Алтайдын Чолмоны

Алтын колду эмчилерге алкыш

25.05.2018

Бу кӱндерде Алтай тергеебистиҥ республикан эмчилигиниҥ ортопедо-травматология бӧлӱгиниҥ тӧзӧлгӧнинеҥ ала 60 јылдыгы темдектелди. Бӧлӱктиҥ тӱӱкизи, медицина ла ӧскӧ дӧ ишчилери керегинде бистиҥ бӱгӱнги эрмек-куучын республикан эмчиликтиҥ баш врачыныҥ хирургия служба аайынча ордынчызы Досан Дюсембаевле ӧдӧт.

—Досан Куанышканович, 60 јылдык тӱӱки — ол тӧзӧлип, ӧзӱм алынганыныҥ узун јолы. Тӱӱкиге бурылып, бӧлӱкти тӧзӧӧрин баштаган ла улалткан эмчилер керегинде эске алынып ийели?
—Областьтыҥ Горно-Алтайск калада эмчилигинде 1958 јылдыҥ кӱӱк айыныҥ 12-чи кӱнинде сӧӧктиҥ туберкул¸з оорузыныҥ бӧлӱги ачылган. Ондо 50 орын болгон ло 25-и сӧӧк-ӱйезинде туберкул¸зту улуска берилген. Су-кадыкты корыырыныҥ областьтагы службазыныҥ ол ӧйдӧги јарлыгында айдылганыла, бу бӧлӱк Туулу Алтайдыҥ эл-јонына сынык-бычык јанынаҥ болуш јетирерин јарандырар амадула тӧзӧлгӧн. Бӧлӱктиҥ баштапкы заведующийине Олег Иванович Гетманчук, баш медсестразына Валентина Лифантьевна Вторушина тудулган.

Башка-башка јылдарда бу бӧлӱктиҥ заведующийлери болуп иштеген ле оныҥ ӧзӱмине јаан камаанын јетирген эмчилердиҥ аттарын канай адабазыс. Олор: Х. Я. Шрайбман, Е. И. С¸мкин, медицина билимдердиҥ кандидады Г. Е. Кузнецов (ол бӧлӱкти 14 јыл башкарган). А. В. Нешпор бӧлӱктиҥ ижин 1982 јылдаҥ ала 2005 јылга јетире башкарган. 2005 јылдаҥ ала бӱгӱнге јетире бу бӧлӱкти тергеебистиҥ баш травматологы В. Н. Захаров башкарат.

—Бӧлӱкте узак јылдарга иштеп, эл-јонныҥ су-кадыгын корыырына билдирлӱ ӱлӱзин јетирген алтын колду эмчи-врачтардыҥ аттарын тергеебисте кӧп улус билер… Олордыҥ ады-јолын бӱгӱн база адап, быйан айдып койолы?
—Чын айттыгар. Узак јылдарга иштеген профессионалдар: Е. И. С¸мкин, Н. И. Тишков, Н. А. Брусницын, В. И. Лимарь, А. Т. Алымов, В. В. Чурута, Р. А. Креймер, В. И. Печенин, А. В. Нешпор.
Олордыҥ кийнинеҥ келип, Туулу Алтайдыҥ ортопедо-травматология службазыныҥ ижине јаан ӱлӱзин јетирген јаҥы ӱйе травматологтор — Н. В. Шестопалов, В. Н. Захаров, Е. В. Завражнев, А. Л. Ионин, Ю. Б. Суханов, В. Л. Миронов. А. Е. Коростел¸в. Бийик категориялу эмчилер В. Н. Захаров ло Е. В. Завражнев бу бӧлӱкте эмдиге јетире иштеп јӱрӱлер.
2006 јылда бӧлӱкте интернатураны эмчи А. И. Лисин ӧткӧн лӧ бӱгӱнги кӱнде баштапкы категориялу врач болуп јат. 2007 јылда бӧлӱкке иштеерге эмчи А. В. Вышиденко келген, бӱгӱн ол Новосибирскте травматолог болуп иштейт. 2012 јылда бӧлӱкке эмчи А. Е. Коростел¸в бурылган ла тергеениҥ эл-јоныныҥ су-кадыгын корыырында иштеп туру.
Jиит кӧп докторлор республикан эмчиликтиҥ ортопедо-травматология бӧлӱгинде практикалык медицинага јолын баштап, профессионал ижине јакшы ууламјы алгандар (В. В. Жуков, С. С. Кудирмеков ло о. ӧ.)

Травматологтор Р. А. Креймер, В. В. Чурута ла Н. В. Шестопалов башка-башка јылдарда областьтыҥ эмчилигиниҥ баш врачыныҥ эмдеер иш аайынча ордынчылары, оноҥ эмчиликтиҥ баш врачтары болуп иштеген. В. В. Чурута Алтай Республикада катастрофалардыҥ медициназыныҥ тӧс јерин башкарган. Ол РФ-тыҥ нерелӱ врачы. 2012 јылда бийик профессионал эмчи В. В. Чурута јада калган.
РФ-тыҥ нерелӱ врачы Н. В. Шестопалов Алтай крайдыҥ катастрофалар медициназыныҥ тӧс јерин башкарат.

