Настройки отображения

Размер шрифта:
Цвета сайта:
Ностройка изображения
Ностройка изображения

Настройки

Алтайдын Чолмоны

Jылдарга јӧӧгӧн ченемел

15.06.2018

Горно-Алтайск каладагы тиш эмдеер республикан поликлиникада ченемели јаан, ишмекчи јолы узун врач-стоматолог Галина БАРСУКОВАНЫҤ јымжак колдоры кӧп бала-барканыҥ тижин эмдеген.
Ол Кан-Оозы аймактыҥ Jабаган јуртында 1953 јылдыҥ кичӱ изӱ айыныҥ 15-чи кӱнинде чыккан. Канчын јиит ӧйлӧринде тиштиҥ эмчизи болорго амадап, 1970 јылда ыраак Москва каладагы тиш эмдеер эмчилерди белетеер институтка ӱредӱге кирген. Оны 1976 јылда једимдӱ божодоло, тӧрӧл Туулу Алтайында ишмекчи јолын баштаган. Эмди «балдардыҥ тижиниҥ эмчизи» деп специальность аайынча бийик квалификациялык категориялу эмчи болуп јат.

Быјыл Галина Бухтубайевна јӱрӱмниҥ база бир јаан боочызын ажып јат. Оныла колбой тургуза ӧйдӧ кожо иштеп јӱрген коллегалары ол керегинде јаҥыс ла јылу сӧстӧр айдып, толуп јаткан јажыла уткыды.
Антон Аркадьевич Пономаренко, тиш эмдеер республикан поликлиниканыҥ баш врачы:« Тиш эмдеер республикан поликлиникада балдардыҥ тижин эмдеер бӧлӱк ачыларда, баштапкы заведующийи Г. Б. Барсукова болгон. Бӱгӱнги кӱнде ол ижи бийик баалалып турган врачтардыҥ бирӱзи, балдардыҥ тижиниҥ эмчизи деп специальность аайынча бийик квалификациялык категориялу эмчи. Кӧп катап иштиҥ чыҥдыйын бийиктедер амадула аҥылу ӱредӱлер ӧткӧн, бойыныҥ ижин бийик кеминде эдип билер кижи.

Текши Россия ичинде профилактика јанынаҥ айалга макта эмес болгонын ончобыс билерис. Оныҥ шылтагы школдордогы тиш эмдеер кыптарды јабып салганыла колбулу. Jе Галина Бухтубайевнаныҥ турумкайыла, јербойында бир канча школдо мындый кыптар артканын темдектеп ийер керек. Бӱдӱрип турган ижи керегинде айдар болзо, Галина Бухтубайевна кандый ла уур-кӱч иштеҥ кыйыжарын билбес кижи. Аҥылу учуралдарда, темдектезе, бӱӱлезинде кисталу кижи келзе, Галина Бухтубайевна тиштиҥ бойын эмдеп јат. Оноҥ ары хирург ол тиштеги кистаны јоголтот. Мындый терапевтический ишти ол чыҥдый бӱдӱрер эмчи. Бир де меҥдебестеҥ, ончо каналдарды лаптап арчыыры база јеҥил иш эмес. Jе эмдеп ийгедий тиштӱ баланы бу врач качан да тиш кодорорына ийбей јат. Ол тиштиҥ нервтарын јоголтпостоҥ эмдеп саларга албаданат. Сынган тиштер керегинде башка куучын. Кандый бир учуралдаҥ улам сынган тиш кижиниҥ бойында бар болзо, эмчиге ол тишти алганча келер керек. Кӧп улус оны тӧзине ойто эптештиреле, јапшырып салар арга бар болгонын билбей јат. Онызы реплантация деп адалат. Галина Бухтубайевнаныҥ практиказында реплантация база бар».

