Алтайдын Чолмоны

Тем алгадый јерлештерис

05.06.2018

Кӱӱк айдыҥ 26-27 кӱндеринде Францияныҥ тӧс калазы Парижтиҥ «Стад Шарлети» деген ареназында спортивный ла јуучыл самболо «Гран При Парижа-2018» деп адалган јаан маргаан ӧткӧн. Анда јуучыл самболо Россияныҥ јуунты командазына кирип турган јерлештерис Родион Асканаков ло Эжер Енчинов бойлорыныҥ бескелеринде јеҥӱчилдер болуп чыккан ла турнирдиҥ аҥылу курларын тагынган.

«Гран При Парижа» керегинде айдар болзо, ол 2000 јылда Парижте тӧзӧлгӧн лӧ јылдыҥ сайын ӧдӱп турган маргаан болуп јат. 2012 јылда ого «албатылар ортодогы маргаан» деген статус берилген. Оныҥ да учун анда туружып турган ороондордыҥ тоозы јылдаҥ јылга кӧптӧйт. Быјылгы маргаанда Казахстанныҥ, Узбекистанныҥ, Марокконыҥ, Македонияныҥ, Германияныҥ, Венгрияныҥ, Белоруссияныҥ, Италияныҥ, Арменияныҥ, Израильдиҥ ле Россияныҥ спортчылары турушкан.

57 килограммга јетире бескеде тудушкан Родион Асканаков бастыра «ӧштӱлерин» болевой приемдорло јеҥген деп айдар керек. Бу јайалту спортчы Саратанда чыккан. Ол баштап тарый грек-рим кӱрешле тазыктырынган ла спорттыҥ бу бӱдӱминде база јаан једимдерге јеткен. Грек-рим кӱрешле Россияныҥ спортыныҥ узы Родион Асканаков спорттыҥ бу бӱдӱминде оогош бескелерди јоголтып ийерде, тазыктыраачызы Геннадий Бачимов уулга «бойыҥды самбодо ченеп кӧр» деп айткан эмтир. Анайып, Родион 2012 јылда кӧп тоолу јеҥӱчилдер тазыктырган ады-јолы јарлу тазыктыраачы Мӧҥӱнчи Яковлевич Яйтаковто тазыктырынып баштаган. Бу ок јылдыҥ сыгын айында ол самбо кӱрешле спорттыҥ узыныҥ нормативин бӱдӱрген. Оноҥ Россияныҥ чемпионадына барган, је ойнодып ийген. Тазыктыраачызы Родионды јуучыл самболо тазыктырынып кӧрзин деген. Родион кӱрештиҥ бу бӱдӱмиле тазыктырынып баштайла, 2014 јылда Улан-Удэде ӧткӧн Россияныҥ первенствозында ӱчинчи јер алган. 2015-2016 јылдарда база ӱчинчи болгон. Jе тургускан амадузына једер јӱткимелдӱ уул бир де јана баспай, оноҥ до тыҥ тазыктырынып, Нижний Новгородто ӧткӧн Россияныҥ чемпионадын ойноп алган. Анайып, јаан јеҥӱлер башталган.

Быјыл тулаан айдыҥ 1-4 кӱндеринде Хабаровск калада Россияныҥ чемпионады ӧткӧн эди. Анда Родион Асканаков јеҥӱчил болуп чыккан ла кӱчӱрген айда Румынияда ӧдӧтӧн телекейлик маргаанда туружар тап-эрик алган. Бу ок маргаанда база бир јарлу јерлежис Эжер Енчинов мӧҥӱн медаль алып, Грецияда ӧдӧтӧн Европаныҥ чемпионадында путевка алган. Бу маргаан эки неделе кайра Афины калада ӧткӧн. Эжерге ле 57 килограммда тудужып турган база бир уулга ары барарга виза берилбеген эди. Ол тушта ороонныҥ јуунты командазыныҥ баш тазыктыраачызы Александр Конаков 57 килограммга јетире бескеге Родионды чыгарган. Родион бойы 52 килограммга јетире бескеде кӱрежет. Андый да болзо, ол бу маргааннаҥ мӧҥӱн медальду јанган.

