Иштеҥкейдиҥ колы кокту

06.07.2018

Аржан Алексеевич Тазрашевтиҥ чыккан-ӧскӧн јери — Улаган аймактыҥ Балыктујул јурты. Биледе ол тӧрт баланыҥ экинчизи болгон. Школды тӧрӧл јуртында ӱренип божодоло, 1987 јылда Горно-Алтайсктагы зооветеринарный техникумныҥ ветеринарный бӧлӱгине ӱренерге кирген. Бир јылдаҥ черӱчил молјузын бӱдӱрип барарга келишкен. Jе ойто јанала, Аржан Алексеевич ӱредӱзин оноҥ ары улалткан.

Кажы ла јиит кижи, ӱредӱзи божогондо, ада-ӧбӧкӧзиниҥ јерине јанып, эне-адазына болужып, бойы таҥынаҥ јолын ачат. Аржан Алексеевич ол ӧйлӧрдӧ јӱрӱмниҥ солынып турганына тӱрген ӱренижип, јаштаҥ ала мал туткан айылда ӧскӧн кижи 1993 јылда бир де алаҥзыш јогынаҥ крестьян-фермердиҥ ээлемин тӧзӧгӧн. Jаҥы тӧзӧлгӧн ээлемдерге ол тушта государствоноҥ јакшы јӧмӧлтӧ эдилип туратан, ол тоодо кредиттер ас проценттерле берилетен. Акча миллиондорло чоттолып турган туш. Ол ло ӧйлӧрдӧ ээлемниҥ иштерин бӱдӱрерине тузаланарга алылган трактор ло кош тартар кӧлӱк эмдигенче иштеп туру.

Мал-ашты јаҥыскан кижиге алып јӱрерге арай ла кӱч, оныҥ учун Аржан Алексеевичте болушчы иштейт. Бош ӧй келишкенде, бала-барказы адазыныҥ турлузына кыйалта јогынаҥ једип, болужып ийерин ундыбайт. Анайда ок малды кичееп, ветеринарный јанынаҥ ишти бӱдӱрери Аржан Алексеевичтиҥ эш-нӧкӧри Чечек Аккатьевнага келижет.
Мынайып таҥынаҥ ээлемдӱ улуска государстволык болуш эдилип турганы база да арга. Не дезе, јылдыҥ ла сайын дотациялар берилет. Тӱндӱкке тӱҥдештирилген аймак деп аҥылап, малга азырал белетеерине керектӱ ӱрен, сула алган акчаныҥ проценттери кайра јандырылат. Аймактаҥ ла республикадаҥ кичинектеҥ де болзо, јӧмӧлтӧ-болуш эдилет.
Jурт јерде иш јок деп отурбай, канча кире кӱчи јеткенче чырмайып, мал-аш азыраза, ол тӱҥей ле бойыныҥ ижин актап салат деп, ченемелдӱ фермер айдат. Калганчы јылдарда ар-бӱткен башкарып, кӱн-ай солынганы мал-аштыҥ ӧзӱмине база салтарын јетирген эди. Jе кижиниҥ колынаҥ, кичеежинеҥ малдыҥ кӱчи кирип, ӧҥдӧйип келери јарт.

Аржан Алексеевич фермазында јылкы ла уй мал азырайт. Малла иштеп турган кижиде амыраар кӱндердеҥ болгой, тӱнде де амыр јок болоры јарт. Кажаан-чуланда кӱзӱрӱм-ӧтӧк јаантайын болор керек, малдыҥ балазын да корып алатаны сӱрекей каруулу иш. Jурт јерде ӧзӱп чыдаганы кижини кандый ла ишке тазыктырып салат. Оныҥ учун јаҥы да ӧйдиҥ јииттерине мал-аш ӧскӱреринеҥ кыйбас керек деп, Аржан Алексеевич айдат.

