Ук улалар, мак ӧчпӧс

25.05.2018

Бу јууктарда Кан-Оозы аймакта Мӧндӱр-Соккон јурттыҥ орто ӱредӱлӱ школыныҥ спортзалында ӱренчик-кӱрешчилердиҥ, самбисттердиҥ турнири ӧткӧн. Ол Ада-Тӧрӧл учун Улу јууныҥ ла иштиҥ ветераны, «Слава» ла Кызыл Чолмон ордендердиҥ, тоозы јок медальдардыҥ кавалери Атрат Данилович Боктинниҥ эземине учурлалган. Бу јаан турнирге республиканыҥ 12 јуртынаҥ 124 кӱрешчи јуулып тартышкан.

²штӱниҥ кандый ла талдама ӱредип, тазыктырып койгон снайперин Алтайдаҥ барган тегин малчы Атрат канча кӱнге кетежип туруп, јыга адып салатан. Оныҥ учун ол јуу ӧйинде Сталинниҥ кол салган Быйанду грамоталарыла 22 катап кайралдаткан. Адучы јуучыл керегинде бойыныҥ ӧйинде атту-чуулу бичиичи, фронтовик И. В. Шодоев повесть бичиген. Ол бичикти эмди табарга кӱч болуп калган. Атрат Данилович бастыра Европаны ӧдӱп, Берлинге једеле, ойто Ыраак Кӱнчыгышта Манчжурияда јуулашкан ла айылына јӱк 1947 јылда јанган. Бу ӧйдиҥ туркунына А. Д. Боктинди сурузы јок јылыйган деген јетирӱ де келген. Jалтанбас јуучыл Совет Союзтыҥ Геройы да деп ат-нерелӱ болотон кижи, је телекейлик јаан јууныҥ сандыртыла, булгалыжыла ондый ат адалбай калган. Jе Атрат Данилович эзен јӱрерде, јурт албаты оны «бистиҥ Геройыс» деп адайтан.

Улу јууныҥ кийнинде Атрат Данилович ла Тарынчак Суразовна эш-нӧкӧри Кан-Оозы аймактыҥ «Ленинский наказ» колхозында бирӱзи јылкы-мал кабырып, эпши кижи кой кабырып, иштегилей берген. Jозокту иштӱ бу улусты колхозтыҥ правлениези тооп, баалу сыйларла кайралдайтан.
Jуунаҥ озо ӧйлӧрдӧ јети класс божоткон Атрат Данилович Кан-Оозы јурттыҥ школында организатор болуп иштеген эмтир. Ол ӧйдӧ интернатта таскадаачы болуп иштеген Н. Г. Садыкова јолукканда, Атрат Даниловичтиҥ јӱрӱмиле, су-кадыгыла сонуркап, ол јууныҥ кийнинде ижине ойто келген болзо, ӱредӱликте иште кӧндӱге беретен, санаалу кижи болгон деп айдатан.

Атрат Данилович јуу керегинде бичиктерди кычырарын сӱӱйтен. Оныҥ айлында Константин Симоновтыҥ, Анатолий Ивановтыҥ, Муса Джалильдиҥ ле ӧскӧ дӧ бичиичилердиҥ ӱлгерлик, прозалык јуунтылары туратан. Jуучылдыҥ эш-нӧкӧри Тарынчак Суразовна аймакта ады јарлу ус кижи болгон. Ол јаҥыс тӱнге бӱдӱн арчымакты эмезе бычкактарды коштоп, ӧдӱктерди, бӧрӱктерди кӧктӧп койотон. Тӱнде јаан ла болзо, ӱч саат уйуктаар, сӱреен иштеҥкей эпши болгонын ол айылда кой кабырып, сакмандап јӱрген улус эмдиге кайкажып куучындайт.

Спортзалдыҥ тӧринде «Jӱрӱмниҥ агажы» деп јаан стендте Боктиндердиҥ бежинчи ӱйеге јетире бала-баркаларыныҥ корболоп ӧскӧни кӧргӱзилген. Олордыҥ тоозы 150-неҥ ажып турган эмтир. Бала-баркаларыныҥ ортозында кандый иштӱзи, ӱредӱлӱзи јок деп айдар. Атрат Даниловичтиҥ ле Тарынчак Суразовнаныҥ балдары јажына турлуда јаткылап, мал-аштыҥ кату-кабыр ижинде иштегилейт. Олор јуртта арга-чакту улустыҥ тоозында ададып, тоомјылу билелердиҥ тоозында болуп јат.