—Балдардыҥ тижин эмдеер бӧлӱк алдындагы јылдарда таҥынаҥ иштебеген. Ол педиатрияла јаба бир турада, балдардыҥ эмдиги республикан поликлиниказы турган јерде болгон. Галина Бухтубайевна интернатураны анда ӧдӱп, анда ла иштеп баштаган. Ол тушта тиш эмдеер врачтар сӱрекей ас болгон, 5-6 ла кижи иштегенис. Качан Галина Бухтубайевна ол тоого кожулып келерде, бис оны ончо јанынаҥ јӧмӧп, јарт эмезин айдыжып туратаныс. Ӱредӱде алган билгирлерине ӱзеери иш ӧйинде тӱҥей ле ончозына ӱренерге, темигерге келижет. Jиит кижиниҥ ишке чӱтӱҥкейин, ижин канай сӱӱгенин ол ло тушта сескенис. Баштапкыдаҥ ла ала Галина Бухтубайевна тишти эмдеери де, кодороры да јанынаҥ иштеген. Школдордогы тиштиҥ кабинеттеринде, тӱрген болуш јетиреринде, санацияларда турушкан. Кылык-јаҥыла јымжак кижи, байла, оныҥ учун болбой, бойыныҥ балдары оогош, бойына да болуш керек тушта, јанындагы кижиге болужар, јӧмӧжӧр деп јӱретен — деп, баштапкыдаҥ ала кожо иштеген коллегазы Галина Александровна Карнаух куучындады.

Ираида Болчокуловна Чичинова, балдардыҥ тижин эмдеер поликлиниканыҥ јааны:
—1989 јылда каладагы балдардыҥ поликлиниказына иштеп келгем. Ол тушта Галина Бухтубайевна база анда иштеген ӧй. Оноҥ ло бери ӱӱрелер ле коллегалар болуп јӱргенис одус јылга јууктап калды. Балдарла иштеп турган учун ба, кандый, бойы сӱрекей керсӱ, јалакай кижи. Мен эмди кӧп јылдардыҥ туркунына иштеп те салган болзом, иш аайынча кандый ла курч сурактар туштайт. Бис оны јӧптӧжип, кожо аайына чыгадыс. Анайда ок јӱрӱмдик те кандый ла айалгалар кажы ла кижиниҥ јӱрӱминде толтыра. Ол јанынаҥ јӧптӧжип ийетен кижи база ла Галина Бухтубайевна. Кудайдаҥ келген врач деп, шак ла Галина Бухтубайевнадый улусты айдып јат. Канайып ла тыҥ ыйлап турган баланы токынадып, каткыртып ийеле, оозын јӧптӱ ачтырала, тижин эмдеп салар. Ол бойыныҥ билгирлериле, ченемелиле јаҥы иштеп келген кӧп тоолу јиит специалисттерле ӱлешкен, олорды тазыктырган эмчи.

Наталья Германовна Иродова, гигиенист:
—Галина Бухтубайевна ла мен ортодо баштапкы туштажыс мен оогош тушта тиш эмдедип келеримде ӧткӧн. Ол тушта бойым тиштиҥ эмчизи болорым деп билбегем де. Кийнинде каладагы эмчилер белетеер училищеде ӱренип турарымда, Галина Бухтубайевна биске лекциялар кычырган. Ол јакшынак ӱредӱчи, практикада јӧмӧп, ӱредӱни божодорымда, бу поликлиникага ишке кычырган. Эмди бу быйанду колду, ачык-јарык кижиле кожо иштеп јӱргениске сӱӱнип јӱредис.

Карана Кабаровна Бачимова, тиш эмдеер республикан поликлиниканыҥ тӧлӧп эмденер бӧлӱгиниҥ заведующийи:« Ӱредӱни божодоло, мен баштапкыда ӧскӧ калада иштегем. Кийнинде ӧй солунып, Горно-Алтайск каланыҥ тиш эмдеер поликлиниказына иштеп келгем. Ол тушта Галина Бухтубайевна бу эмчиликтиҥ јааны болгон. Баштапкы алтамдар кайда ла кӱч келижип јат, је мени заведующий јаантайын јӧмӧп јӱрген. Оҥдобогоныҥды јартадып аларга канча ла катап келзеҥ, анча ла катап токыналу јартап беретен. Эмдигенче ле ол ло бойы, анчада ла јаҥы иштеп келген улусла билериле ӱлежип јӱрет. Бистиҥ ӧмӧликте Галина Бухтубайевна эрчимдӱ јӱрӱмдӱ эпши деп темдектеп ийер кӱӱним бар, кандый ла керек-јарак, кӧрӱлер ӧткӧндӧ, олордо туружар, ӧмӧлик учун «оорыыр» ишчи. Тургуза ӧйдӧ Галина Бухтубайевна бистиҥ бӧлӱктиҥ врачтары ортодо эҥ тоомјылу, ченемели јаан врач. Бойымныҥ адымнаҥ кандый јӧмӧлтӧ керек болор, качан да болзо болужып јӱрерим деп ижемјилеп турум».

