«Курский дуга» деп кӧрӱ ачылган

10.07.2018

Москваныҥ Jеҥӱниҥ Музейиниҥ кӧмзӧлӧринеҥ тӧзӧлгӧн «Курский дуга» деп адалган кӧрӱ Алтай Республикада ла ороонныҥ база ӱч тергеезинде иштеп баштады.

Бу кӧрӱ Ада-Тӧрӧл учун Улу јуу ӧйинде Курсктыҥ јанында болгон јаан јуу-согуш башталганыныҥ 75 јылдыгына учурлалган. Ол «Jеҥӱниҥ јери» деп адалган федерал ӱлекер аайынча ӧдӧр.

Кӧрӱниҥ эстафетазын бистиҥ республиканыҥ А. В. Анохинниҥ адыла адалган эл музейи, Воронежский областной ло Пензенский государственный краеведческий музейлер, анайда ок «Курская битва. Белгородское направление» деген Белгородский тӱӱки-художественный музей-диаграмма алган деп, Jеҥӱниҥ Музейиниҥ јетирӱлик тӧс јери јетирет.
Удурум экспозиция ол јуу-согуштыҥ тӧс керектерине, оныҥ уч-турулталарына ла анда турушкан тӧс улуска учурлалган. Кӧрӧӧчилер 90 фотојурукты кӧрӧр аргалу, олордыҥ кезиги јуу-согуштардыҥ јалаҥдарында согулган. Анайда ок кӧрӱге тӱӱкилик документтердиҥ — ат-нерелӱ керектер эткен совет јуучылдардыҥ кайрал листтериниҥ, агитациялу листовкалардыҥ, газеттердиҥ бӱктериниҥ ла карталардыҥ копиялары тургузылган. Анайда ок кӧрӱниҥ кӧрӧӧчилери фронтовой јурукчы, јуу-согуштардыҥ туружаачызы Софья Уранованыҥ јуруктарыла таныжар аргалу.
Пензада кӧрӱ куран айдыҥ 10-чы кӱнине јетире, Воронежте — куран айдыҥ 23-чи кӱнине, Белгородский музей-диаграмма сыгын айдыҥ 30-чы кӱнине јетире улалар. «Курский дуга» деген мультимедийный кӧрӱ бистиҥ музейдиҥ «Туулу Алтай Ада-Тӧрӧл учун Улу јуу ӧйинде (1941-1945 јылдар)» деп залында 2018 јылдыҥ јаҥар айыныҥ 30-чы кӱнине јетире ӧдӧр.

Кӧрӱниҥ авторлоры ол јаан јуу-согуштыҥ ӧткӧн аайын кӧргӱзерге кичеенген: јуу-согуш алдында белетениш, ӧштӱниҥ планын бузарга, ӧнӧтийин ӧткӱрген стратегический учурлу коруланышту јуу-согуш ле эки контртабару — Орловский ле Белгородско-Харьковский.

Кӧрӱниҥ адакы бӧлӱги Огненный дугада ӧткӧн јуу-согуштыҥ уч-турулталарына учурлалган. Ол уч-турулталар бӱткӱл јуу-чактыҥ аайы тазылынаҥ ала кубуларына, антигитлеровский коалицияны оноҥ ары тыҥыдарына ла фашисттердиҥ блогы јайрадыларына экелген. Оныҥ шылтузында Совет Союзтыҥ арткан јерлери, оноҥ Европаныҥ ороондоры олјочылардаҥ јайымдалган деп, Эл музейдиҥ сайтында темдектелет.

Курский јуу-согуш 1943 јылда јаан изӱ айдыҥ 5-чи кӱнинеҥ ала куран айдыҥ 23-чи кӱнине јетире ӧткӧн. Бу Ада-Тӧрӧл учун Улу јууныҥ эҥ ле јаан ла учурлу јуу-согуштарыныҥ бирӱзи болуп јат. Ол јуу-согуш тушта эки јанынаҥ 2 миллионноҥ кӧп улус, 6 муҥ танк ла 4 муҥ самолет турушкан. Кызыл Черӱниҥ јеҥӱзи стратегический баштаҥкай Германиядаҥ ла оныҥ союзниктериинеҥ СССР-га кӧчӧрине экелген.

«Jеҥӱниҥ јери» деген ӱлекер XX чактыҥ јуучыл тӱӱкизиниҥ бӧлӱгинде бирлик музейный телекей тӧзӧӧрине ууландырылган. Москваныҥ баштаҥкай эткен ол музейи тергеелик музейлерле бу јанынаҥ ӧмӧ-јӧмӧ иштеерин баштап салган, тергеелердеги 150-неҥ кӧп музейлер бу ӱлекерди јӧмӧгӧн.

АР-дыҥ башкарузыныҥ пресс-службазы

ТОП

«Баатырларыс ойгонып калды…»

(Башталганы 1-кы номерде) «Алтын-Эргек» кай чӧрчӧкти сценада «Ээлӱ кайдыҥ» турчыларыла кайлап отурыс. Ол тушта мениле саҥ башка учурал болгон. Кандый да ӧйдӧ сӱнем чыга бергендий, бойымды ӱстинеҥ тӧмӧн ајыктап турум. Топшуур согуп турганымды кӧрӧдим. Ол ло ок ӧйдӧ коштойындагы, алдыгы, ӱстиги телекейлерге јӱрӱп, олордо не болуп турганын, ондогы јӱрӱмди база кӧрӱп турум. Ончо ло бойым

Малдыҥ сӧӧк-тайагыла тудуш јаҥдар

Кыптунак Малды сойгон кийнинде эҥ ле озо этле кожо кыптунакты кайнадар учурлу. Јаак Эки јаакты айрыйла, бирӱзин тургуза ла кайнадар. Оноҥ башка эки јаак јадала, «арткан этти јип салар». Ол тушта этти јизе, курсакка бодолбос. (К. И. Санин) Кары Карыны энедеҥ јаҥыс бӱткен кижи јарбас керегинде албатыда чӱм-јаҥ бар. Оныла колбулу мындый кеп-куучын арткан: «Бир

Јаҥарыс бистиҥ Алтайга јаҥыланзын

Јаҥы Койон јылдыҥ бажында телеҥит јаҥарыс коштойындагы Алтай крайда профессионал студияда јыҥыраганын интернетле «нӧкӧрлӧжип» турган улус уккан-кӧргӧн лӧ болбой. Оны кӧргӧн кижиниҥ база ла катап «Улаган тыҥ!» деп, кӧксине чабынар кӱӱни келер. Бу узак јолды кӱчсинбей, Улаган аймактыҥ кеендикти, узанышты ла спорттыҥ албаты бӱдӱмдерин элбедер тӧс јериндиҥ башкараачызы Мерген Тельденовко, Алтай Республиканыҥ ат-нерелӱ артисттери Марина