Алтайдын Чолмоны

Эл-јонныҥ керексинижи — тӧс јерде

22.06.2018

Горно-Алтайсктыҥ медколледжиниҥ конференц-залында Алтай Республиканыҥ су-кадыкты корыыры аайынча министерствозыныҥ коллегиязыныҥ јууны ӧтти.

Алтай Республиканыҥ су-кадыкты корыыры аайынча министри Владимир Пелеганчук башкарып ӧткӱрген јуунда бу ууламјыныҥ ӧзӱмдӱ јолыныҥ ла демография бӧлӱгиниҥ туура салбас сурактары кӧрӱлди.

Таланыҥ су-кадыкты корыыры аайынча ишчилерин профессионал байрамыла республиканыҥ башчызыныҥ адынаҥ Алтай Республиканыҥ башкарузыныҥ вице-премьери Роман Птицын уткыды. Оныҥ айтканыла, республиканыҥ су-кадыкты корыырыныҥ бӧлӱгиниҥ профессионал кеми тыҥып, эл-јонго јетирип турган болужы, иштеер улусла јеткилдежи, материально-технический тӧзӧгӧзи, мынаҥ озо јылдарга кӧрӧ, чик јок јаранган. Оныҥ чыҥдыйы, бӱдӱми јаҥы тыҥытту бӱдӱм алынган деген. Ол онойдо ок уткуулду сӧзинде учуры јаан бу бӧлӱктиҥ алдында бӱдӱретен, аайы-тӧӧйине чыгатан сурактар эмди де ас эмес деп айтты. Ол сурактарды јӱрӱмде керектӱ кеминде бӱдӱрерине Алтай Республиканыҥ башкарузы аҥылу ајару эдет деп, вице-премьер чокымдады.

Р. Птицын Россия Федерацияныҥ су-кадыкты корыыры аайынча министерствозыныҥ Кӱндӱлӱ грамотазыла кӧп јылдар туркунына ак-чек ле једимдӱ иштегени учун Чамал аймактыҥ эмчилигиниҥ врач-эпидемиологыныҥ болушчызын Надежда Кабинаны кӧдӱриҥилӱ айалгада кайралдады. Бу ок министерствоныҥ Быйанду самаралары ижиндеги једимдери учун Оҥдой аймактыҥ эмчилигиниҥ врач-анестезиолог-реаниматологы Александр Малчиевке, Кош-Агаш аймактыҥ эмчилигиниҥ акушерказы Алтын Алматовага, эт-канныҥ ла јуугуш оорулардыҥ республикан диспансериниҥ медсестразы Антонина Капчикаевага, республикан эмчиликтиҥ баш медсестразы Марина Максимовага ла оноҥ до ӧскӧлӧрине табыштырылды.

Алтай Республиканыҥ Эл Курултайыныҥ председателиниҥ ордынчызы Михаил Терехов јуунныҥ туружаачыларына Россия Федерацияныҥ Президенти Владимир Путинниҥ јылдыҥ сайын Федерал Jуунга ийип турган баштанузында су-кадыкты корыыры аайынча суракка аҥылу ајару эткенин эзетти. Вице-спикердиҥ темдектегениле, бу ууламјы государствоныҥ политиказындагы тӧс ууламјылардыҥ бирӱзи болуп артат. Онойдо ок оны акча-манатла јеткилдеериниҥ кеми јылдаҥ јылга кӧптӧп јат. Су-кадыкты корыырыныҥ ишчизиниҥ ижи эҥ тоомјылу ла керектӱ иштердиҥ бирӱзи болуп артат деп, ол айтты.

—Слер бойыгардыҥ јӱрӱмигерди телекейде эҥ ле каруулу, быйанду ла агару ишке учурлаганарды нерелӱ керек, алтам деп айдар керек. Слердиҥ болужарга баштанбаган, болушты албаган кижи, байла, јок. Слерге улус јӱрӱмин ле су-кадыгын – эҥ ле јаан байлыгын бӱдӱмјилеп јат — деп, Михаил Терехов су-кадыкты корыырыныҥ бӧлӱгиниҥ чыгартулу улузына баштанып чокымдады.

Эл-јонныҥ диспансеризациязы керегинде јетирӱни су-кадыкты корыыры аайынча министрдиҥ ордынчызы Владимир Лещенко этти. Ол неделе сайынгы мониторингтиҥ 2018 јылдыҥ 4 айыныҥ туркунына бергениле республикада темдектелгенинеҥ диспансеризацияны јаан улустыҥ 43,6 проценти ӧткӧн. Диспансеризацияныҥ баштапкы бӧлӱгин 13621 кижи (планы 31235) ӧткӧн, экинчи бӧлӱгине 2543 кижи аткарылган.

