кандый курч сурактар бар болгонын, олордыҥ аайына канайда чыгатанын шӱӱжерис» — деп, тергеениҥ башкараачызы айткан.

Бӱгӱн туризм республиканыҥ ӧзӱминиҥ тӧс ууламјыларыныҥ бирӱзи ле айылчыларга јетирип турган јеткилдештердиҥ чыҥдыйынаҥ тергеениҥ имиджи камаанду болгонын ол темдектеген.
«Республиканыҥ башкартузыныҥ амадузы – јаҥыс ла јасакты буспай турган ба деп шиҥдеери эмес, је анайда ок бу бӧлӱк мынаҥ да ары ӧзӱм алынзын деген амадула слерге бастыра јанынаҥ јӧмӧлтӧ јетирери болуп јат» — деп, Александр Бердников айткан.

Ол республикага келип турган туристтеридиҥ тоозы 2008 јылга кӧрӧ эки катапка кӧптӧгӧнин ле былтыргы кӧргӱзӱлерле 2 миллионды ашканын темдектеген. Ыраак Кош-Агаш ла Улаган аймактардӧӧн барып турган туристтердиҥ тоозы 2017 јылда 50 процентке кӧптӧгӧн эмтир.
Тергеебиске туристтерди кыш та ӧйинде экелер амадула јаан иштер ӧткӱрилет. Анайып, туризмниҥ кышкы бӱдӱмдерин ӧскӱреерине ууламјылалган иштер ӧдӧт. Ол ло туучананыҥ «Манжерок» комплексинде трассаларды искусственный карла бӱркеер система тӧзӧӧри аайынча иштер учына једип барат. Бу иш федерал ууламјылу программа аайынча ӧткӱрилет. Анайда ок республика быјыл Караколдыҥ кӧлдӧринде туристско-рекреационный тӧс јер тӧзӧӧри аайынча ӱлекер-проектке госјӧмӧлтӧ алар амадула федерал тӧс јерге угузу-баштану аткарып јат. Ол јараду алган кийнинеҥ, Караколдыҥ кӧлдӧринде конор туралар, чанала јыҥылар трассалар тудулар.

Александр Бердников Алтын-Кӧлди чеберлеери аайынча ӱлекер-проектле колбулу иштер керегинде база айткан. Бу ӱлекер аайынча кӧлдиҥ јарады јарандырылар, јанындагы јурттарда сууӧткӱш, канализация ӧткӱрилер, кату бытовой таштанчылардаҥ башка эдимдер јазап белетеер завод тудулар.

«Баштапкы бӧлӱкте бу иштерге федерал бюджеттеҥ 110 миллион салковой акча келген ле акча-манат чыгарары мынаҥ да ары улалар. Бис бу программага јаан акчалар аларыс. Республиканыҥ ӧзӱминде, инфраструктураны јарандырарында туружып турганы учун бис озо ло баштап Россияныҥ Президенти В.В. Путинге быйанду болор учурлу. Ол Федерал Jуунга эткен Баштанузында эки јылга улай бу аҥылу ар-бӱткендик объектти чеберлеп аларына аҥылу ајару эткен» — деп тергеениҥ башкараачызы темдектеген.

Александр Бердников Манјӱректиҥ кӧли, анда тудулатан объекттер керегинде база айткан.
«Бӱгӱн јаан ајаруны јеткилдештиҥ чыҥдыйына ла улусла јеткер болдыртпазына эдер керек. Биске келип турган айылчылар олорло кандый бир јеткерлӱ учурал болбос, амыражы бийик кеминде ӧдӧр деп билип турар учурлу. Оныҥ да учун биске албаданып иштеер керек» — деп, ол темдектеген.

Алтай Республиканыҥ экономикалык ӧзӱм ле туризм аайынча министри Светлана Буйдышева туризмниҥ 2018-2019 јылдарга ӧзӱминиҥ амадулары керегинде куучындаган. Ол калганчы он јылдыҥ туркунына бу бӧлӱктиҥ тӧс кӧргӱзӱлери турумкай ӧзӱм кӧргӱскенин аҥылап темдектеген. Келип турган туристтердиҥ тоозы эки катапка – 1,05 миллион кижидеҥ 2,05 миллион кижиге јетире кӧптӧгӧн. Туризмде иштеп турган улустыҥ тоозы 7,5 муҥ кижиге јетире кӧптӧгӧн.
Тергеебисте конор туралардыҥ классификациязы аайынча иштер башталган. Бу јылдыҥ бажында тӧрт отель јылдыстар алган. Анайып, «Алтай Resort» беш јылдысту, «Игман» ла «ГЛК Манжерок» ӱч јылдысту, «Алтын Туяк» бир јылдысту боло берген.

Министрдиҥ айтканыла, республикабыс јаҥыс ла Россия ичинде эмес, је ӧскӧ дӧ ороондордо јаантайын ӧдӱп турган јаан туристический кӧрӱ-выставкаларда туружат.
«Тергеениҥ туристический продуктын јарлу эдери аайынча ӧткӱрилген системный иш турулталарын берип баштаган – республикага, оныҥ ар-бӱткениниҥ јаражына ла тӱӱкилик энчизине јилбӱ јаантайын ла тыҥыйт. Оны келип турган туристтердиҥ тоозы там ла кӧптӧп турганы јакшы керелейт» — деп, Светлана Буйдышева айткан.

Jуунда эл-јонныҥ амырын ла туробъекттерде ле улус амырап турган јерлерде граждандарла јеткер болдыртпазын јеткилдеери аайынча ӧткӱрилип турган иштер керегинде база айдылган. Алтай Республиканыҥ МВД-зыныҥ јетирӱлери аайынча тергеебисте ӧдӱп турган культурно-соотонор керек-јарактардыҥ тоозы јылдыҥла кӧптӧйт. Онызы јаҥ корыыр органдарга јеткер болдыртпазы аайынча ӱзеери иштер ӧткӱрерин некейт.

Туристический предприятиелердиҥ башкараачыларына ӧрт чыгарын ла суудагы объекттерде јеткер болдыртпазын јеткилдееринде јаҥы некелтелер керегинде база айдылган. Ол ло конор тураларга ла улус јуулган ӧскӧ дӧ јерлерге кандый некелтелер эдилип турганы керегинде јартамалдар берилген. Некелтелер аайынча таҥкыларга ла от саларга јараар јерлердеҥ ӧскӧ јерлерде таҥкыларга да, от то саларга јарабас. Ӧрт ӧчӱреер системалар јаантайын белен, эвакуацияныҥ јолдорында эжиктер ачык болор учурлу.
Конор туралар турган јерлер от алышкадый сӱреедеҥ, таштанчылардаҥ, кургак ӧлӧҥнӧҥ ӧйи-ӧйинде аруталар учурлу.

Алтай Республиканыҥ баш санитарный врачы Леонид Щучинов турбазалардыҥ башкараачыларына тузаланып турган сууларды санитарный нормаларга јетиргиссин, туристический базалардыҥ јерлеринде шалјаларды корондор иштерди ӧткӱрзин, аэрозольдорло тузаланзын деп айткан.

Jуунда анайда ок пограничный режимниҥ јаҥы ээжилери ле гран-кыйуныҥ зоназына јараду берериле колбулу государственный јеткилдеш јетиререри аайынча административный регламенттеги кубулталар керегинде база айдылган.

К. Яшев