Настройки отображения
Настройки шрифта:
Выберите шрифт Arial Times New Roman
Интервал между буквами (Кернинг): Стандартный Средний Большой
Выбор цветовой схемы:
Алтайдын Чолмоны
«Бош-Тууныҥ» аш-курсагы садылар
25.05.2018
Кӱӱк айдыҥ 21-чи кӱнинде Алтай Республиканыҥ башчызы, Башкарузыныҥ председатели Александр Бердников Горно-Алтайскта «Кӱнбадыш» рынокто эттеҥ аш-курсак белетеер цехтиҥ ачылтазына учурлалган кӧдӱриҥиде турушкан.
2017 јылда јурт ээлемниҥ эттеҥ аш-курсак белетейтен «Бош-Туу» деген кооперативине иште тузалангадый цехте јазал иштер ӧткӱрерге государстводоҥ грантовый болуш эдилген. Мындый јӧмӧлтӧниҥ шылтузында калада «Кӱнбадыш» деген рыноктыҥ эт садып турган јеринде колбаса эдетен, эттеҥ јӱзӱн-башка курсак белетейтен, сливочный сарјуны ла мӧтти оройтон аҥылу павильон ачылган. Мында иштейтен јирме ӱч јер тӧзӧлгӧн. Александр Бердников ло калада јаткан улус павильондо тургузылган аш-курсакла јилбиркеп танышкандар. Башчы Горно-Алтайскта јурт ээлемле колбулу јаҥы цех ачылганы бистиҥ тергееде экономиканыҥ секторыныҥ ӧзӱмин керелеген јакшынак темдек болуп јат деп айткан. «Мында эттеҥ белетелген аш-курсакты эдип чыгарганынаҥ ала оны садарына јетире бастыра айалгалар тӧзӧлгӧн».
Республиканыҥ башчызы бойыныҥ уткуулду сӧзинде бистиҥ тергееде јурт ээлемниҥ база бир рыногы ачылганы јаан учурлу керек деп темдектеген. «Эмди албаты-хозяйствоныҥ бу бӧлӱгиниҥ ишчилерине бойлорыныҥ продукциязын — этти, сӱтти, сарјуны, сырды, мӧтти, эмдӱ ӧлӧҥнӧҥ белетеген чайларды, бальзамды ла ӧскӧлӧрин де табыштырарга чик јок јеҥил болор. Каланыҥ эл-јонына дезе јурт ээлемниҥ аш-курсагын садып аларга уур-кӱчтер база болбос учурлу. Товар эдеечилер бойлорыныҥ эдимдерин бу павильонго кӧндӱре ле экелип табыштырып турганын јаҥыс ла јарадар ла јӧмӧӧр керек. Мындагы аш-курсактыҥ баалары эмдиги рыноктыҥ бааларына кӧрӧ, јеҥил болор деп темдектеер керек. Мынаҥ ары бу павильондо јурт ээлемниҥ товар эдеечилерине бойлорыныҥ аш-курсагын садарга аҥылу бир кӱн берилип турар. Калада јаткандарга мынызы база јарамыкту ла эптӱ болорында бисте кандый да алаҥзыштар јок» — деп башчы айткан.
Jурт ээлем бистиҥ тергеениҥ экономиказыныҥ эҥ учурлу деген бӧлӱктериниҥ бирӱзи болуп јат деп, Александр Бердников темдектеген. Ол эл-јонды аш-курсакла јеткилдеерине ууламјылалган туура салбас иштердиҥ бирӱзи. Бистиҥ республиканыҥ эл-јоныныҥ 71% јурт јерде јадып јат. Олордыҥ кӧп сабазы јурт ээлемниҥ бӧлӱктеринде иштеп јадылар. Башчы эл-јонды јербойыныҥ ток ло чыҥдый аш-курсагыла јеткилдегени импортозамещениениҥ сурактарын бӱдӱрерге јарамыкту айалгалар тӧзӧп јат деп айткан.
«Россияныҥ президенти Владимир Путин бистиҥ ороонго санкциялар эдилип турган ӧйдӧ бис бойысты бойыстыҥ аш-курсагысла толо јеткилдеер учурлу деп јаҥыс катап айткан эмес. Бу государство кеминде јарадылган чын јӧп болуп јат. Алтай Республиканыҥ бастыразына шыдар јонјӱрӱмдик обьекттери бӱгӱнги кӱнде јербойында эдилген аш-курсакла — картошколо, сарјула, сӱтле, этле толо кеминде јеткилделет деп башчы темдектеген. Оныҥ айтканыла, бу павильондо јербойыныҥ улузына, ол тоодо пенсионерлерге, бойлорыныҥ огородторында ӧскӱрген маала ажын, айылында тузаган ла белетеген огурчын-помидорлорын, јӱзӱн-башка вареньелерин садатан аҥылу јерлер база тудулар. Республиканыҥ јааны павильонныҥ цехтеринде болуп, эттеҥ иштеп алып турган продукцияны белетеер бӧлӱкте мындый сектор сӱрекей керектӱ болгонын темдектеген. Мындый ӱлекер-проекттерди республиканыҥ башкартузы бастыра јанынаҥ јӧмӧӧр.
