Алтайдын Чолмоны

Коррупцияла тартыжу

03.07.2018

Путин коррупцияла тартыжарыныҥ 2020 јылга јетире Национальный планын јӧптӧгӧн.
Ол министрлер кабинедин кезик категориялу ишчилердиҥ сый алар ээжизин јаҥыртсын деп јакыган.

Россияныҥ Президенти Владимир Путин 2018-2020 јылдарга Коррупцияла тартыжарыныҥ национальный планын јӧптӧп турган јарлыкка кол салган.
План канайда бӱдӱп турганын аҥылу ишмекчи группа шиҥдеер.
Ороонныҥ башчызыныҥ јарлыгында «РФ-тыҥ президентиндеги коррупцияла тартыжары аайынча Советтиҥ президиумына Коррупцияла тартыжар Национальный планда темдектелген иштердиҥ мониторингин ӧткӱрери аайынча ишмекчи группа тӧзӧӧр» — деп айдылат. Ишмекчи группаныҥ доклады јылдыҥ ла кӧрӱлер учурлу деп документте чокымдалат.

Коррупцияла тартыжарыныҥ стандарттарын јаҥыртары
Президент башкаруга коррупцияла тартыжарында темдектелген некелтелердиҥ, јарабастардыҥ ла кирелендириштердиҥ системазын јаҥыртсын деп јакарган.

Коррупцияла тартыжарыныҥ Национальный планында айдылганыла, министрлер кабинеди 2018 јылдыҥ кӱчӱрген айыныҥ 1-кы кӱнине јетире Госдумага мындый јасактардыҥ ӱлекерлерин белетеп табыштырар учурлу: государственный ла муниципал служащийлер јанынаҥ коррупцияла тартыжарыныҥ амадуларында темдектелген бир канча кирелендириштерди јӧптӧӧр. Jасактыҥ ӱлекерлеринде анайда ок государственный корпорацияларда (компанияларда), государственный бюджетный эмес фондтордо ло публично-правовой компанияларда, федерал государственный органдардыҥ алдында тургузылган амадуларды бӱдӱрерге тӧзӧлгӧн организацияларда иштеп тургандарга коррупцияла тартыжарыныҥ стандарттарын јаҥыртары темдектелер учурлу. Оноҥ ӧскӧ публично-правовой компаниялар, государственный корпорациялар (компаниялар) тӧзӧгӧн эмезе олорго кирип турган ээлем јондыктардыҥ ишчилерине коррупцияла тартыжарыныҥ стандарттары кийдирилер.

Jасактыҥ ӱлекерлеринде Российский Федерацияныҥ государственный јамыларында ла Российский Федерацияныҥ субъекттериниҥ государственный јамыларында иштеп тургандар коррупцияла тартыжарыныҥ амадуларында темдектелген кирелендириштерди, некелтелерди ле јарабастарды бусканы учун каруулу болотоныныҥ аргаларын канайда јаҥыртары база темдектелер учурлу. Онойдо ок Путин кезик категориялу ишчилердиҥ сый алар аайын јаҥыртсын деп некеген.

Jасактарга тӱзедӱлердиҥ база бир бӧлӱгин государствоныҥ башчызы 2019 јылдыҥ кочкор айыныҥ 1-кы кӱнине јетире белетезин деп темдектеген. Министрлер кабинедине байа коррупцияла тартыжарыныҥ амадуларында темдектелген јарабастарды, кирелендириштерди ле некелтелерди бусканын тап-эриктерди бусканына тӱҥейлештирер ээжилерди база белетеер керек. Оноҥ улам байа служащийлер службадаҥ эмезе ижинеҥ чыгартылар аргалу. Ороонныҥ башчызы јарабастарды, кирелендириштерди ле некелтелерди бусканы учун карууны јымжадар эмезе катуландырар айалгаларды чокымдары аайынча шӱӱлтелер сакыйт.