Тӧрдӧ онойдо ок Кан-Оозы аймактыҥ телекейлик учурлу чемпион-кӱрешчилери Амыр Бакрасовтыҥ, Виталий Уинниҥ, Оскар Долчинниҥ, Ырысту Папитовтыҥ, Валерий Сороноковтыҥ фотосӱрлерин, олордыҥ једимдерин келген улус сӱреен оморкоп, јилбиркеп кӧргӧн. Айса болзо, бу кӱрежип келген уулчактардаҥ олордый чемпиондор, спорттыҥ устары ӧзӱп чыдаар! Мӧндӱр-Сокконныҥ школында ӱренчиктердиҥ су-кадыгына сӱреен јаан ајару эдилип, кӧп спорт секциялар иштейт.

—Быштакты сыга-сыга баатыр ӧзӧр, кӱреже-кӱреже чемпион ӧзӧр. Туткан колдороор темир капкыдый болзын, турган буттараар темир казыктый болзын, эр санаагар омок, эрене-сӧгӧӧр су-кадык јӱрӱгер,— деп, Мария Атратовна кӱрешчилерди ле олордыҥ тазыктыраачыларын алкаган. Кӱлӱк, тыҥ кижиниҥ байрамына кӱлӱктер, алыптар јуулыжатан эмей. Олор А. А. Амырбекова, Б. М. Бакрасов, Э. Н. Маников, А. Б. Кокшунов, К. Б. Тӱкешев, А. М. Мякишев, М. Р. Челбаков ло ӧскӧлӧри де. Jурт улус олорды ла чемпиондорды тооп, тӧргӧ чыгарган, кур курчап, тотоо аш-курсакла кӱндӱлеген.

Турнирде «Эҥ кичееҥкей тазыктыраачы» деп атла Мӧндӱр-Сокконныҥ тазыктыраачызы Э. А. Мешкеев адаткан. Бистиҥ јерде бу јигиттиҥ иштегени удабаган да болзо, оныҥ албаты-јонныҥ ортодо тоомјылу ады бийик. Ол бу јууктарда спорттыҥ узыныҥ самболо нормативин једимдӱ бӱдӱрип, спорттыҥ самболо узыныҥ адын адаткан.
Атрат Даниловичтиҥ ле Тарынчак Суразовнаныҥ мындый јаан тоомјылу турнирди тӧзӧп ӧткӱрген элкем-телкем санаалу, барлу-турлу, иштеҥкей балдарына, баркаларына мак! Турнирде турушкан ӱренчиктер кӧгӱстери болзо ойлу, кӧстӧри болзо отту, су-кадык ла бийик ар-сагышту улус болуп чыдагылазын деп, кӧрӧӧчилер кӱрешчилерди алкап јандыс.

Т. Акулова

ТОП

«Баатырларыс ойгонып калды…»

(Башталганы 1-кы номерде) «Алтын-Эргек» кай чӧрчӧкти сценада «Ээлӱ кайдыҥ» турчыларыла кайлап отурыс. Ол тушта мениле саҥ башка учурал болгон. Кандый да ӧйдӧ сӱнем чыга бергендий, бойымды ӱстинеҥ тӧмӧн ајыктап турум. Топшуур согуп турганымды кӧрӧдим. Ол ло ок ӧйдӧ коштойындагы, алдыгы, ӱстиги телекейлерге јӱрӱп, олордо не болуп турганын, ондогы јӱрӱмди база кӧрӱп турум. Ончо ло бойым

Малдыҥ сӧӧк-тайагыла тудуш јаҥдар

Кыптунак Малды сойгон кийнинде эҥ ле озо этле кожо кыптунакты кайнадар учурлу. Јаак Эки јаакты айрыйла, бирӱзин тургуза ла кайнадар. Оноҥ башка эки јаак јадала, «арткан этти јип салар». Ол тушта этти јизе, курсакка бодолбос. (К. И. Санин) Кары Карыны энедеҥ јаҥыс бӱткен кижи јарбас керегинде албатыда чӱм-јаҥ бар. Оныла колбулу мындый кеп-куучын арткан: «Бир

Јаҥарыс бистиҥ Алтайга јаҥыланзын

Јаҥы Койон јылдыҥ бажында телеҥит јаҥарыс коштойындагы Алтай крайда профессионал студияда јыҥыраганын интернетле «нӧкӧрлӧжип» турган улус уккан-кӧргӧн лӧ болбой. Оны кӧргӧн кижиниҥ база ла катап «Улаган тыҥ!» деп, кӧксине чабынар кӱӱни келер. Бу узак јолды кӱчсинбей, Улаган аймактыҥ кеендикти, узанышты ла спорттыҥ албаты бӱдӱмдерин элбедер тӧс јериндиҥ башкараачызы Мерген Тельденовко, Алтай Республиканыҥ ат-нерелӱ артисттери Марина