Настройки отображения

Размер шрифта:
Цвета сайта:
Ностройка изображения
Ностройка изображения

Настройки

Алтайдын Чолмоны

Солун музей — Jайзаҥдардыҥ јалаҥында

06.07.2018

Jайзаҥдардыҥ јалаҥында «Эпчил» деген этномузей былтыр ачылган. Эки јиит Эрчим Мурсуков ло Байаҥ Яймин алкы бойлорыныҥ кӱчиле агаш айыл туткан.

Бу јуукта эмчиликтеҥ јанып барып јадала, Себиниҥ боочызын тӧмӧн тӱжӱп, Jайзаҥдардыҥ јалаҥында кӧс сӱӱндирер, кайкадар, калыктыҥ јаҥжыккан чӱм-јаҥына, культуразына, тӱӱкизине учурлалган «Эпчил» деген музейле соныркап таныштым. Бойлорыныҥ ук-тӧстӧрин, тӱӱкизин јакшы билер јииттер мындый тузалу музейди ачып, иштеп јатканы јарамыкту. Jайзаҥдардыҥ јалаҥы јилбилӱ јер. Азый Джунгар каандыктыҥ ӧйинде Алтайдыҥ кӧгӱс-укаалу јайзаҥдары мында јуулып, калыктыҥ ичкери јолын, салымын ӧмӧ-јӧмӧ шӱӱжетени текши јарлу ине.

Агаш айылдыҥ ичи озогызына ла келиштире јепселген-јазалган болуптыр. Эпши јанында орын-тӧжӧк, курсак-тамак, айак-казан. Эр јанында эр кижиниҥ эдинген-тудунган эдимдери. Алтай айыл болгондо, от-очогы, кереми, аткызы бар. Оттыҥ бажы, тӧр лӧ оттыҥ айагы озогы ла аайыла болуптыр.

Айыл-јурттыҥ чӱм-јаҥы, јаҥжыгулары керегинде сӱреен солун куучын уктым. Айыл-музейди белетеерге, ачарга, јииттерге ада-энелери, јаан ӱйениҥ тӧрӧӧн-туугандары ла онойдо ок кӧрӱш-таныштары болушкан. Тегин улус јииттердиҥ баштаҥкайын акту кӱӱндеринеҥ јӧмӧп, укканын, билерин айдып берген. Темдектезе, агаш айылдыҥ эпши јанындагы стенеде солун јурукты Эрчимниҥ энези Галина Матыкова кеелеп кӧктӧгӧн болуптыр. Jурукта кеберкек, сӱрлӱ алтай эпши. Музейдеги озогы кеп-кийимдерди кӧрӱп, јебрен тӱӱкилик ӧйдиҥ байлыгы шак мында чебер јуулганын јарадып кӧрдим. Музейде алтай јылтоолоштыҥ кӱнтизӱзи бар. Кӱнтизӱни тындулардыҥ сӧӧктӧринеҥ јарлу ус А. Мундусов кееркедип јазаган деп уктым.

Музейге кирип чыгала, мындый ӧзӧктӱ, кӧрӱмдӱ јииттер бар да, калыктыҥ тили, культуразы, чӱм-јаҥы, кӧгӱс байлыгы ӧзӧр, јаранар деп омок, ижемјилӱ, јарык кӱӱн-санаага алдырттым. Jаш улус бу музейге кирип, Туулу Алтайдыҥ ӧткӧн ӧйиле, тӱӱкизиле јилбиркеп таныжар деп иженедим. Алтай јииттер мынайда иштеп јатканын јаҥыс ла јӧмӧӧр керек.

Тоогонымла, Маргарита МАТИНА,
Jабаганнаҥ

ТОП

«Баатырларыс ойгонып калды…»

(Башталганы 1-кы номерде) «Алтын-Эргек» кай чӧрчӧкти сценада «Ээлӱ кайдыҥ» турчыларыла кайлап отурыс. Ол тушта мениле саҥ башка учурал болгон. Кандый да ӧйдӧ сӱнем чыга бергендий, бойымды ӱстинеҥ тӧмӧн ајыктап турум. Топшуур согуп турганымды кӧрӧдим. Ол ло ок ӧйдӧ коштойындагы, алдыгы, ӱстиги телекейлерге јӱрӱп, олордо не болуп турганын, ондогы јӱрӱмди база кӧрӱп турум. Ончо ло бойым

Малдыҥ сӧӧк-тайагыла тудуш јаҥдар

Кыптунак Малды сойгон кийнинде эҥ ле озо этле кожо кыптунакты кайнадар учурлу. Јаак Эки јаакты айрыйла, бирӱзин тургуза ла кайнадар. Оноҥ башка эки јаак јадала, «арткан этти јип салар». Ол тушта этти јизе, курсакка бодолбос. (К. И. Санин) Кары Карыны энедеҥ јаҥыс бӱткен кижи јарбас керегинде албатыда чӱм-јаҥ бар. Оныла колбулу мындый кеп-куучын арткан: «Бир

Јаҥарыс бистиҥ Алтайга јаҥыланзын

Јаҥы Койон јылдыҥ бажында телеҥит јаҥарыс коштойындагы Алтай крайда профессионал студияда јыҥыраганын интернетле «нӧкӧрлӧжип» турган улус уккан-кӧргӧн лӧ болбой. Оны кӧргӧн кижиниҥ база ла катап «Улаган тыҥ!» деп, кӧксине чабынар кӱӱни келер. Бу узак јолды кӱчсинбей, Улаган аймактыҥ кеендикти, узанышты ла спорттыҥ албаты бӱдӱмдерин элбедер тӧс јериндиҥ башкараачызы Мерген Тельденовко, Алтай Республиканыҥ ат-нерелӱ артисттери Марина