Кезикте малдаҥ алган кирелтениҥ кеми кабинетте отурала иштеген кижиниҥ ишјалынаҥ чик јок ажа беретени чын. Канча кире иштеп, канча кире мал ӧскӱрип аларыҥ, анча ла кире кирелте болор. Кӱч јылдар база туштап јат — кар јаан болор, сооктор тыҥыза, мал чыдабай барар. Кыш туркунына јылкыны да азыралда тудатаны кирелӱ иш эмес. Оныҥ учун кезикте чыгым да јаанай берет. Jай ӧйи база кубулган: ӧлӧҥ ӧзӱп болбос кӱйгектер турары кӧптӧгӧн, ол эмезе кезилген ӧлӧҥди јуунадарга бербей, јаҥмырлар канча ӧйгӧ улала беретени кайда.

Айыл-јуртты Аржан Алексеевич ле Чечек Аккатьевна 1990 јылда тӧзӧгӧн. Jаан уулы Адучы адазына баштапкы тайак, болушчы болуп јӱрет. Кыстарыныҥ јааны Анжела каланыҥ 6-чы таҥмалу школ-лицейинде психолог болуш иштейт, Суркура культураныҥ ла санаттыҥ колледжиниҥ студенти. Эҥ оогош кызычагы Айана тӧрӧл јуртыныҥ школында 6-чы класста ӱренет. Бӱгӱнги кӱнде Чечек Аккатьевна ла Аржан Алексеевич тӧрт баланыҥ јааназы ла улдазы.

Jуртта ла аймакта ӧткӱрилип турган кандый ла маргаандарда ла байрамдарда Аржан Алексеевичтиҥ билези эрчимдӱ туружат. Анчада ла Аржан Алексеевич бойы. Кызы Суркура јаштаҥ ала бијечи бала болгон. Эмди ол јӱрӱмин бијеле ӱредӱзи де аайынча колбоды. Оныҥ да учун Суркура аймактыҥ культурала колбулу јӱрӱмин ээлгир бијезиле јарандырып јӱрет.

М. ЯБЫКОВА

ТОП

«Баатырларыс ойгонып калды…»

(Башталганы 1-кы номерде) «Алтын-Эргек» кай чӧрчӧкти сценада «Ээлӱ кайдыҥ» турчыларыла кайлап отурыс. Ол тушта мениле саҥ башка учурал болгон. Кандый да ӧйдӧ сӱнем чыга бергендий, бойымды ӱстинеҥ тӧмӧн ајыктап турум. Топшуур согуп турганымды кӧрӧдим. Ол ло ок ӧйдӧ коштойындагы, алдыгы, ӱстиги телекейлерге јӱрӱп, олордо не болуп турганын, ондогы јӱрӱмди база кӧрӱп турум. Ончо ло бойым

Малдыҥ сӧӧк-тайагыла тудуш јаҥдар

Кыптунак Малды сойгон кийнинде эҥ ле озо этле кожо кыптунакты кайнадар учурлу. Јаак Эки јаакты айрыйла, бирӱзин тургуза ла кайнадар. Оноҥ башка эки јаак јадала, «арткан этти јип салар». Ол тушта этти јизе, курсакка бодолбос. (К. И. Санин) Кары Карыны энедеҥ јаҥыс бӱткен кижи јарбас керегинде албатыда чӱм-јаҥ бар. Оныла колбулу мындый кеп-куучын арткан: «Бир

Јаҥарыс бистиҥ Алтайга јаҥыланзын

Јаҥы Койон јылдыҥ бажында телеҥит јаҥарыс коштойындагы Алтай крайда профессионал студияда јыҥыраганын интернетле «нӧкӧрлӧжип» турган улус уккан-кӧргӧн лӧ болбой. Оны кӧргӧн кижиниҥ база ла катап «Улаган тыҥ!» деп, кӧксине чабынар кӱӱни келер. Бу узак јолды кӱчсинбей, Улаган аймактыҥ кеендикти, узанышты ла спорттыҥ албаты бӱдӱмдерин элбедер тӧс јериндиҥ башкараачызы Мерген Тельденовко, Алтай Республиканыҥ ат-нерелӱ артисттери Марина