Эҥ јакшыны — балдарга

03.07.2018

Тергеебисте балдардыҥ су-кадыгын орныктырар, олорго амыраш ӧткӱрер иштер кичӱ изӱ айдыҥ бажында башталып, кӧндӱгип калды.

Онойып, бӱгӱн тергеебисте ӱредӱлик тӧзӧлмӧлӧрдӧ балдар тӱште јӱрер 167 амыраар лагерь (6471 бала јӱрет), таҥынаҥ 12 лагерь (969 бала јӱрет) ле кӧчӱп јӱрер 1 лагерь (10 балалу) иштейт. Олор: ӱзеери ӱредӱликтиҥ «ДООЦ «Космос» г. Горно-Алтайска» деген муниципал бюджетный учреждениези, амыраарыныҥ «Ак Туру» ла «Радуга» деп лагерьлери, Алтай Республиканыҥ «КЦСОН» ло «Радуга здоровья» деген автоном учреждениелери, «Себиниҥ боочызында» лагерь ле оноҥ до ӧскӧлӧри. Онойдо ок балдар су-кадыгын тыҥыдарга, санаторный амыраар јерлерде јӱрет («Алтай» санаторий-профилакторий, «Санаторий «Сосновый бор» ЗАО).

Быјыл республикада 870 баланыҥ амыражы башка-башка ууламјылар аайынча 15 бӧлӱкле ӧдӧр. Jылдыҥ учына јетире ӱзе јаба 23102 бала, ол тоодо јӱрӱминиҥ айалгазы кӱч болгон 13820 бала амыраары темдектелет.
Онойып, Горно-Алтайскта 9-чы номерлӱ «Гармония» гимназиядагы лагерьде 200 бала амырап алды. Ӱредӱчилери олорго кажы ла кӱн јилбилӱ программа тургузып, тузалу ла узакка ундылбас амыралта ӧткӱрген. Балдар талдап алган ууламјылары аайынча бӧлӱктерле амырап, билгирлерин ойын кептӱ керектер ажыра тыҥыдып алгылады. Лагерьде тилдер јанынаҥ јайалталу балдардыҥ, эстетикалык, тӧрӧл јерин шиҥдеер ле о. ӧ. бӧлӱктер иштеген. Ойын-керектердиҥ адын да кычырза, балдардыҥ сӱӱнчилӱ каткызы угулып тургандый: Нептунныҥ кӱнинде суула адыжып ойноор, индеец кижиниҥ кӱнинде јапаштар тудар, аҥчылар болуп, ис бедиреп ойноор… Тургуза ӧйдӧ бу гимназияныҥ 80-неҥ кӧп балазы ӱредӱчилериле кожо Алтын-Кӧлдиҥ јарадында амырагылайт.

Бу кӱндерде калабыстыҥ балдарыныҥ «Космос» лагеринде баштапкы бӧлӱк балдардыҥ амыражы тӱгенди. Калганчы амыраар кӱнде ары барып, ишчилериле куучындаштыс. Баш вожатый Марина Абелдьинованыҥ айтканыла, баштапкы бӧлӱкте 150 бала амырап, сменаны божодып јат. Олорло кожо бир айдыҥ туркунына таскадаачылар болуп, каланыҥ ӱредӱчилери ле вожатыйлар болуп педагогический колледжтиҥ ӱренеечилери иштеген.

Бу бӧлӱктиҥ амыралтазы Горно-Алтайсктыҥ толо јажына учурлалган болгон. Онойып, балдарга каланыҥ эҥ јилбилӱ ле учурлу јерлериле, олордыҥ тӱӱкизиле фотојуруктар ла видео ажыра таныштыру ӧткӱрилген. Эземниҥ кӱнинде балдар јуу ӧйиниҥ кожоҥдорын кожоҥдоп, «Малая зарница» деген ойында шибее олјолоп, аҥчылар чылап ойноп, патриотикалык ла најылык кӱӱнин тыҥыттылар. Лагерьдиҥ балдары футболло телекейлик чемпионатка учурлалган кичӱ олимпий ойындар да ӧткӱрген. «Космосчылар» футболло, пионерболло, јеринеҥ кем эҥ ыраак калыыр, кем скакалкала эҥ кӧп секирер ле о. ӧ. кызу маргаандарда эрчимдӱ турушкылады. Jеринеҥ эҥ ыраак калыыр деген маргаанда ончозын јети јашту Марк Захаров кайкатты. Ол бойынаҥ эки катапка јаан уулчактарды акалап, баштапкы јерге чыкты. Онойдо ок балдарга тыҥ јараганы — Албатылык ойындардыҥ кӱни (алтай, орус, казах, молдаван ойындар). Билениҥ, сӱӱштиҥ ле чындык болорыныҥ кӱнине ада-энелер келип (27 биле), балдарыла кожо туружып, олорго база аайы-бажы јок сӱӱнчи сыйлады. Бу кӱнниҥ турулталарыла, Лукьяновтордыҥ билезине лагерьге јӱрер путевкалар сыйлалды.

