Настройки отображения

Размер шрифта:
Цвета сайта:
Ностройка изображения
Ностройка изображения

Настройки

Алтайдын Чолмоны

Каланыҥ оромдорында — тренажерлор

19.06.2018

Бистиҥ каланыҥ текши бӱдӱми, кебери јылдаҥ јылга јаранып, ӧзӱп јатканын мында јуртап јаткан эл-јон, онойдо ок эбире јылына ыраак-јуук талалардаҥ келип турган айылчылар јаантайын аҥылап темдектейдилер.

Кичӱ изӱ айдыҥ 9-чы кӱнинде Горно-Алтайск каланыҥ ӱч микрорайонында: 1-кы таҥмалу школдыҥ јанында (Центральный микрорайон), Коммунистический проспектте 65-чи тураныҥ јанында (Мебельныйда) ла педагогический колледжтиҥ јанында тышкары оромдо таскадынарга јарамыкту тренажерлор тургузылган спортплощадкалардыҥ ачылтазы кӧдӱриҥилӱ айалгада ӧтти.

Спорттыҥ эптӱ, јаан эмес јерлериниҥ окылу ачылтазында ӱренчиктер, ӱренеечилер, спортчылар, јондык ишчилер, онойдо ок каланыҥ администрациязыныҥ чыгартулу улузы, журналисттер ле эл-јон эрчимдӱ турушты.
Кӧдӱриҥиниҥ ачылтазында Горно-Алтайсктыҥ мэри Юрий Нечаев ле администрацияныҥ јааны Ольга Сафронова јаан да, јаш та улустыҥ, балдардыҥ су-кадыгына јарамыкту, тузалу бу ӱлекерди јӱрӱмде бӱткени јанынаҥ куучындады.
Ольга Сафронованыҥ айтканыла, текши јондык јерлерди эптӱ эдип јазаары аайынча «Формирование комфортной среды» деген программаны шӱӱжеринде эл-јонныҥ шӱӱлтелери ајаруга алылган. Шӱӱжӱ ӧйинде каланыҥ эл-јоны оромдордо тренажерлорды тургузары аайынча ӱлекерди эрчимдӱ јӧмӧп, јараткан.

Спорттыҥ площадкаларыныҥ кӧдӱриҥилӱ ачылтазында мэрияныҥ чыгартулу улузы мындый ок тренажерлорды тургузары аайынча ищ мынаҥ да ары улалар деп бӱдӱмјиледи. Темдектезе, мындый ок тренажерлор Билениҥ скверине удура јерде тургузылар. Онойдо ок олорды каланыҥ ӧскӧ дӧ микрорайондорында эптӱ, јакшы, тӱс јерлерде тургузар иш ӧдӧр.

«Учуры јаан бу ӱлекер јӱрӱмде ченемелдӱ аргачы Елена Немчанинованыҥ баштаҥкайыныҥ ла эрчимдӱ ижиниҥ шылтузында бӱткен. Ол јаҥыс та 18 тренажерды садып алган ла экелген эмес, је онойдо ок эптӱ, ачык јерлерди бастыра јанынаҥ јазаарга керектӱ не-немеле јеткилдеген материалдыҥ баазын база тӧлӧгӧн» — деп, Ольга Сафронова аҥылап темдектеди.

Горно-Алтайсктыҥ эл-јонына, јииттерине аргачы Е. Немчанинованаҥ сӱреен јакшы сый болды. Бу аргачыныҥ јакшынак баштаҥкайын каланыҥ администрациязы јӧмӧгӧнин база темдектеер керек.
Республиканыҥ нерелӱ аргачызы Елена Немчанинова 2006, 2017 јылдарда «Горно-Алтайсктыҥ эҥ артык аргачызы» деп адалганын каланыҥ эл-јоны јакшы билер. Ченемелдӱ таҥынаҥ аргачыныҥ ады-јолы, фотојуругы 2013 јылда Алтай Республиканыҥ Кӱндӱниҥ доскозында болгон.

