Ајаруда – Акташ јурттыҥ сурактары

10.07.2018

Алтай Республиканыҥ башчызы Александр Бердников јаан изӱ айдыҥ 4-чи кӱнинде Улаган аймактыҥ Акташ јуртыныҥ јонјӱрӱмдик ле экономикалык сурактары аайынча ишмекчи јуунды баштап ӧткӱрди.

Мынаҥ озо ӧйдӧ таланыҥ башкараачызы Акташтагы јурт јеезениҥ ичкери ӧзӱмине, мында јуртап јаткан эл-јонныҥ јадын-јӱрӱмине, олордыҥ айалгазына, аргаларына јарамыкту, тузалу башка-башка ууламјылардыҥ чокымдалып темдектелген иштиҥ планын белетеп тургузары јанынаҥ јакылта берген болгон.

Ол сурак аайынча ӧткӧн ӧйдиҥ туркунына эдилген иш керегинде јетирӱни Алтай Республиканыҥ башкарузыныҥ председателиниҥ ордынчызы, Алтай Республиканыҥ башчызыныҥ ла башкарузыныҥ Бирлик аппарадыныҥ башкараачызы Анатолий Донской этти. Онойып, таланыҥ башкарузыныҥ турчылары Акташ јаар ишмекчи јол-јорыкла јӱрген. Jол-јорык ӧйинде муниципалитеттиҥ администрациязыныҥ чыгартулу улузыла јуун ӧткӱрилген. Шак ол јуунда бу јурттыҥ ӧзӱмдӱ јолы аайынча мынаҥ ары туура салбай бӱдӱретен иштиҥ чокым ууламјылары чокымдалган. Онойдо ок бу ла јуунда «јолдыҥ картазы» белетелип тургузылганы керегинде таланыҥ башкарузыныҥ председателиниҥ ордынчызы бойыныҥ јетирӱзинде аҥылап темдектеди.

Бӱгӱнги кӱнде бу јурт јеезеде 2,4 муҥ кижи јуртап јат, онызы Улаган аймактыҥ эл-јоныныҥ 20,8 проценти. Акташ јурттыҥ одус проценттеҥ ажыра эл-јоны иштегедий аргалу-чакту деген улустыҥ категориязына келижет. Бюджетный бӧлӱкте 290 кижи иштеп јат.

Таланыҥ башчызыныҥ чокымдаганыла, толо кемдӱ, турулталу ишти ӧткӱрерге, эҥ ле озо јурт јеезениҥ јеринде јербойында бойы башкарынарыныҥ органын тӧзӧӧри јанынаҥ суракка аҥылу ајару салар керек. Шак ол јербойыныҥ јаҥыныҥ органы аймактыҥ ла республиканыҥ јаҥдарыла једимдӱ, ӧмӧ-јӧмӧ иштегедий аргалу болзын.
Кӱскиде, сыгын айда, јурттыҥ Совединиҥ депутаттарын јетире тударыныҥ талдаштары ла онойдо ок јурт јеезениҥ јаанына талдаштар ӧдӧр. Александр Бердников текши эл-јонды муниципал талдаштарга каруулу болзын ла јурттыҥ јадын-јӱрӱми, ӧзӱми учун оорып јӱрген улусты талдап алзын деп баштанды. Оныҥ айтканыла, сӧзине турар, ижи эрчимдӱ, чындык кӧрӱмдӱ, эдер-тудар улус јуртта бар. Jерлештериниҥ, текши јурттыҥ айалгазын, аргаларын јакшы билер, бир сӧслӧ, јериниҥ ээзи болзын.

Jуунда Акташтагы јурт јеезениҥ јонјӱрӱмдик ле экономикалык ӧзӱми аайынча темдектелген иш јанынаҥ Алтай Республиканыҥ экономикалык ӧзӱм ле туризм аайынча министри Светлана Буйдышева јетирӱ этти.
Акташ јуртта јонјӱрӱмдик бӧлӱкти ӧзӱмниҥ кӧнӱ јолыла ӧскӱрер амадула јуртта культураныҥ байзыҥын тудары темдектелген. Республиканыҥ башчызы Александр Бердников Улаган аймактыҥ јааны Никита Санинге культураныҥ байзыҥыныҥ ӱлекер-сметный документациязын белетеп баштазын деп јакылта берген. Келер јылда јаҥы байзыҥды тударын баштап ийер керек.

Онойдо ок јуртка стадион, хоккейный коробканы тудары база темдектелген. Jурттыҥ школыныҥ јабынтызын солыыры, школдо республиканыҥ ӱредӱчилерине јуулып, ченемелле, јаҥыртуларла ӱлежер, таныжар (стажировочный площадка) јерди белетеери јанынаҥ айдылды. Эл-јонныҥ, јашӧскӱримниҥ су-кадыгын тыҥыдар амадула стадион до, хоккейный коробка да сӱреен керектӱ. Келер ӧйдиҥ улузын таскадып ӱредериниҥ айлагазы бастыра јанынаҥ аҥылу ајаруда. Акташ јурттыҥ кӱӱлик школыныҥ ӱренчиктериниҥ једимдери тала да, ороон до кеминде кӧп. Jуунда Александр Бердников ӱренчиктерге керектӱ кӱӱлик ойноткыларды алары јанынаҥ јакылта берди. Шак бу јуунда ӱредӱчилер ондый суракла баштанган.