«Родионго бу јаан маргаандарда туружарга ченемел алгадый арга» — деп, Россияныҥ нерелӱ тазыктыраачызы Мӧҥӱнчи Яйтаков айдат.

Мынайып, ол телекейлик маргаанда тудужатан «ӧштӱлерин» кӧргӧн, олордыҥ кӱрежиле танышкан.
Грецияда ӧткӧн Европаныҥ чемпионадыныҥ кийнинеҥ «Гран При Парижа-2018» маргаанда база ла 57 килограммга јетире бескеде јеҥӱчил болуп чыкканы Родионныҥ чындаптаҥ да јайалталу спортчы болгонын кӧргӱзет.
База бир јарлу спортчы јерлежис Эжер Енчинов, Родион ло чылап, Улаган аймактаҥ болор. Греция виза бербеген учун ого јуучыл самболо Европаныҥ чемпионадында туружарга келишпеген. Мӧҥӱнчи Яковлевичтиҥ темдектегениле, Эжер анда турушкан болзо, кыйалтазы јоктоҥ јеҥӱчил болуп чыгар ла спорттыҥ нерелӱ узыныҥ нормативин бӱдӱрип салар эди. Тазыктыраачызыныҥ айтканыла, ол јаҥыс ла республиканыҥ эмес, је анайда ок Россияныҥ јуунты командазыныҥ јажы јаандай берген спортчызы.

— Эжер јаҥыс ла самбоныҥ эмес, је анайда ок спорттыҥ фанады болуп јат. Ол Росгвардияда майордыҥ званиезинде эҥирдиҥ 18:00 саадына јетире иштеп те турган болзо, тазыктыруларды бир де божотпойт – деп, Мӧҥӱнчи Яйтаков айдат.

Эжер Енчиновко Грецияда ӧткӧн маргаандардыҥ кийнинеҥ виза берилген ле ол Парижте ӧткӧн јаан маргаанда туружып, јеҥӱчил болуп чыккан. Ол 62 килограммга јетире бескеде немец, румын ла француз спортчыларла тартышкан. Баштапкы тартыжуда немец спортчыны ару таштаган, румын спортчыны баллдарла јеҥген. Финалда французла тартыжарга келишкен. Jербойыныҥ спортчызын кӧрӧӧчилер база тыҥ ла јӧмӧгӧн. Jе андый да болзо, јерлежис “ӧштӱзине” болевой прием эдип, јеҥӱни ал соккон.

Эжер Енчинов 36 јашту. Спортто бу карьераны токтодотон ӧй деп айдарга јараар. Эжер бойы да «маргаандарда туружарын токтодор деп санангам, эмди база бир-эки јыл улалтар болорым» деп айдат. Ого «јажыҥ јаандап калган, токтот» деп айдып та турган улус бар эмтир. Jе спортчыныҥ айтканыла, «јаш јаандап турганы — ол буудак эмес, бойыс ла табып турган шылтак». Чындаптаҥ да јииттерге тем алгадый спортчылардыҥ бирӱзи.

Уулдарга мынаҥ озо Парижте болорго келишпеген. «Солун ла јараш кала» — деп, олор айдышты.
— Английский эмезе французский тил билген болзос, оноҥ артык болбайсын…

Россияныҥ нерелӱ тазыктыраачызы Мӧҥӱнчи Яйтаковтыҥ темдектегениле, уулдардыҥ ээчий јеҥӱлери јерлештерин база катап сӱӱндирген ле Россияныҥ адын такып бийик кӧдӱрген.

Родион Асканаковко ло Эжер Енчиновко мынаҥ да ары јаан јеҥӱлер кӱӱнзеери артат.

К. ЯШЕВ