Ол 1995 јылдаҥ ала аймактарла јорыктап јӱрӱп садыжар ишти тӧзӧгӧн. Оноҥ 2002 јылда Е. Немчанинова «Дом обуви» деген магазинди ачкан. Тургуза ӧйдӧ ӧдӱктиҥ тизӱ магазиндери једимдӱ иштеп јат.
2010 јылда «Игман» деген отельдиҥ баштапкы корпузын, 2015 јылда экинчизин ачкан. Елена Антоновна бойы ачык-јарык эпши, каланыҥ ла таланыҥ јондык јӱрӱминде эрчимдӱ туружат. Ол кӧп тоолу улуска, организацияларга болужат. Килемјини, јакшы керектерди улай ла јетирет. Темдектезе, Балдардыҥ туразына, орус культураныҥ «Ладья» деген тӧс јерине, каланыҥ православный приходторына, балдардыҥ учреждениелерине, ветерандарга, кенек улуска кандый да ӧйдӧ болужын јетирет. 2005 јылда оныҥ саду предприятиези калада эҥ артык деп темдектелген. Бот мындый јаан кӱӱндӱ таҥынаҥ аргачы база бир јакшынак керекти акту кӱӱнинеҥ эткен деп айдар керек.

Ӱредӱлӱ ӱч заведениениҥ чыгартулу улузы јуук јанында мындый јакшынак айылдаш табылганын акту кӱӱндеринеҥ уткыдылар. «Тренажерлор тургузылган спорттыҥ эптӱ јерлери јашӧскӱримге сӱреен јарамыкту, су-кадык јӱрӱм јӱрерине тузалу ла керектӱ — деп, баштапкы таҥмалу школдыҥ директорыныҥ молјузын удурумга бӱдӱреечи Игорь Николаев бойыныҥ уткуулду сӧзинде темдектеди. — Балдар јозокты коштой јӱрген јаан улустаҥ ла бойлорына кураа балдардаҥ алат. Айдарда, тренажерлордо таскадынып јаткандарды кӧрӱп, олор база бойлорын ченеп таскадынат. Ондый таскадыныш јада-тура спортло бек најылыкка да кӧчӧ берер аргалу. Тренажерлордо таскадынганы јаан спортко јилбӱзин тыҥыдып, турумкай, чыдамкай болуп ӧзӧрине јаан арга».

«Школдыҥ јанында мындый тренажерлор тургузылганы јакшы керек, ишке де сӱреен јаан јӧмӧлтӧ. Бистиҥ школ «Здоровые дети – здоровая школа» деген ӱлекерди јӱрӱмде бӱдӱрет. Ӱлекердиҥ тӧс амадузы – балдарды су-кадык јӱрӱмге тартары, јилбиркедери, таскадары. Шак бу јакшынак керекти бис бойыстыҥ таскамал ижиске кыйалтазы јогынаҥ кийдиредис» — деп, Игорь Николаев чокымдады.

Эл-јонныҥ јуртап јаткан јерин бастыра јанынаҥ эптӱ, јараш, сӱрлӱ эдип јазаары јанынаҥ каланыҥ администрациязы јӱзӱн-башка ууламјылу ӱлекерлерле кӧнӱ ле тӧзӧмӧлдӱ иштеп јатканы иле. Бу иште олор анчада ла јаан ајаруны ӧзӱп јаткан јаш ӱйеге эдет. Кӧп улус јадар туралардыҥ јанында балдарга ойноор площадкалар тудулган. Олор башка-башка спорт јепселдерле јеткилделген. Кажы ла баланы чыйрак, бӧкӧ, эпчил, недеҥ де туура калбас эдип таскадары база олордыҥ ајарузында. Балага су-кадык болуп ӧзӧргӧ кӧп кыймыктанар, таскадынар, ойноор керек. Шак ого бу тренажерлор сӱреен тузалу, керектӱ.

