Алтайдын Чолмоны

«Единая Россия»: озолодо талдаштар

08.06.2018

Быјыл сыгын айда Алтай Республикада элбек кемдӱ муниципал талдаштар ӧдӧр: аймак советтердиҥ 170 депутады, јурт јеезелердиҥ 54 јаандары ла јурт советтердиҥ 645 депутады тудулар.
Бу талдаштарда туружатан кандидаттарын талдаар амадула «Единая Россия» кичӱ изӱ айдыҥ 3-чи кӱнинде озолодо талдаштар ӧткӱрген. Партияныҥ мындый ок талдаштары бу кӱнде бастыра ороондо ӧткӧн.
«Единая Россия» партияныҥ Алтай Республикадагы талалык бӧлӱгиниҥ качызы, АР-дыҥ парламентиниҥ председатели Владимир Тюлентин ле талалык бӧлӱктиҥ бӱдӱреечи комитединиҥ башкараачызы Эмиль Тюхтенев кичӱ изӱ айдыҥ 4-чи кӱнинде ӧткӧн пресс-конференцияда бистиҥ тергееде ӧткӧн озолодо талдаштардыҥ турулталары керегинде республикан СМИ-лердиҥ журналисттерине куучындаган.

Владимир Тюлентинниҥ айтканыла, «Единая Россия» партияныҥ республикада озолодо ӧткӱрген талдаштарында 16 095 кижи туружып, јараткан кандидаттары учун ӱнин берген. Бу тергеебистеги ӱнбереечилердиҥ 13,84%.
Текши Россияда кичӱ изӱ айдыҥ 3-чи кӱнинде ӧткӧн озолодо талдаштарда 2 млн 800 муҥ кижи турушкан эмезе ӱнбереечилердиҥ 11,14%.

Анчада ла Кош-Агаш (24,12%), Шабалин (22,27% ле Улаган (18,13%) аймактардыҥ ӱнбереечилери талдаштарда эрчимдӱ турушканын Владимир Тюлентин темдектеген. Эҥ јабыс кӧргӱзӱлерлӱ муниципал тӧзӧлмӧлӧрдиҥ тоозында Турачак 3,64%) ла Майма (7,9%) аймактар.

«Jурт јеезелерде ӱнбереечилердиҥ эрчими јаан болгон, кезик участоктордо бюллетеньдер ӱнберишти токтодор ӧйгӧ јетпей тӱгенип калган. Озолодо талдаштарда кӧп улус турушканы «Единая Россия» партияга бӱдӱмји јаан болгонын, оныҥ талдаштарына јилбиркеп турушканын керелейт» — деп, «единоросстордыҥ» республикада башчызы журналисттерге айткан.

Партияныҥ озолодо талдаштарын ӧткӱрер белетеништӱ иш быјылгы јылдыҥ тулаан айында башталган. Кандык айдыҥ 2-чи кӱнинеҥ ала кӱӱк айдыҥ 13-чи кӱнине јетире талдаштарда туружатан кандидаттарды кӧстӧӧри ӧткӧн деп, Владимир Тюлентин куучындаган. Онойдо, озолодо талдаштарда туружарга турган кӱӱнин 1450 кижи угускан. Олордоҥ 1421 кижи кандидат болуп кӧстӧлгӧн. Бу улустыҥ ортодо 309 кижи «Единая Россия» партияныҥ турчылары, 390 кижи — партияны јӧмӧгӧндӧр лӧ 722 кижи кандый да партияга кирбей турган граждандар болгон.

Талдаштарды ӧткӱрерге республиканыҥ муниципал тӧзӧлмӧлӧринде 97 чотоор участоктор тӧзӧлгӧн. Олордыҥ ижин 300-теҥ ажыра кижи јеткилдеген. Ӱнбериш ӧдӧр кӱнде кажы ла участокто кандидаттардыҥ шиҥдеечи улузы отурган. Текши айдар болзо, ӱнбериш бийик тӧзӧмӧлдӱ ӧткӧн, комыдалдар ла ајарулар болбогон деп, Владимир Тюлентин темдектеп, талдаштарды тӧзӧгӧн лӧ оныҥ ижин јеткилдеген улуска, ондо турушкан ончо ӱнбереечилерге быйанын айткан.

Партияныҥ озолодо талдаштары ӧткӧн кӱнде Кош-Агашта шиҥдеечи болуп јӱргенин Эмиль Тюхтенев куучындаган. Регламентте темдектелгениле, ӱнбереечилердиҥ 25 % талдаштарда турушканы — эҥ бийик кӧргӱзӱ деп чотолот. Кош-Агаш аймак бу кӧргӱзӱге јеткен деп айдарга јараар.

«Быјыл сыгын айда ӧдӧтӧн талдаштарда јербойыныҥ јаҥы: аймак, јурт јеезе кеминде јаҥда иштеер улус тудулар, оныҥ учун эл-јонныҥ јилбӱзи талдаштарга јаан, ондо туружарга кӱӱнзеген кандидаттар кӧп — деп, Эмиль Тюхтенев айткан. — Кош-Агаш аймакта кажы ла участокто беш бюллетень аайынча ӱнбериш ӧткӧн: партияныҥ тооломы, бир мандатту округтар, јурт јеезелер аайынча ла о. ӧ. Аймакка 14 муҥ бюллетеньдер аткарганыс».