—Досан Куанышканович, эмчиликте оору улусты једимдӱ ле турулталу эмдеп, су-кадыгын орныктырарында медсестралардыҥ ӱлӱ-камааны сӱреен јаан…
—Адарулардый иштеҥкей медсестралардаҥ кӧбизи камаанду эмей. Бӧлӱкте узак јылдарга Е. Г. Тушкинекова, Е. И Гончарова, Р. Н. Бухарина, Е. А. Фонякина, А. Я. Соколова, Т. С. Койнова, Н. В. Егорова, Н. В. Юрлова, В. А. Чиркова, Л. А. Гарцева, О. Т. Какуркина, И. Н. Машарина, Н. П. Юркина, О. И. Рыжова, Л. И. Кречетова, О. И. Иваницкая, Л. А. Огурцова, С. В. Худякова ла ӧскӧлӧри де јозокту иштеген. Р. Н. Бухарина 2005 јылга јетире баш медсестраныҥ ижин бӱдӱрген.

Бу медишчилерди ээчиде јииттер келген. Ол тоодо Н. М. Решеткова, Л. В. Чингисова, И. Х. Рогожкина, Л. В. Шелехова (2009 јылдаҥ ала баш медсестра), О. В. Суханова, С. И. Нарыжнева, Е. Ю. Кыстоубаева, А. В. Инякина, В. В. Сотникова, О. А. Шегурова (2005-2009 јылдарда баш медсестра), А. Г. Колемаскина, А. И. Клепикова, Е. Н. Бер¸за, Н. Ю. Сафронова ла о. ӧ. Олордыҥ кӧбизи бӧлӱкте эмдиге иштейт. Амыралтага баргандардыҥ ордына јаҥы ишчилер келген: Т. А. Пупкова, Н. Н. Супоня, А. В. Швецова.

Травма бӧлӱктиҥ кичӱ медишчилериниҥ (техничкалар, санитаркалар, кичӱ медсестралар) текши керекке јаан ӱлӱзин темдектебеске болбос. Л. А. Кузнецова, Г. К. Полозова, В. Т. Поклонова, Ф. А. Беликова, М. И. Полянских ла о. ӧ. узак јылдарга иштеген. Тургуза ӧйдӧ бӧлӱкте Т. И. Юрьева, Л. Г. Жук, Г. П. Спицына, Н. А. Заречнева, Л. А. Кабина, Л. В. Щетинина, М. В. Величко, Л. В. Кокорина, Н. Чудова ла ӧскӧлӧри де ак-чек иштейт.

—Алтан јылга эмчилер эл-јонды эмдеер кӧп эп-аргаларды тузаланып, текши службаныҥ ижин јарандырган ла болбой?
—Ортопедо-травматология бӧлӱк бу ӧйдиҥ туркунына бычык-сыныкту ла ӱйе-сӧӧктӧри оору улуска болуш јетиреринде јаан једимдерге јеткен. Бу ӧйгӧ бӧлӱкте ондор муҥдар тоолу пациенттерге аҥылу медболуш јетирилген, муҥдар тоолу операциялар эдилген. Мында ончо бӱдӱм операциялар эдилип јат. Эмчилер сынык-бычык алган ла ӱйе-сӧӧктӧри оору улусты эмдеер эп-аргаларды, ол тоодо тизеде ӱйениҥ ооруларында ла бычыктар алганда эндоскопический эп-сӱмеле операция эдерин јакшы билер.

АР-дыҥ су-кадыкты корыырыныҥ министри, медицина билимдердиҥ докторы, СФО-ныҥ баш травматолог-ортопеды В. А. Пелеганчуктыҥ јӧмӧлтӧ-ӱредӱзиниҥ шылтузында бӧлӱктиҥ специалисттери ижинде јаан једимдерге јеткен. 2014 јылдаҥ ала бӧлӱкте пациенттердиҥ јалмашта оору эмезе сынган ӱйезин солыырында ла эмдееринде јаҥы эп-аргаларды тузаланып турулар.

Ортопедо-травматология бӧлӱктиҥ ижиниҥ кӧргӱзӱлери бийик артып, СФО-до ло РФ-та кӧргӱзӱлерге јууктажа берди. Бӧлӱктиҥ ишчилери сынык-бычыкту ла оорулу улуска медицина болуш јетиреринде једимдери учун эмчиликтиҥ администрациязыныҥ, су-кадыкты корыырыныҥ министерствозыныҥ, АР-дыҥ башкарузыныҥ Кӱндӱлӱ грамоталарыла, Быйанду самараларыла кӧп катап кайралдаткан.

—Куучын-эрмек учун быйан, Досан Куанышканович! Газеттиҥ быйанду кычыраачыларыныҥ адынаҥ бӧлӱкте иштеп јӱрген ак халатту улусты байрамыла уткып, јерге јетире бажырып турубыс!

Н. Бельчекова