Депутаттарды каруузына тургузары
Владимир Путин парламентке 2018 јылдыҥ јаҥар айыныҥ 18-чи кӱнине јетире Федерация Совединиҥ турчыларын ла Государственный Думаныҥ депутаттарын, јилбӱлериле тартыжуны аайлу-башту эдери ле болдыртпазы аайынча некелтелерди бӱдӱрбегени учун, каруузына тургузарыныҥ ээжизин јасакберим кеминде јӧптӧӧр суракты 2018 јылдыҥ јаҥар айыныҥ 1-кы кӱнине јетире јӧптӧп салзын деген.
Мындый ок некелте Ӱстиги Jаргыга ууландырылган.

Государственный ла муниципал служащийлердиҥ јилбӱлериле тартыжузын токтодоры керегинде јасакберимниҥ некелтелерин канайда бӱдӱрип турганы аайынча шиҥжӱлердиҥ турулталарын Путин генеральный прокуратурадаҥ таҥынаҥ бойы алар.

Президент иштиҥ ле социальный коруланыштыҥ министерствозына бир айдыҥ туркунына государственный ла муниципал служащийлерди, јилбӱлериле тартыжузын токтотпогоны учун, каруузына тургузары аайынча методикалык шӱӱлтелер белетезин деген. Иштиҥ министерствозы Генпрокуратурала кожо јарым јылда бир катап јилбӱлер тартыжузын болдыртпазы керегинде јасактар канайда тузаланылып турганы керегинде јетирӱ эдер учурлу.

Госслужащийлердиҥ јилбӱлериле тартыжузын токтодоры
Путин башкаруга госслужащийлердиҥ јилбӱлериле тартыжузын токтодорына керектӱ ӱзеери аргалар тӧзӧзин деген. Мындый аргаларды ороонныҥ башкарузы генеральный прокуратурала, Ӱстиги јаргыла кожо 2018 јылдыҥ ӱлӱрген айыныҥ 1-кы кӱнине јетире белетеп салар учурлу. Анайда ок министрлер кабинедине Генеральный прокуратурала кожо РФ-тыҥ коррупцияла тартыжары керегинде јасактарда некелтелерди бусканы учун административный карууга тургузары јарамыкту болор бо деген суракты шӱӱп кӧрӧр керек.

Государстволык ишчилердиҥ јӧӧжӧзин шиҥжӱде тудары тыҥыыр
РФ-тыҥ башкарузы государстволык ишчилердиҥ јӧӧжӧзиниҥ тооломын элбедери керегинде суракты шӱӱп кӧрӧри јанынаҥ иштеер. Законды кыйбай, иштеп алган акча-манатла садып алганы јарталбаза, јӧӧжӧ ээзинеҥ айрылып, государствоныҥ кирелтези болор.

«Законло иштеген акча-манатка алынганын керелеп болбогон јӧӧжӧ (акча-манатты ла ӧскӧ дӧ баалу не-немени, сайраптыҥ јӧӧжӧзин кожо) Россия Федерацияныҥ кирелтезине кийдирилерин РФ-тыҥ башкарузы Генеральный прокуратураныҥ ла РФ-тыҥ Ӱстиги Jаргызыныҥ турушканыла кӧрӱп, јӧӧжӧниҥ тоозын элбедери аайынча јаҥы шӱӱлтелер белетеер» — деп, Национальный планныҥ пункт-бӧлӱктериниҥ бирӱзинде айдылган.

Анайда ок, Генпрокуратурага президенттиҥ администрациязыла ла Ӱстиги Jаргыла кожо јасактыҥ ӱлекерин белетеер јакылта эдилген. Ӱлекер «коррупция ууламјылу каршулу керек эткен эмезе серемјилеткен улустыҥ чыгымдарын шиҥжӱде тудуп, соҥында бу каршулу керектер шиҥжӱлелип илезине чыгарылганда, табылган јӧӧжӧни Россия Федерацияныҥ кирелтезине кийдирери» керегинде болор учурлу. Бу бӧлӱк аайынча доклад быјыл кӱчӱрген айга јетире белетелер керек.