Jурттыҥ јонјӱрӱмдик ле экономикалык ӧзӱми аайынча темдектелген јаан учурлу бӧлӱктердиҥ бирӱзи эл-јонды ишле јеткилдеери болды. Чокымдап айтса, мында јолын јаҥы алынып јаткан аргачыларга тузалу профессионал ӱредӱ ле керектӱ јӧмӧлтӧ-болуш конкурсла ӧдӧр. Александр Бердников эл-јонло бизнес-пландарды бир аайлап, тӧс јерди тӧзӧӧри јанынаҥ јакылта берди. Jуун ӧйинде эл-јонго јарамыкту иштиҥ бӱдӱмдери керегинде шӱӱлтелер болды, темдектезе, куштыҥ минифабриказын ачары ла агашты јарары аайынча ишти баштап тӧзӧӧри.

Туштажу ӧйинде јурттыҥ фермерлериниҥ аймактыҥ јурт ээлемине јӧмӧлтӧ-болужын јетирер арга-чыдалы јок болгоны база темдектелди. Шылтагы јериниҥ ар-бӱткендик айалгазында, мал-аштыҥ одоры болгодый јерлер јок болгонында. Таланыҥ башчызыныҥ чокымдаганыла, јурт јеезениҥ мал-аштыҥ азыралы јанынаҥ аргазы кирелӱ. Jе бу ок ӧйдӧ коштой айылдаш Чибит јурттыҥ јерлериниҥ кӧп јаныныҥ ээзи бир ле кижи болуп јат. Ӱзеери бу јерлер тузаланылбай јат. Эмезе чике учурыла тузаланылбай турган болуптыр. Jуунда керектӱ экспертизаны тӧзӧп ӧткӱрери јанынаҥ шӱӱлте јарадылды. Онойдо ок јуртээлемдик кооперативтиҥ ээзиле куучын-эрмекти ӧткӱрери ле арга-айалга келишкенче Акташтыҥ фермерлерине бош јерлерди берери јанынаҥ база јолду шӱӱлте јараду алды.

Азый Акташта горно-металлургический предприятие иштеген. Оныҥ ар-бӱткенге, эбире курчаган јерге јетирген каршузын јоголтор амадула јуртта таштанчыны тӧгӧтӧн јерди рекультивировать эдери база темдектелген. Jуртта агашты јарып белетеер ишти ӧскӱрер иш база туура салбас иштиҥ тоозына кийдирилди.

«Бистиҥ ижистиҥ амадузы, тӧс учуры — эл-јонго јадарга амыр-энчӱ, јарамыкту айалганы тӧзӧӧри. Меге Акташ јуртта улай ла болорго келишкен, бис јаантайын туура салбас сурактардыҥ аайы-бажына ӧмӧ-јӧмӧ, бирлик кӱӱн-тапла чыгатаныс, Ончо ууламјыларла аайы-бажына чыгарга, башкаруныҥ камызын тӧзӧӧри јанынаҥ шӱӱлте јарадылган. Ончо министерстволор ло ведомстволор бойлорыныҥ шӱӱлтелерин кийдирген. Бу сурактардыҥ аайы-бажына ээчий-деечий бӧлӱктеп чыгарыс. Акташ јурт кыйалтазы јогынаҥ болзын, улузы мында ла тӧрӧл јуртында артсын деп кӧдӱрилген ле тургузылган сурактардыҥ аайы-бажына чыгарыс» — деп, Александр Бердников адакыда чокымдады.
Таланыҥ башчызы тургузылган ла темдектелген иштиҥ јӱрӱмде бӱдерин бойыныҥ аҥылу ајарузына алды.

К. ПИЯНТИНОВА

ТОП

«Баатырларыс ойгонып калды…»

(Башталганы 1-кы номерде) «Алтын-Эргек» кай чӧрчӧкти сценада «Ээлӱ кайдыҥ» турчыларыла кайлап отурыс. Ол тушта мениле саҥ башка учурал болгон. Кандый да ӧйдӧ сӱнем чыга бергендий, бойымды ӱстинеҥ тӧмӧн ајыктап турум. Топшуур согуп турганымды кӧрӧдим. Ол ло ок ӧйдӧ коштойындагы, алдыгы, ӱстиги телекейлерге јӱрӱп, олордо не болуп турганын, ондогы јӱрӱмди база кӧрӱп турум. Ончо ло бойым

Малдыҥ сӧӧк-тайагыла тудуш јаҥдар

Кыптунак Малды сойгон кийнинде эҥ ле озо этле кожо кыптунакты кайнадар учурлу. Јаак Эки јаакты айрыйла, бирӱзин тургуза ла кайнадар. Оноҥ башка эки јаак јадала, «арткан этти јип салар». Ол тушта этти јизе, курсакка бодолбос. (К. И. Санин) Кары Карыны энедеҥ јаҥыс бӱткен кижи јарбас керегинде албатыда чӱм-јаҥ бар. Оныла колбулу мындый кеп-куучын арткан: «Бир

Јаҥарыс бистиҥ Алтайга јаҥыланзын

Јаҥы Койон јылдыҥ бажында телеҥит јаҥарыс коштойындагы Алтай крайда профессионал студияда јыҥыраганын интернетле «нӧкӧрлӧжип» турган улус уккан-кӧргӧн лӧ болбой. Оны кӧргӧн кижиниҥ база ла катап «Улаган тыҥ!» деп, кӧксине чабынар кӱӱни келер. Бу узак јолды кӱчсинбей, Улаган аймактыҥ кеендикти, узанышты ла спорттыҥ албаты бӱдӱмдерин элбедер тӧс јериндиҥ башкараачызы Мерген Тельденовко, Алтай Республиканыҥ ат-нерелӱ артисттери Марина