Мында јаҥыс та јиит улус эмес, је онойдо ок јаан да улус тазыктырынар аргалу. Эди-канын, колы-будын кыймыктадып, ичкери кыймыгуныҥ учурын оҥдоорго, билерге керектӱ, тузалу эдимдер. Jааналарга, таадаларга болчомдорыла кожо ойын ажыра тазыктырынарга јараар. Арый берзе, отура тӱжӱп, тыныжын токынадар јап-јакшынак такталар да бар. Эҥирде, иштиҥ кийнинде, эмезе амыраар кӱндерде билезиле келип, чӱрче ле башка-башка бӱдӱм тренажерлордо тазыктырынган кижиниҥ кӱӱн-санаазы јарык, сын-арказы сергек болорында алаҥзу јок. Арыганы-чылаганы чӱрче ле ундылар…

Ачылтада турушкан эл-јон, балдар, јашӧскӱрим јап-јакшынак, анчада ла су-кадыкка јарамыкту сый учун каланыҥ администрациязына, Елена Немчаниновага акту кӱӱндеринеҥ алкыш-быйанын айттылар. Онойдо ок олор јакшы керектер јолын алынып, мынаҥ да ары улалзын деп кӱӱнзедилер.
Аргачыныҥ эткен сыйын Горно-Алтайск каланыҥ тӧзӧлгӧнинеҥ ала 90 јылдыгына сӱреен јакшы сый деп, эл-јон бирлик кӱӱнле темдектеди.

Спорттыҥ кандый ла бӱдӱми чылазыны јок иш, турумкай кӱӱн-санаа ине. Айдарда, Горно-Алтайсктыҥ улузы шак мындый тренажерлордыҥ шылтузына бӧкӧ, чыйрак, эпчил ле су-кадык спортчылар болзын деп кӱӱнзеери артат.

К. ПИЯНТИНОВА

ТОП

«Баатырларыс ойгонып калды…»

(Башталганы 1-кы номерде) «Алтын-Эргек» кай чӧрчӧкти сценада «Ээлӱ кайдыҥ» турчыларыла кайлап отурыс. Ол тушта мениле саҥ башка учурал болгон. Кандый да ӧйдӧ сӱнем чыга бергендий, бойымды ӱстинеҥ тӧмӧн ајыктап турум. Топшуур согуп турганымды кӧрӧдим. Ол ло ок ӧйдӧ коштойындагы, алдыгы, ӱстиги телекейлерге јӱрӱп, олордо не болуп турганын, ондогы јӱрӱмди база кӧрӱп турум. Ончо ло бойым

Малдыҥ сӧӧк-тайагыла тудуш јаҥдар

Кыптунак Малды сойгон кийнинде эҥ ле озо этле кожо кыптунакты кайнадар учурлу. Јаак Эки јаакты айрыйла, бирӱзин тургуза ла кайнадар. Оноҥ башка эки јаак јадала, «арткан этти јип салар». Ол тушта этти јизе, курсакка бодолбос. (К. И. Санин) Кары Карыны энедеҥ јаҥыс бӱткен кижи јарбас керегинде албатыда чӱм-јаҥ бар. Оныла колбулу мындый кеп-куучын арткан: «Бир

Јаҥарыс бистиҥ Алтайга јаҥыланзын

Јаҥы Койон јылдыҥ бажында телеҥит јаҥарыс коштойындагы Алтай крайда профессионал студияда јыҥыраганын интернетле «нӧкӧрлӧжип» турган улус уккан-кӧргӧн лӧ болбой. Оны кӧргӧн кижиниҥ база ла катап «Улаган тыҥ!» деп, кӧксине чабынар кӱӱни келер. Бу узак јолды кӱчсинбей, Улаган аймактыҥ кеендикти, узанышты ла спорттыҥ албаты бӱдӱмдерин элбедер тӧс јериндиҥ башкараачызы Мерген Тельденовко, Алтай Республиканыҥ ат-нерелӱ артисттери Марина