Организацияларга јӧмӧлтӧлӱ гранттар
Национальный планныҥ база бир бӧлӱги коррупцияла тартыжарында ӱредӱ ле шиҥжӱ иштер ӧткӱрерине ууламјыланган. Мында айдылганыла, «коррупцияла тартыжары јанынаҥ граждандарды ӱредери, антикоррупционный кӧрӱм-байлыктарды таркадары ла коррупцияла тартыжарын билим ажыра јеткилдеери» јанынаҥ јакшы иштеген организацияларды гранттарла јӧмӧӧр. Мыныла коштой, Минюст ла ӧскӧ дӧ профильный ведомстволорго Уставтарында коррупцияла тартыжар НКО-лорды, олордыҥ бӱдӱрип турган ижи Уставта айдылганына келижип турганы аайынча мониторинг ӧткӱрери јакарылган.

Ээчиде, РФ-тыҥ Минкультуразы «коррупцияла тартыжарына керектӱ реклама јазаар, СМИ ле јонјӱрӱмдик колбулар тудар эҥ артык специалисттерди» јонјӱрӱмдик рекламаныҥ турултазын бийиктедерге бириктире тартарына иштер ӧткӱрер. Онойдо ок албаты-јонго коррупция ол јаан каршу болгонын јетирери аайынча кандый ла эп-аргалар табар учурлу. Бу бӧлӱк быјылгы јылдыҥ јаҥар айыныҥ1-кы кӱнине јетире белетелер керек.

Jонјӱрӱмдик шӱӱжӱлер
Адалган документте анайда ок государстволык закупкалардыҥ баазы 50 млн. салковойдоҥ ло муниципал закупкалардыҥ баазы 5 млн салковойдоҥ ӧрӧ болзо, јонјӱрӱмдик шӱӱжӱлер кыйалтазы јоктоҥ болоры керегинде айдылат.

РФ-тыҥ башкарузына «государстволык ла муниципал керексиштерди јеткилдеерге товарлар, иштер, јеткилдештер садып аларда, эҥ ас баазы келиштире 50 млн салковой ло 5 млн салковой болзо, мындый јонјӱрӱмдик шӱӱжӱлерди ӧткӱрери керектӱзи керегинде шӱӱлтелерин 2019 јылдыҥ кочкор айыныҥ 1-кы кӱнине јетире белетеер јакылта эдилген.
Национальный план аайынча государственный ла муниципал контракттарды бу садулар учун каруулу чиновниктерди, олордыҥ эш-нӧкӧри, јуук тӧрӧгӧн-туугандары башкарып турган компания-субподрядчиктерле тургуспазы керегинде сурак кӧрӱлери темдектелген. Бу тизим 2019 јылдыҥ сыгын айыныҥ 1-кы кӱнине јетире белен болоры айдылат. Анайда ок Генпрокуратурага РФ-тыҥ КоАП-ныҥ 19.28 тизимиле (юридический лицоныҥ адынаҥ јасакка келишпес сый бергени) карууга тургузылган компаниялардыҥ тооломын тӧзӧӧр чыдулар берилет. Андый компаниялар госсадуныҥ текши јетирӱлик системазына кийдирилер.

Национальный планныҥ 2018-2020 јылдарда коррупцияла тартыжар бӧлӱгинде госзакупкалардыҥ туружаачыларына – јакылта береечиге ле бӱдӱреечиге ӱзеери некелтелер эдилген. Документтиҥ база бир бӧлӱгинде айдылганыла, госсаду ӧткӱрер чиновниктердиҥ ижин «поставщиктерге (подрядчиктерге, бӱдӱреечилерге) јастыра штраф, пеня тӧлӧӧрин бодыртпас амадула» шиҥжӱлеерин тыҥыдары керегинде бичилген.

ИТАР-ТАСС