Владимир Лещенко онойдо ок бойыныҥ докладында баштапкы катап тапкан оорулардыҥ ортозында баштапкы јерде артериальный гипертония, экинчи јерде – стенокардия, ӱчинчи јерде – кату оорулар, оноҥ ары сахарный диабет ле глаукома барып јатканын темдектеди.

Jетирӱни эдип тура, В. Лещенко медициналык организациялардыҥ башкараачыларына диспансеризацияны јербойында ӧткӱрерине јаан ајаруны салзын деп баштанды. Диспансеризацияныҥ тӧс амадузы, кереги – удап калган инфекциялык эмес ооруларды эртеде илелеери, табары деп айтты.

Алтай Республиканыҥ су-кадыкты корыыры аайынча министриниҥ ордынчызы Людмила Сарбачакова талада јаҥы чыккан балдардыҥ божоорын астадары аайынча ӧткӱрилип турган иш јанынаҥ куучындады. Оныҥ темдектегениле, республикада бу ууламјыла јаан ла тӧзӧмӧлдӱ иш белетелген нормативно-правовой акттар (ээжилер ле тап-эриктер) аайынча ӧдӧт. Шак онызы јарамыкту кӧргӱзӱлерге экелет.

Людмила Сарбачакованыҥ темдектегениле, бис Сибирь тергеезинде јурт јерлерде јуртап јаткан эл-јонныҥ тоозыла баштапкы јерде турадыс, оныҥ да учун бала табарыныҥ јаан ӱлӱзи республиканыҥ перинатальный тӧс јеринде ӧдӧт. Айдарда, шак ла бу учреждение бескези ас балдарды кичеерине јарамыкту техникалык аргаларла, иштеер улусла бийик кеминде јеткилделген.

Бистиҥ таланыҥ эл-јоныныҥ кӧп јаны јурт јерлерде јуртап јат. Оныҥ учун аймактарда јурттардыҥ кӧчӧлӱ ончо эпшилери перинатальный тӧс јерге ӧйинде келери јанынаҥ эрчимдӱ ле тыҥыда иштеер керек деп, Л. Сарбачакова аҥылап темдектеди.

Министрдиҥ ордынчызы бойыныҥ јетирӱзинде онойдо ок бала таппай турган эпшилерди ЭКО-ныҥ (экстракорпоральный оплодотворение) болужыла эмдегениниҥ турултазыла таныштырды. 2017 јылда ороонныҥ башка-башка клиникалары јаар ЭКО-го 215 эпши аткарылган. Ондый эмдеништиҥ кийнинеҥ 54 эпшиде јакшынак турулта болгон. Ӧткӧн 2017 јылдыҥ туркунына ЭКО-ныҥ кийнинеҥ 24 бала чыккан.
Республикада калганчы јылдарда аборт эдери астадылган. Jӱк ле ӧткӧн 2017 јылда аборт эдери, 2016 јылга кӧрӧ, 16,5 процентке астаган.

Алтай Республиканыҥ бала табар бӧлӱктеринде 2018 јылдыҥ ӧткӧн ӧйиниҥ туркунына 3342 бала, олордыҥ ортозынаҥ бескези ас, јетпес 261 бала чыккан. ²ткӧн јылдыҥ турултазыла, оогош балдардыҥ божогоныныҥ кӧргӱзӱлери 9,3 промилле, бу јанынаҥ кӧргӱзӱниҥ кеми, алдындагы јылга кӧрӧ, 8 процентке јабызаган (2016 ј. – 10,2 %).
²ткӧн јылдыҥ турултазыла болзо, јаҥы чыккан эмезе энениҥ ичинде божогон балдардыҥ тоозы билдирлӱ јабызаганы темдектелген. 2016 јылда ол кӧргӱзӱ 10,2 промилле болгон болзо, 2017 јылда – 6,9 (32 процентке јабызаган).
Коллегияныҥ јуунында оноҥ ары јетирӱлерди таланыҥ су-кадыкты корыыры аайынча министерствозыныҥ медициналык болушты јетирериниҥ ле эм-тусла јеткилдеериниҥ бӧлӱгиниҥ јааны Татьяна Колмакова, республикан эмчиликтиҥ педиатрия аайынча баш врачыныҥ ордынчызы Ирина Мякишева, Оҥдой аймактыҥ эмчилигиниҥ баш врачы Виктор Убайчин ле оноҥ до ӧскӧ улус эттилер.

Jуунныҥ учкары министр Владимир Пелеганчук ончо коллегаларына турулталу-једимдӱ иш учун быйанын айтты. Ол онойдо ок таланыҥ су-кадыкты корыырыныҥ системазы медишчилердиҥ ӧмӧ-јӧмӧ ижиниҥ шылтузында тӧзӧмӧлдӱ иштеп, ӧзӱмниҥ кӧнӱ јолыла ичкери барат деп айтты.

К. ПИЯНТИНОВА