Ольга Георгиевна Петрова, бухгалтер:« Кожо иштеп келген јылдардыҥ туркунына Галина Бухтубайевнаны бир катап сӱрекей тыҥ кайкагам. Ол тушта поликлиникага мынаҥ озо мында иштеген келин балазыла кожо келген. Галина Бухтубайевнала экӱ олор узак ӧйгӧ куучындашкан кийнинде, Галина Бухтубайевна бухгалтериядаҥ аванс бичидип алган. Кийнинде угар болзо, кӧчӱрген акчаны ол келинге берген эмтир. Эмдиги ӧйдӧ јакшы таныш та эмес, тӧрӧӧн дӧ эмес кижиге ишјалын тӧлӱге де болзо кемибис берерге тидинер эди? Мынаҥ да Галина Бухтубайевнаныҥ улустыҥ тӱбегине килеҥкей болгоны кӧрӱнет. Бу кижи кылык-јаҥыныҥ шылтузында оны билер улус ортодо јаҥыс ла тоомјыда јӱретени ол».

Анайда ок юбилярга учурлалган јылу сӧстӧрди эмчи-стоматолог Л. Ю. Шурупова ла ӧскӧ дӧ улус айткан.
Г. Б. Барсукова Алтай Республиканыҥ эмчи-стоматологторыныҥ Ассоциациязыныҥ турчызы. Канча јылдардыҥ туркунына јозокту иштегени учун тоомјылу эмчи РФ-тыҥ ла АР-дыҥ су-кадыкты корыыры аайынча министерстволорыныҥ ла АР-дыҥ Эл Курултайыныҥ Кӱндӱлӱ грамоталарыла кӧп катап кайралдаткан. 2003 јылда Галина Бухтубайевнага «Отличник стоматологии» деп 1 степеньду медаль тагылган.
Бир ӧмӧликте кожо иштеген коллегалары ончозы Галина Бухтубайевнага элдеҥ озо бек су-кадык кӱӱнзеди. Тоомјыгар улалзын, сӱӱнчи кӧптӧзин, ырыс јаныгарда јӱрзин. Айыл-јуртыгар амыр, сын-аркагар јеҥил болзын.

М. ЯБЫКОВА

ТОП

«Баатырларыс ойгонып калды…»

(Башталганы 1-кы номерде) «Алтын-Эргек» кай чӧрчӧкти сценада «Ээлӱ кайдыҥ» турчыларыла кайлап отурыс. Ол тушта мениле саҥ башка учурал болгон. Кандый да ӧйдӧ сӱнем чыга бергендий, бойымды ӱстинеҥ тӧмӧн ајыктап турум. Топшуур согуп турганымды кӧрӧдим. Ол ло ок ӧйдӧ коштойындагы, алдыгы, ӱстиги телекейлерге јӱрӱп, олордо не болуп турганын, ондогы јӱрӱмди база кӧрӱп турум. Ончо ло бойым

Малдыҥ сӧӧк-тайагыла тудуш јаҥдар

Кыптунак Малды сойгон кийнинде эҥ ле озо этле кожо кыптунакты кайнадар учурлу. Јаак Эки јаакты айрыйла, бирӱзин тургуза ла кайнадар. Оноҥ башка эки јаак јадала, «арткан этти јип салар». Ол тушта этти јизе, курсакка бодолбос. (К. И. Санин) Кары Карыны энедеҥ јаҥыс бӱткен кижи јарбас керегинде албатыда чӱм-јаҥ бар. Оныла колбулу мындый кеп-куучын арткан: «Бир

Јаҥарыс бистиҥ Алтайга јаҥыланзын

Јаҥы Койон јылдыҥ бажында телеҥит јаҥарыс коштойындагы Алтай крайда профессионал студияда јыҥыраганын интернетле «нӧкӧрлӧжип» турган улус уккан-кӧргӧн лӧ болбой. Оны кӧргӧн кижиниҥ база ла катап «Улаган тыҥ!» деп, кӧксине чабынар кӱӱни келер. Бу узак јолды кӱчсинбей, Улаган аймактыҥ кеендикти, узанышты ла спорттыҥ албаты бӱдӱмдерин элбедер тӧс јериндиҥ башкараачызы Мерген Тельденовко, Алтай Республиканыҥ ат-нерелӱ артисттери Марина