Алтай Республиканыҥ Эл Курултайыныҥ комитединиҥ председатели Василий Манышев Горно-Алтайскта јурт ээлемниҥ мындый рыногы ачылганыныҥ учурын база аҥылаган. Эмди кажы ла кижи бу рынокко келип, бойыныҥ артыкташкан аш-курсагын садар аргалу. 30-35 јыл мынаҥ кайра калада јурт ээлемниҥ рыногы база болгон. Эмди ол павильонныҥ ойто орныкканын јаҥыс ла јарадар ла уткыыр керек. Депутаттыҥ айтканыла, павильонныҥ иштеп баштаганыла колбой эки јаан керек бӱткен: баштапкызында, тергеениҥ эл-јоны эттеҥ ле сӱттеҥ белетелген чыҥдыйы јакшы аш-курсакла јетилделген, экинчизинде, товар эдеечилер бойлорыныҥ материальный айалгаларын чик јок бийиктеткен. «Бош-Туу» деген кооператив республиканыҥ јурт ээлеминиҥ ишчилерине јакшынак јозок кӧргӱскен. Василий Карманчиновичтиҥ айтканыла, павильонныҥ цехтери эмдиги ӧйдиҥ эдим-јазалдарыла толо јеткилделген. Мында эттеҥ јӱзӱн-башка аш-курсак, колбасалар эдилет.
Рынокто ишеер 23 јер ачылган деп мынаҥ ӧрӧлӧй айдылган эди. Павильонныҥ ишчилери 2018 јылдыҥ кочкор айынаҥ ала колбасаныҥ чыҥдыйы јакшы 12 башка бӱдӱмин эдип чыгарат. Олор алтай аш-курсактыҥ јӱзӱн бӱдӱмдерин база белетейт. Ишчилер курсак-тамакты белетееринде аттыҥ, уйдыҥ, койдыҥ ла аҥныҥ эдин тузаланат. Садылган аш-курсактыҥ айлык кирелтези орто тооло 1,3 милион салковой акчага једет. «Бош-Туу» этти Кан-Оозы аймакта иштеп турган «Меркит» ООО-ноҥ алат. «Меркит» республикада укту мал ӧскӱрип турган эҥ јаан ээлемдердиҥ бирӱзи болуп јат.
Рынок ачылган кӱнде каланыҥ эл-јонына бойыныҥ аш-курсагын М. Ю. Заболоцкихтиҥ таҥынаҥ предприятиези (фитопам, мӧт), «Кан-Оозы сӱт» СпоК (сӱт, творог, кефир, сливочный сарју, каймак), «Бош-Туу» СПЗК (эттеҥ белетелген курсак-тамак), таҥынаҥ аргачы С. К. Тобоев (талкан, курут, аарчы), «Амурский СПК ПКЗ (сӱт, сӱттеҥ белетеген аш-курсак), «Стаценко» деген таҥынаҥ аргачы (пельмендер, мантылар, студень, шпиг, котлеттер, тефтельдер, варенниктер), эттеҥ курсак-тамак белетеп турган «Горно-Алтайский» завод (колбасалар, пельмендер) «Алтын Суу» ООО (тоҥмок суу), «Алтай-Пант» ООО (мӧт, аҥныҥ мӱӱзинеҥ ле ӧлӧҥдӧрдӧҥ белетелген эм-том), «СК» «Подворье» ООО (сӱт) О. Е. Андросованыҥ ЛПХ-зы (мӧт) ла ӧскӧ дӧ аргачылар ла кооперативтер саткандар.
Алтай Республиканыҥ Башкарузыныҥ пресс-службазы
ТОП
Положение Конкурса на Стипендию имени заслуженного журналиста Республики Алтай Галины Тюгай
УТВЕРЖДАЮ Приказом и.о. главного редактора АУ РА «Редакция газеты «Алтайдыҥ Чолмоны» от _____________ № Кудачина Э.В. Положение Конкурса на Стипендию имени заслуженного журналиста Республики Алтай Галины ТЮГАЙ Объявлен Конкурс на Стипендию имени заслуженного журналиста Республики Алтай Галины Тюгай. Организатор: редакция республиканской газеты «Алтайдыҥ Чолмоны» (далее Редакция). К участию приглашаются обучающиеся 4-11 классов общеобразовательных школ Республики
«Баатырларыс ойгонып калды…»
(Башталганы 1-кы номерде) «Алтын-Эргек» кай чӧрчӧкти сценада «Ээлӱ кайдыҥ» турчыларыла кайлап отурыс. Ол тушта мениле саҥ башка учурал болгон. Кандый да ӧйдӧ сӱнем чыга бергендий, бойымды ӱстинеҥ тӧмӧн ајыктап турум. Топшуур согуп турганымды кӧрӧдим. Ол ло ок ӧйдӧ коштойындагы, алдыгы, ӱстиги телекейлерге јӱрӱп, олордо не болуп турганын, ондогы јӱрӱмди база кӧрӱп турум. Ончо ло бойым
Малдыҥ сӧӧк-тайагыла тудуш јаҥдар
Кыптунак Малды сойгон кийнинде эҥ ле озо этле кожо кыптунакты кайнадар учурлу. Јаак Эки јаакты айрыйла, бирӱзин тургуза ла кайнадар. Оноҥ башка эки јаак јадала, «арткан этти јип салар». Ол тушта этти јизе, курсакка бодолбос. (К. И. Санин) Кары Карыны энедеҥ јаҥыс бӱткен кижи јарбас керегинде албатыда чӱм-јаҥ бар. Оныла колбулу мындый кеп-куучын арткан: «Бир