«Единая Россияныҥ» талалык бӱдӱреечи комитединиҥ јааныныҥ јетиргениле, јербойыныҥ тӧзӧмӧл комитеттери бу неделениҥ учына јетирбей озолодо талдаштардыҥ турулталарын јӧптӧӧр. Ӱнбереечилер кандый кандидаттарды канайда јӧмӧп турганы јарталган. Партия сыгын айда ӧдӧтӧн талдаштарга чыгатан окылу кандидаттарын јаан изӱ айдыҥ экинчи јарымында јӧптӧӧр деп, пресс-конференцияда айдылган.

Партияныҥ талалык бӧлӱгиниҥ башкараачыларыныҥ јетиргениле, озолодо талдаштардыҥ турулталары аймак ла јурт советтердиҥ депутады, јурт јеезелердиҥ јаандары болорго кӱӱнзеген кӧп јаҥы, јиит улус чыгып келгенин кӧргӱскен.
«Молодая гвардияныҥ» талалык бӧлӱгиниҥ башкараачызы Роман Гордеевтиҥ пресс-конференцияда айтканыла, партияныҥ озолодо ӧткӱрген талдаштарында бу биригӱге кирген 110 јиит улус турушкан. Олордоҥ 30 кижи ӱнбереечилердиҥ кӧп ӱндерин алган ла «Единая Россияныҥ» кандидаттарыныҥ тооломына кирер аргалары јаан. Анайда ок мындый талдаштарда турушканы јиит улуска политикада бойын ченеер, шиҥжӱчи эмезе кандидат болуп, ченемел алар јакшынак аргалар берип турганын ол ајарган.
Турачак ла Майма аймактарда ӧткӧн озолодо талдаштарда ӱнбереечилер ас турушканыныҥ шылтагын журналисттер сураган.

Владимир Тюлентинниҥ айтканыла, талдаштарга туружарга кӱӱнзеген кандидаттыҥ бойыныҥ эрчиминеҥ, ӱнбереечилерле туштажулар ӧткӱрип, талдаштарга келерге улусты јилбиркеткенинеҥ кӧп неме камаанду.
Jӧптӧлгӧн ээжилер (Регламент) аайынча, «Единая Россияныҥ» озолодо ӧткӱрген талдаштары тӧрт эп-аргала (модель) ӧдӧр аргалу. Онойдо, аймактардыҥ тӧс јурттарында талдаштар 1-кы эп-аргала ӧткӧн. Бу учуралда кӱӱнзеген ончо ӱнбереечилер, ол тоодо ӧскӧ дӧ партиялардыҥ турчылары ӱнбериште туружар аргалу. Олор ӱнин берерге, окылу талдаштарга чылап ок, паспортту келип јат. Бу эп-арга анайда ок 1 муҥнаҥ кӧп ӱнбереечилер јаткан јерлерде тузаланылат.

2-чи эп-аргала ӧткӧн учуралда талдаштарда база ончо ӱнбереечилер туружар аргалу, је олор тӧзӧмӧл комитетте озолодо регистрация ӧдӱп, чотко турар учурлу.
3-чи эп-арганы ӱнбереечилери 1 муҥнаҥ ас јерлерде тузаланарга јараар. Бу учуралда ӱнбериште јӱк партияныҥ турчылары ла оныҥ јӧмӧӧчилери туружып јат. Турачак аймактыҥ јурт јеезелеринде шак бу эп-арга тузаланылган ла ӱнбериште турушкан улустыҥ тоозы ас болгонында бу да шылтак бар.
4-чи эп-аргала ӧткӧн учуралда ӱнин јӱк партияныҥ турчылары берер аргалу. Эмиль Тюхтеневтиҥ айтканыла, партия бу бӱдӱмнеҥ туку качан мойноп салган, ӱнбериштиҥ мындый бӱдӱми тургуза ӧйдӧ бистиҥ ороондо кайда да тузаланылбай јат.

Ӱнберишти кандый эп-аргала ӧткӱрерин јербойындагы тӧзӧмӧл комитет талдап алып турган эмтир.
Партияныҥ озолодо ӧткӱрген талдаштарын 1-кы эп-аргала — кӱӱнзеген ончо ӱнбереечилерге туружар арга берип ӧткӱрерин Алтай Республика баштап ла 2014 јылда, АР-дыҥ парламентиниҥ депутаттарын тудар тушта тузаланган. Ол ӧйлӧрдӧ Россияда мындый эп-арганы тузаланган баштапкы тергее бис болгоныс деп, Эмиль Тюхтенев айткан. Кийнинде, бистиҥ ченемелиске тайанып, «Единая Россия» ӧскӧ тергеелер озолодо талдаштарды мынайда ӧткӱрип баштаган.
Куучын айас. Муниципал кеминде калганчы јаан талдаштар республикада 2013 јылда ӧткӧн. Быјыл сыгын айда ӧдӧтӧн талдаштарда тогус аймакта аймак советтиҥ депутаттары ла оноҥ, бу улустыҥ ортозынаҥ, аймактыҥ чыгартулу јаҥыныҥ башкараачызы тудулар.

Республиканыҥ јаҥы јасагыла, аймактыҥ јааны болотон кижини АР-дыҥ башкарузыныҥ ла аймактыҥ депутаттар совединиҥ чыгартулу улузынаҥ турган камыс талдап алар, оноҥ оны аймактыҥ депутаттары сессиязында јӧптӧӧр учурлу.

Jурт јеезениҥ јаанын канайда тударын: кӧнӱ талдаштарда ба айса јурт советтиҥ депутаттарыныҥ ортозынаҥ ба — муниципал тӧзӧлмӧниҥ Уставы ээжилеп јат.

Светлана Кыдыева.