Амыраш сӱреен бийик кеминде ӧткӧнин балдар лагерьдеҥ барар кӱӱндери келбей турганы да керелейт. «Космос» — Майма сууныҥ ол јарадында јайым, јакшы амырайтан јер. 6,5-14 јашту балдар бого эртен тура 8 частаҥ ала эҥирдиҥ 6 чазына јетире јӱрет. Ол ортозында уйуктап алгылайт. Лагерь чедениниҥ ичинде ле ӱрӱп койгон бассейндӱ, ойноор, секирер эдимдерлӱ, турачактарлу. Jанында чеденде автокала 2015 јылдаҥ ала база «Космос» лагерьдиҥ болуп калган. Ондо ӱредӱчилер амырап тургандарды јолдо бойын канай тударыныҥ ээжилерине ойын кептӱ айалгада темиктирет. Мында балдар велосипедтерле маҥтадат. Кажы ла неделениҥ калганчы кӱнинде автокала ончо кӱӱнзегендерге эжигин ачат. Керек болзо, «Космос» балдарга бир кезик ӧйгӧ велосипед те берер аргалу.
Онойдо ок амырап јаткан болчомдорды јилбиркедерге, калабыстыҥ башка-башка ӧмӧликтериниҥ артисттери келип, концерттер кӧргӱзет.

Лагерьге бу ла јууктарда ӧйдиҥ некелтелерине келижип турган, чыҥдыйы бийик, јаҥы эки спорт площадка тургузылар. Кыскарта айтса, качан да болзо, ӱзе јакшы неме эҥ ле озо — балдарга.
Кычыраачыларга: Путевка јетпеген балдарга «Космос» эки јылга улай 4-чи бӧлӱк ачат. Ол, јаҥжыкканы аайынча, каршулу керектер болдыртпазы деген ууламјыла болор. Амыралта ӧйинде балдар ӧрт ӧчӱрери, јолдо канай јӱрери, су-кадыгына каршу јеткен кижиге баштапкы болушты канай јетирери, Интернетте јарабас керектер болдыртпазы аайынча ӱредӱ алар. Учында бу бӧлӱкте амырагандарга калабыстыҥ чыгартулу улузыныҥ колы салылган кере бичик табыштырылат. Кӱӱнзегендер балдарын эмди де ары бичидип алар аргалу.

Э. КУДАЧИНА

ТОП

«Баатырларыс ойгонып калды…»

(Башталганы 1-кы номерде) «Алтын-Эргек» кай чӧрчӧкти сценада «Ээлӱ кайдыҥ» турчыларыла кайлап отурыс. Ол тушта мениле саҥ башка учурал болгон. Кандый да ӧйдӧ сӱнем чыга бергендий, бойымды ӱстинеҥ тӧмӧн ајыктап турум. Топшуур согуп турганымды кӧрӧдим. Ол ло ок ӧйдӧ коштойындагы, алдыгы, ӱстиги телекейлерге јӱрӱп, олордо не болуп турганын, ондогы јӱрӱмди база кӧрӱп турум. Ончо ло бойым

Малдыҥ сӧӧк-тайагыла тудуш јаҥдар

Кыптунак Малды сойгон кийнинде эҥ ле озо этле кожо кыптунакты кайнадар учурлу. Јаак Эки јаакты айрыйла, бирӱзин тургуза ла кайнадар. Оноҥ башка эки јаак јадала, «арткан этти јип салар». Ол тушта этти јизе, курсакка бодолбос. (К. И. Санин) Кары Карыны энедеҥ јаҥыс бӱткен кижи јарбас керегинде албатыда чӱм-јаҥ бар. Оныла колбулу мындый кеп-куучын арткан: «Бир

Јаҥарыс бистиҥ Алтайга јаҥыланзын

Јаҥы Койон јылдыҥ бажында телеҥит јаҥарыс коштойындагы Алтай крайда профессионал студияда јыҥыраганын интернетле «нӧкӧрлӧжип» турган улус уккан-кӧргӧн лӧ болбой. Оны кӧргӧн кижиниҥ база ла катап «Улаган тыҥ!» деп, кӧксине чабынар кӱӱни келер. Бу узак јолды кӱчсинбей, Улаган аймактыҥ кеендикти, узанышты ла спорттыҥ албаты бӱдӱмдерин элбедер тӧс јериндиҥ башкараачызы Мерген Тельденовко, Алтай Республиканыҥ ат-нерелӱ артисттери Марина